بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر شناسایی و مدیریت نقش آموزش گروهی و تاثیر آن بر بهبود مهارت های ارتباطی کارکنان در ادارات دولتی شهرستان جم می باشد. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع تحقیق آزمایشی و طرح آن پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل می باشد.
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه کارمندان ادارات دولتی شهرستان جم که شامل 100 نفر میباشند تشکیل میدهند. با توجه به تغییرات و پیچیدگی های روز افزون جامعه و گسترش روابط اجتماعی، آماده سازی افراد، جهت رویارویی با موقعیتهای دشوار، امری ضروری به نظر میرسد به همین دلیل روان شناسان جهت پیشگیری از بیماری های روانی و ناهنجاری های اجتماعی، آموزش مهارت های ارتباطی را آغاز نمودهاند.
حجم نمونه این پژوهش 100 نفر از کلیه کلیه کارمندان ادارات دولتی شهرستان جم میباشد که از طریق نمونه گیری تصادفی ساده بدست آمده است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته مهارت های ارتباطی با ضریب پایایی 0/84 میباشد.
نتایج نشان داد آموزش گروهی کارکنان بر میزان مهارت های مهارتهای ارتباطی کارکنان اثر مثبت و معنیدار است . بین آزمودنی های گروه آزمایش و گواه از نظر متغیرهای مهارت ارتباطی کلامی و غیرکلامی اختلاف معناداری وجود ندارد. مهارت-های ارتباطی و هر یک از ابعاد آن - مهارت های ارتباطی کلامی و غیر کلامی - در آزمودنیهای گروه آزمایش با تحصیلات کارکنان زیر دیپلم، دیپلم، فوق دیپلم، لیسانس و فوق لیسانس بیشتر از آزمودنیهای گروه گواه با این سطوح تحصیلات کارکنان می باشد.
1 مقدمه
مهارت های ارتباطی به مجموعهای از تواناییهایی گفته میشود که زمینه سازگاری رفتار مثبت و مفید را فراهم میآورد و این توانایی، فرد را قادر می سازد که ضمن پذیرش مسئولیتهای اجتماعی خود، بدون لطمه زدن به خود و دیگران بتواند به شکل موثری با خواست، انتظارات و مشکلات روزانه در روابط بین فردی روبرو گردد. تحقیقات نشان میدهد که بسیاری از تعارضهایی که بین افراد پیش میآید ناشی از ارتباطات ضعیف و یا ارتباطات ناقص است. زیرا افراد هفتاد درصد ساعات کارشان را بصورت نوشتن، خواندن، صحبت کردن و یا گوش دادن صرف ارتباطات میکنند. تاثیرات اجتماعی اولیه والدین و شیوه درست رفتار آنها بر منابع روانی فرد تا بزرگسالی ادامه دارد
هدف اصلی آموزش گروهی کسب اطلاعات در زمینه گروهی فعالیت سازمان یافتهای است که از ایجاد مشکل پیشگیری میکند. مثلاً با ارائه اطلاعات شغلی به صورت گروهی، به کارکنان و مراجعان کمک میشود تا حتی الامکان انتخابهای نادرست انجام ندهند و درآینده بامشکلاتی مواجه نگردند. لذا فعالیتهای راهنمایی جنبه پیشگیری دارند. تعداد شرکت کنندگان در راهنمایی گروهیمعمولاً بیست تا سی و پنج نفر میباشد و در صورت وجود امکانات کافی میتوان این عده را افزایش داد.
