بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با جهانیشدن زنجیرههايتامین، سازمانها باید علاوه بر تمرکز بر پایداري بلندمدت زنجیره، به ریسکهایی که بر عملیات کوتاهمدت نیز اثر میگذراند، توجه کنند. شیوه هاي گذشته مدیریت دیگر کمکی به کسب و کار امروزي نمیکند زیرا این شیوهها تحت مفروضاتی مانند ثبات و پایداري مطرح شدهاند که در شرایط امروزي دیگر صادق نیست.
هدف از این پژوهش ارائه یک شماي کلی از ریسکهاي موجود و مدیریت آنها در زنجیرهتامین صنعت نساجی با تمرکز بر بخش بازرگانی است که این امر با مطالعه موردي یک شرکت بازرگانی الیاف نساجی صورت گرفت. در ابتدا ریسکهاي سازمان شناسایی و سپس اولویتبندي شدند و در مرحله بعد اقدام مناسب در جهت کاهش اثرات و یا پیشگیري از وقوع ریسک صورت گرفت. این پژوهش ترکیبی از ایده هاي کلی از دو ابزار شناخته شده خانه کیفیت 1و تحلیل حالات شکست و تاثیرات آن2 است که داراي سه بخش اصلی: شناسایی، تحلیل و اولویتبندي و ارائه راهکار میباشد.
در بخش اول با توجه به جایگاه سازمان و بخشهاي موثر بر آن و با مرور مستندات گذشته، ریسکهاي احتمالی فهرست شد، در بخش دوم با بکارگیري FMEA ریسکها الویتبندي و وزن هرکدام محاسبه میشود و در بخش سوم با عنایت بر نتایج بدست آماده از بخش قبل به کمک اصل پارتو موثرترین آنها بر اساس نمره 3RPN انتخاب شده و براي هرکدام راهکارهایی ارائه میشود. در نهایت با استفاده از ابزار خانه کیفیت اثرات هر راهکار بر روي هر ریسک بررسی میشود.
مقدمه
امروزه جوامع کسبوکار در محیطهاي به مراتب با ریسک بالاتري مشغول به فعالیت هستند. رقابتهاي تنگاتنگ، بیثباتیهاي داخلی ناشی از اعتصاب کارمندان، مشکلات فنی، تغییرات در اقتصاد کلان و سیاستها، همچنین حوادث طبیعی و منابع انسانی، ریسکهایی هستند که جوامع کسب و کار امروزه با آنها مواجهاند. از نگاه زنجیرهتامین، افزایش ریسکها تا حدودي به دلیل پیچیدگی شبکه، ناشی از برونسپاري روزافزون فعالیتها به شرکتهاي خارجی است
یک مطالعه صورتگرفته توسط فینچ - - Finch, 2004 نشان داد که شبکههاي درون سازمانی منجر به افزایش ریسک در شرکتهاي بزرگ میشود، خصوصاً اگر شرکا شرکتهاي کوچک و یا متوسط باشند. همچنین، عواملی مانند کاهش میزان عرضه، جهانیشدن زنجیره تامین، کوتاهشدن چرخه عمر محصول و ظرفیت محدودیت تولید از اجزاي کلیدي 4SC در افزایش ریسکها هستند
مرور تحقیقات اخیر، نشانگر خلاء پژوهشی در زمینه ریسکهاي صنایع نساجی میباشد. هدف از این تحقیق اجراي مراحل مدیریت ریسک شامل شناسایی، ارزیابی و تحلیل و در نهایت ارائه راهکار براي این صنعت بوده که این امر با مطالعه موردي یک شرکت بازرگانی الیاف نساجی صورت میگیرد.
روش کار در این پژوهش بصورت ترکیبی از ایدههاي اساسی دو ابزار شناخته شده "خانه کیفیت" و "تجزیه و تحلیل عوامل شکست " - FMEA - میباشد. این چارچوب از دو مرحله تشکیل شده که مرحله اول آن شامل رتبهبندي هر عامل ریسک براساس پتانسیل ریسک در مجموع آن است و مرحله دوم شامل اولویتبندي اقدامات پیشگیرانه که شرکت باید در جهت کاهش هزینه و افزایش کارایی خود بکارگیرد. مدل ابتکاري ارائه شده در اینجا کاربردي و مفید است. در آخر نیز مجموعهاي از اقدامات پیشگیرانه در جهت بهبود این صنعت ارائه میشود.
تجربیات
این پژوهش متشکل از سه بخش اصلی: شناسایی، ارزیابی و پاسخ به ریسک است. ما شناسایی ریسکها را با در نظر گرفتن فرآیندهاي اصلی SC، مورد مطالعه قرارداده و با مرور ادبیات و مصاحبه با مدیران سازمان، لیستی از ریسکها را جمعآوري کرده و از مدل شناخته شده FMEA براي اولویتبندي ریسکها و از مدل خانه کیفیت - HOQ - در بررسی راهکار براي ریسکها استفاده شدهاست تا اقدامات موثر در جهت کاهش آنها انتخاب شود.
