بخشی از مقاله
چکیده
با رشد فزاینده ساخت وساز مسکونی در کشور و همچنین تنوع خطرات در کارگاههاي ساختمانی، به علت عدم توجه به مسئله ایمنی میزان حوادت و سوانح وقوع یافته در این بخش نیز افزایش چشمگیري داشته است.با توجه به تاثیرات منفی این حوادث بر جامعه و جبران ناپذیر بودن آسیب هایی که در ابعاد اقتصادي، فرهنگی و اجتماعی بجا می گذارد،داشتن نگاهی ویژه به این حوزه از سوي همه عوامل دخیل در آن، امري ضروري می باشد. در این راستا پژوهش انجام گرفته با هدف، کاربردي ، وجامعه آماري شامل کلیه ، مهندسین ناظر یا کارفرمایان یا مجریان کارگاههاي ساختمانی منطقه22 شهر تهران می باشد.
در این پژوهش براي گردآوري اطلاعات در زمینه ادبیات پژوهش و پیشینه پژوهشهاي انجام گرفته از روش کتابخانه اي ، استفاده شده است، پرسشنامه اولیه با 34 گویه تهیه شد. که پس از سنجش روایی و پایایی آن پرسشنامه نهایی با 30 گویه تنظیم گردید. پس از جمع آوري داده ها به روش میدانی با استفاده ازنرم افزارspss، آمار توصیفی استخراج گردید. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل معادلات ساختاري - SEM - و با بهره گرفتن از نرم افزار AMOS تجزیه و تحلیل مشاهدات انجام شد .
یافته ها نشان داد :عامل حاکمیتی با بار عاملی 0,85 وسپس به ترتیب عامل مدیریتی و عمل کارکنان با بارهاي عاملی 0,76 و0,68 بیشترین تاثیر را برایمنی ساخت و ساز مسکونی دارند . در ادامه پیشنهاداتی مبتنی بر یافتههاي تحقیق در جهت بهبود ایمنی ساخت وساز مسکونی ارائه گردید.
-1مقدمه
در سالهاي اخیر به دلیل رشد جمعیت، کمبود فضاي مسکونی و همچنین صرفه اقتصادي و سود بالاي ساخت و ساز مسکونی،این حوزه سرمایه گذاران را به خود جذب نموده و باعث رشد فزاینده ساخت وساز مسکونی گردیده است. بدلیل تنوع زیاد آیتم هاي کاري افراد زیادي نیز در آن مشغول بکار و فعالیت می باشند. ماهیت خطرناك ساخت و ساز، توجه سرمایه گذاران به سود بیشتر ، ریسک پذیري بالاي کارگران ساختمانی و عدم نظارت کافی باعث رشد حوادث در ساخت و ساز مسکونی شده است به طوریکه در کشور ما بالاترین آمار حوادث کار مربوط به صنعت ساختمان است.
محیط پر تحرك صنعت ساخت وساز در سایت هاي ساختمانی ، خطرات بلقوه اي براي کارگران در بر دارد. آمار نشان میدهد که اکثر حوادث مرگبار در صنعت ساخت وساز است 1].،[2 ایمنی ساختمان یک مسئله جهانی است .در هر فعالیت ساختمانی که انجام می شود نگرانی وجود دارد واقعیت اینست که صنعت ساخت وساز به طور پیوسته آمار مرگ ومیر دارد اگر چه در بعضی کشورها عملکرد ایمنی پیشرفت زیادي داشته اما همچنان نسبت به سایر صنایع رو به عقب هستند
صنعت ساخت و سازچه به تنهایی وچه در مقایسه با سایر صنایع داراي ضعف ایمنی است سطح ایمنی ساخت و ساز در یک کشور تحت تأثیر عوامل مانند: تغییرات نیروي کار، تغییر اقتصاد، نرخ بیمه، قاعده هاي قانونی و مرحله توسعه تکنولوژیکی قرار دارد. بسیاري از راه هاي مقابله با مشکل ایمنی را می توان در سراسر کشورها استفاده کرد. ابزارهاي موثر براي مقابله با این مسئله عبارتند از: طراحی، پیش برنامه ریزي، آموزش، تعهد مدیریت و توسعه ي فرهنگ ایمنی.
سلامت جسمی و روحی کارگران در محل هاي ساختمانی نگرانی اولیه براي کارفرمایان، کارکنان، دولت ها و همه عوامل دخیل در پروژه است. برخی از دستاوردها در بهداشت و ایمنی به وجود آمده است. با این وجود، نقش محورهاي اجتماعی، اقتصادي، فرهنگی، سیاسی و سازمانی در مدیریت سلامت و ایمنی یا نادیده گرفته شده یا کم اهمیت است ارتباط بین محیط هاي اجتماعی، اقتصادي، فرهنگی، سیاسی ، سازمانی و بهداشت و ایمنی در سایت هاي ساختمانی هنوز درك نشده است وآمار حوادث صنعت ساخت و ساز غیر قابل قبول باقی مانده است.[ 5] کارگران یک فرهنگ غیر رسمی و شفاهی از خطر دارند، که در آن امنیت به ندرت به صورت آشکار بیان می شود
ازسابقه ایمنی در صنایع ساختمانی معلوم است که امکان پیاده سازي روش ها ودستورالعمل هاي ایمنی وجود دارد با این حال هیچ گونه تلاشی براي انجام آن وجود ندارد. آنچه معناي واقعی تعهد مدیریت است یعنی رسیدن به یک تعهد موثر براي ایمنی، باید براي ایمنی ساختمان دنبال شود.[7 ] مهمترین دلیل وقوع حوادث در کار خونسردي نسبت به مسئله ایمنی است. شرکت ها تنها زمانی عکس العمل از خودشان نشان می دهند که حادثه رخ دهد و افراد تنها در این صورت توجه بیشتري از خودشان نشان می دهند اما بعد از یک هفته یا بیشتر همه چیز به حالت عادي بر می گردد.