در راهنمایی گروهی از ابزار و وسائل متعددی نظیر فیلم، اسلاید، بروشور و غیره استفاده میشود تا یادگیری آسان گردد
اجتماعی شدن، یک سیستم دو جانبه ی ارتباطی میان فرد و جامعه است. به همین جهت هم تاثیرات فرهنگی و هم الگوهای تحول فرد باید بطور همزمان مد نظر قرار گیرند. پژوهش های مربوط به تحول شناختی حاکی از آن است که کودک در حال تحول جهان اطراف را در سنین مختلف به انحاء متفاوتی تجربه و تفسیر میکند. بنابراین توضیح، اجتماعی شدن مستلزم بیان الگوهای تحول فرد و همچنین الگوها و ارزشهایی است که توسط جامعه و گروههای اجتماعی انتقال مییابد. .از آنجا که عموما نقش کارکنان در چگونگی تحول اداری و شکل گیری شخصیت اجتماعی بیشتر از بقیه است قدم های اول در اجتماعی کردن را کارکنان بر میدارد. و با افزایش تجربه و بروز تمایزها موارد دیگر هم دخالت میکند. اما در مجموع از میان عوامل اجتماعی کننده، در فرهنگ ها و خرده فرهنگهای گوناگون، جوامع مختلف و ادوار متفاوت تاریخی با یکدیگر فرق میکند
یکی از الگوهایی که امروزه توجه محققان علم تربیتی را به خود جلب کرده است الگوی آموزش گروهیٌ است. آموزش توسط یک استاد برای گروهی از افراد که به روشهای مشارکتی و همیاری مشهور است. عامل مهم دیگر در بکارگیری این روشها بهره بردن از نوعی انرژی به نام "سینرژیٍ " یا هم افزاییَ است که در کار گروهی حاصل میشود و می تواند بازده یادگیری را بالا ببرد - ابراهیمی، . - 1389 رشد و ترقی هر جامعه-ای مستلزم داشتن نیروهای سالم و با نشاط میباشد و تمام سرمایههای انسانی آن جامعه در ساختن جامعه میتوانند نقش داشته باشند.
باید توجه داشت که هر گروه و فعالیت در آن را نمیتوان کار گروهی به شمار آورد، یادگیری مشارکتی یا فراهم کردن پشتیبانی و مشارکت گروهی چیزی بیش از گروه بندی صرف فراگیران و گرد هم آوردن فیزیکی آن هاست. آموزش گروهی، جریان متقابل بین چند نفر بهمنظور تبادلنظر در زمینه مسائل و مشکلاتی است که افراد گروه در ارتباط با خود و یا در تعامل با دیگران دارند. پابهپای ادامه و گسترش نشست های گروهی، تغییرات نسبتاً پایداری در شرکت کنندگان روی میدهد.گروهای آموزشی برای مردمانی که از نظر روانی سالم هستند، فرصتی فراهم میکند تا در پرتو واکنش های صادقانه دیگران، نکتههائی درباره خودشان بیاموزند، اما این گروهها به کسانیکه دچار اختلالهای روانی هستند کمکی نمیکند. ثابت شده که این گروه ها از لحاظ ایجاد تغییرات رفتاری کم اثرتر از تدابیر درمانی انفرادی یا گروه درمانی های سنتیتر هستند و آنچه بر اثر شرکت در این گروهها حاصل میشود نیز ناپایدار و گذرا است
در این پژوهش سعی بر آن شده تا با شناسایی و مدیریت نقش آموزش گروهی کارکنان و تاثیر آن بر بهبود مهارت های ارتباطی کارکنان ادارات دولتی در شهرک توحید در شهرستان جم و همچنین مفهوم شناسی آموزش گروهی و مهارتهای ارتباطی و اهمیت و ابعاد گوناگون آن و نیاز افراد به این مولفه ها پرداخته شود تا شاید در جهت رفع موانع و مشکلات موجود کارکنان برنامه های لازم پیش بینی شود. بدیهی است چنانچه این موضوع مورد بررسی قرار گیرد و میزان بررسی نقش آموزش گروهی کارمندان و کارکنان و تاثیر آن بر بهبود مهارتهای ارتباطی در ادارات دولتی در شهرستان جم شناسایی شود پیش از پیش به ارتقاء سطح این مولفهها در کارکنان کمک میشود. با این اهمیت این پژوهش در سطح کارکنان ادارات شهرستان جم ضرورت خاص پیدا میکند.
2 مبانی نظری
ارتباط یکی از شناخته شده ترین ابزاری است که به ما کمک میکند دیگران را درک کنیم و نیازها و ایده های آنها را بشناسیم. کارکنان برای آنکه بتوانند خودشان را با اجتماعی که در آن زندگی میکنند، سازگارتر کنند، باید مهارتهای ارتباطی گوناگون را بیاموزند. این مهارتها در برگیرنده طیف وسیعی از تواناییهای گروهی، از آغاز، حفظ و پایان یک مکالمه ساده تا تشخیص علائم ارتباط اجتماعی و حتی پیچیدهترین آنها مثل، فرایند حل مشکل و تعارض است.