شناسایی
اولین گام در روند SCRM شناسایی است . شناسایی لیستی از ریسکهاي احتمالی را میدهد که بر زنجیره تاثیر گذاشته و سازمانهاي بیرونیتر را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. این گام شامل شناسایی انواع ریسک، عوامل ریسک و یا هر دواست. که با جمعآوري ریسکهاي گزارش شده توسط محققان در گذشته، بررسی جایگاه سازمان مورد مطالعه در زنجیرهتامین، عملیات و فعالیتهاي سازمان و شناسایی ریسکهاي مرتبط و اضافه کردن موارد جدید مطرح شده از سوي مدیران، به یک لیست نهایی جهت اجراي گام بعدي - ارزیابی - میرسیم.
ارزیابی
-جمع آوري اطلاعات مربوط به سازمان: مکانی که در آن ارزیابی ریسک انجام میشود شناسایی و نحوه فعالیتها و فرآیندها به دقت بررسی شود.
-لیست ریسکهاي بالقوه: لیستی از تمام ریسکهاي شناسایی شده تهیه میشود.
-بررسی وقایع ناشی از هر ریسک: وقایع احتمالی هنگام بروز یک ریسک خاص دستهبندي شود.
-تعیین نرخ وخامت: شدت یا وخامت ریسک فقط در مورد ”اثر“ آن در نظر گرفته میشود، کاهش در وخامت ریسک فقط از طریق اعمال تغییرات در فرآیند ونحوه انجام فعالیتها امکان پذیراست. براي وخامت ریسک شاخصهاي کمی وجود دارد که بر حسب مقیاس ١ تا ٦ بیان میگردد.
-احتمال وقوع: احتمال وقوع مشخص میکند که یک ریسک با چه تواتري رخ میدهد. تنها با از بین بردن یا کاهش علل هر ریسک است که میتوان به کاهش عدد رخداد امیدوار بود. احتمال وقوع برمبناي ١ تا ١٠ سنجیده میشود. بررسی سوابق و مدارك گذشته براي دست یافتن به این عدد بسیار مفید است.
-محاسبه وزن ریسک: با ضرب دو عدد احتمال ریسک در شدت وخامت اثرات آن وزن هر ریسک بدست میآید.
Wi= Si * Pi - 1 -
:Wi وزن ریسک i
:Si شدت وخامت ریسک
i :Pi احتمال وقوع ریسک i
احتمال وقوع آن ریسک * شدت وخامت اثرات آن ریسک = وزن هر ریسک -قابلیت شناسایی ریسک: کشف میزان توانایی است که در شناسایی یک علت/مکانیزم وقوع ریسک وجود دارد. بعبارت دیگر توانایی شناسایی ریسک قبل از وقوع آن است.
- محاسبه :RPN عدد اولویت ریسک حاصل ضرب سه عدد وخامت × احتمال وقوع × احتمال کشف است. Risk Priority Number = RPN عدد اولویت ریسک عددي بین ١-٣٠٠ خواهد بود.
پس از اجراي گام به گام مراحل ذکر شده در ارزیابی ریسک، در نهایت لیستی از ریسکها به ترتیب اولویت و میزان اهمیت خواهیم داشت.
نتایج تحقیق
همانطور که انواع بسیار متنوعی از ریسکها وجود دارد، پاسخهاي نسبتاً زیادي نیز وجود دارد و غیرممکن است که تمامی راهکارهاي ممکن لیست شوند، اما می توانیم با بکارگیري برخی مفاهیم، با این دیدگاه اساسی که پاسخها وابسته به اهمیت ریسکها باشند، این مشکل را برطرف کنیم. به عنوان مثال براي ریسکهاي ناچیز با احتمال کم و عواقب جزئی میتوان نادیده گرفتن را انتخاب کرد. براي ریسکهاي با احتمال بالاتر و عواقب شدید مدیران ممکن است تغییراتی در عملیات و روشها ایجاد کنند.
در یک ریسک نیاز به توجه جديتر انتخاب گزینهها، دقت و توجه بیشتر لازم است. نکته کلیدي این است که بهتر است براي انواع مختلف ریسکها پاسخهاي مختلف نیز در نظر گرفتهشود. لازم به ذکر است که سازمان مورد مطالعه یک شرکت بازرگانی الیاف نساجی بوده به گونهاي میتوان گفت که این سازمان نقش واسط میان تامینکننده و تولیدکننده را دارد.
نتایج حاصل از اصل پارتو
طبق اصل پارتو،20 درصد از ریسکها 80 درصد نگرانیها را ایجاد میکنند درحالی که 80 درصد ریسکها تنها باعث 20 مشکلات میشوند. 20 درصد موثرترین ریسکها، به شرح زیر است:
• اعتصاب کارکنان - اختلال -
• تاخیر در تحویل/توزیع - تاخیر -
• نرخ ارز - داراییهاي مجازي -
• هزینه مواد اولیه - تدارکات -
• انعطافپذیري در ظرفیت - ظرفیت -
• تامینکننده یگانه - تامین -
• ورود تکنولوژيهاي جدید - رقابتی -
بررسی تاثیر راهکارها با خانه کیفیت
خانه کیفیت در سه مرحله اجرا میشد که نتایج این مراحل عبارتند از:
-انتخاب 20 درصد با ریسکهاي بالا شناسایی شده در سمت چپ در بخش “WHATs” و مقادیر RPN در ستون سمت راست آن نوشته شده که در جدول 2 مشاهده میکنید.
-پاسخها را در ردیف بالا به جاي “HOWs” قرار میدهیم، -تعیین اثر هر اقدام پیشگیرانه بر روي هر ریسک.