رفتار و بر پایه تقلید از دیگران پایه ریزی می کنند. بنابراین شناخت نیازهای اجتماعی و تصحیح الگوهای رفتاری نقش مهمی را در شخصیت اجتماعی خواهد داشت
ارتباط معنای متفاوتی نزد اشخاص گوناگون دارد. ارتباط به معنی عمومی کردن است، به عبارت دیگر برخی از مفاهیم، تفکرات، معانی و پیام ها را به دیگران گسترش می دهد. برنامههای آموزشی مهارتهای زندگی به دامنه وسیعی از مهارتهای زندگی به دامنه وسیعی از مهارتها برمیگردد، اما مهارتهای اجتماعی و ارتباطی از جمله مهارتهایی میباشد که آموزش این مهارت ها تأثیر قابل توجهی بر کاهش رفتارهای منفی و افزایش رفتارهای مثبت و سازگارانه داشته است.
در حقیقت، ارتباط بین فردی یکی از مهمترین توانایی های بشر است اما برخی افراد در برقراری ارتباط، مهارت لازم را نداشته و یا پاسخ های آنها اغلب اثری منفی بر ارتباط دارند و همین سدهای ارتباطی ممکن است به تنهایی و کناره گیری اجتماعی و نیز عدم کارایی تحصیلی و شغلی فرد منجرشود، حتی برخی از صاحب نظران معتقد ند که اختلالات روانی در اصل ناشی از مشکلات مربوط به ارتباط نا مناسب و بیمار روانی از روابط انسانی محروم مانده است
ارتباط در نگاه اول، کلمه ارتباط کلمهای تعریف شده و بی نیاز از توضیح به نظر میرسد؛ زیرا ما در هر لحظه و همه جا در حال برقراری ارتباط هستیم و در مییابیم که تعریفهای بسیاری از ارتباط میان فردی به دست آمده است. یکی از معروف ترین این تعاریف اینگونه است که طی آن اطلاعات، معانی و احساسات از طریق پیامهای کلامی و غیرکلامی, با دیگران در میان گذاشته میشود: ارتباط آنست که همگی ارتباط را فرآیند ارسال و دریافت پیام میدانند
مهارت ارتباطی به مجموعه رفتارهای فراگرفته قابل قبولی گفته می-شود که فرد را قادر میسازد با دیگران رابطه موثر داشته و از عکسالعمل-های نامعقول اجتماعی خودداری کند. مهارت های ارتباطی کلید رشد شخصیت اجتماعی محسوب میشود.
مهارتهای ارتباطی کلید رشد شخصیت اجتماعی کودک محسوب می-شود. تدریج مهارتهای رفتاری ارتباط با دیگران را میآموزند و شخصیت اجتماعی آنان از طریق ارتباط با همکاران، اعضای خانواده، دوستان و همچنین حضور در اجتماع، مرحله به مرحله رشد می کند. صاحب نظران مختلف ارتباط را به طرق گوناگونی تعریف کرده اند که اکثر این تعاریف از حیث ظاهری با یکدیگرمتفاوت و از لحاظ معنایی با یکدیگر یکسان است. احتمالاً ارسطو فیلسوف یونانی اولین دانشمندی است که 2300 سال قبل نخستین بار در زمینه ارتباط سخن گفت. او در تعریف ارتباط میگوید:
ارتباط عبارتست از: جستجو برای دست یافتن به کلیه وسایل و امکانات موجود برای ترغیب و اقناع دیگران
3 روش تحقیق
این تحقیق به دلیل این که دخالت و دستکاری در موقعیت، وضعیت و نقش متغیرهای تحقیق میکند یک تحقیق شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل است. در این تحقیق محقق به دنبال شناسایی و مدیریت نقش آموزش گروهی در کارکنان و تاثیر آن بر بهبود مهارتهای ارتباطی ادارات دولتی در شهرستان جم است. بنابراین روش تحقیق حاضر از نوع تحقیق آزمایشی و طرح آن پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل است.
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان و کارمندان در شهرستان جم در سال 1394 می باشد. بر اساس آمار رسمی گروه برنامه و بودجه مدیریت آموزش و پرورش شهرستان جم ، تعداد کل کارکنان ادارات دولتی در شهرستان جم در سال 1394 برابر با 290 نفر میباشد.
به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و صرفهجویی در هزینهها، تعدادی از افراد جامعه آماری به عنوان نمونه به شیوه تصادفی بطوری که »نمایانگر یا معرف« کل جامعه آماری باشند، برای مطالعه انتخاب میشوند. برای انتخاب نمونه، روشهای مختلفی وجود دارد، که در این تحقیق به دلیل امکان تهیه چارچوب نمونه گیری در آغاز از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده می شود. برای این منظور ابتدا لیست مشخصات کارکنان و کارمندان ادارات دولتی در شهرستان جم در سال 1394 تهیه و به صورت قرعه کشی 100 نفر از بین آنان انتخاب گردید و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل - هر گروه 50 نفر - قرار گرفتند.
در این پژوهش اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه ای مرکب از سئوالات بسته جمع آوری گردیده است. پرسشنامه استفاده شده از سه قسمت تشکیل شده است :
الف - سئوالات زمینه ای: این دسته سئوالات جهت سنجش خصوصیات فردی پاسخگویان در نظر گرفته شد.
ب - پرسشنامه مهارت های ارتباطی: جهت سنجش مهارت های ارتباطی کارکنان ادارات دولتی شهرستان جم از پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 38 گویه بر مبنای مقیاس 5 درجه ای لیکرت با گزینه های کاملا" مخالفم، مخالفم، تاحدوی موافقم، موافقم و کاملا" موافقم که به ترتیب نمره 1 تا 5 به آن ها تعلق میگیرد، استفاده گردید.
این پرسشنامه دارای 2 بعد یعنی مهارت های ارتباطی کلامی با 19 گویه - گویه های شماره 4، 6 ، 7 ، 8 ،9 ، 14 ، 15 ، 17 ،20، 22 ، 23، 25 ، 26 ، 27 ، 28 ، 29 ، 30 ، 31 و - 37 و مهارت های ارتباطی غیر کلامی با 19 گویه - گویه های شماره 1، 2، 3 ، 5، 10، 11، 12، 13، 16، 18، 19، 21، 24، 32، 33، 34، 35، 36 و - 38 می باشد. مجموع نمرات هر فرد در هر بعد بیانگر میزان مهارت های ارتباطی کارمندان و کارکنان در آن بعد می باشد که بین 19 تا 95 می باشد.
مجموع نمرات هر آزمودنی در کل پرسشنامه که بین 38 تا 190 می باشد بیانگر میزان مهارت های ارتباطی کارمندان و کارکنان است. پس از تهیه پرسشنامه اعتبار و پایائی آن را باید قبل از انجام مطالعه اصلی سنجید. برای تعیین اعتبار محتوایی صوری، پرسشنامه را در اختیار اساتید راهنما و مشاور قرار دادم تا مشخص نمایند که گویها صرفاً موضوع مورد بررسی را میسنجد یا خیر.
پس از آن تعدادی از گویهها حذف یا تغییر داده شد، سپس پایایی را با استفاده از آزمون مقدماتی بر روی نمونهای مشابه نمونه اصلی ولی کوچکتر از آن مورد بررسی قرار دادیم. بنابراین پس از تهیه پرسشنامه ، تعداد 40 نسخه از آن تکثیر و بوسیله پاسخگویان تکمیل گردید. سپس دادههای جمعآوری شده را کُدگذاری نموده و با استفاده از نرمافزار کامپیوتری - spss - پایایی گویهها را با استفاده از آزمون پایایی سنج آلفا کرونباخ محاسبه نمودیم که نتایج آن برای کل پرسشنامه و خرده مقیاسهای مختلف آن در جدول زیر آمده است.
جدول .1 تعیین پایایی پرسشنامه ی مهارت های ارتباطی
جدول.2 نتایج سنجش پایایی ابزار اندازه گیری