سیستم سنتی ایمنی بر جلوگیري منفعلانه تمرکز کرده بود به این دلیل که برخورد آسان تر است. ابزار پیشگیرانه نیازمند زمان ومنابعی است که هر لحظه در دسترس باشد.[9 ] طرح ریزي ایمنی نیازمند یک نگرش جامع می باشد که تاکید آن بر پیشگیري است.
بیجاري، خدادادي و خزاعی در سال 1387 مقاله اي باعنوان بررسی عوامل مؤثر بر ایمنی در کارگاههاي ساختمانی ایران ارائه دادندآنها هدف خود را از این پژوهش تعیین و رتبه بندي عوامل مؤثر بر ایمنی کارگاه هاي ساختمانی عنوان کردند.وعاملی که ممکن است بر ایمنی کارگاه مؤثر باشند را در5 دسته کلی شامل عوامل خط مشی، فرآیند، مدیریت، کارکنان و انگیزشی قرار دادند.[11 ] در پژوهشی که در سال 1389 توسط ابراهیم زاده،موسوي،وابراهیم زاده سپاسگذار انجام گردید به تاثیر انجام فرایند صحیح کارها در کاهش خطرپذیري پرداختند. آنها از فرایند به عنوان تکنیک اجرایی انجام کار ها توسط کارکنان نام بردند
در پژوهشی دیگر امیر برزویی و همکارانش در سال1390 شاخص هایی را براي موفقیت برنامه هاي ایمنی بیان نمودند که اهم آنها عبارتند از: تعهد مدیران به مسئله ایمنی، تمرین وآموزش، نگرش افراد به ایمنی،تجهیزات ایمنی،توجه به قوانین ایمنی ، ارتباط میان کارکنان و مدیران . [13] در سال 1392، خسروي و همکارانش 6 دسته از عوامل شامل : - - 1 اجتماعی، - - 2 سازمانی، - - 3 پیمانکاري، - - 4 مدیریت و نظارت ایمنی، - - 5 شرایط محیط کار، و - - 6 ویژگی هاي فردي،را به عنوان عوامل موثر بر رفتار نا ایمن در محیط ساخت و ساز معرفی کرد.
موحد مجد و گرگی درسال1394 سازمان کار و شرایط حاکم بر آن در محیط کار را عاملی مهمتر از بی احتیاطی و ویژگی هاي فردي و روا نشناختی کارگران در وقوع حوادث و جراحت هاي ناشی از کار،دانسته اند. [15]در سال 1391، شریفیان پور و همکاران دلایل رعایت نکردن مسایل ایمنی را بدین شرح عنوان نمودند: - 1 - پیمانکاران به مقررات اهمیت نمی دهند.
کارگران بدلیل کم سوادي از حقوق خود بی خبرند. - HSE - 3 در جامعه به صورت فرهنگ در نیامده است. - - 4 بودجه کافی به این امر اختصاص نمی یابد. - - 5 از لحاظ حقوقی باید سختگیري بیشتري به عمل آید. در این پژوهش به طور خاص به چرایی عدم توجه به مسائل ایمنی پرداخته شده است.
رحیمی پردنجانی وابراهیمی در1395 نقش میانجیگري انگیزش ایمنی در رابطه بین روشهاي مدیریت ایمنی و رفتارهاي ناایمن را مورد پژوهش قرار دادند یافته ها و نتایج پژوهش نشان داد که روش هاي مدیریت ایمنی بر رفتارهاي ناایمن اثر منفی و مستقیم دارد روش هاي مدیریت ایمنی مسیري براي کاهش رفتارهاي ناایمن هستند؛ بنابراین پیشنهاد می شود سازمان ها با آموزش، ایجاد ارتباط مثبت با کارکنان، مبادله اطلاعات با آنها، دخالت دادن آنها در تصمیم گیري هاي مربوطه و خواستن راه حل از آنها، حس مالکیت را در کارکنان ایجاد کرده و از این طریق باعث افزایش انگیزش ایمنی در آنها، افزایش رفتارهاي ایمن و ارتقاءجو ایمنی و فرهنگ ایمنی در سازمان شوند
برنجیان،لطفی و تقی نژاد در سال1396 چهار شاخص عملکرد ایمنی را مورد بررسی قرار دادند که عبارت بودند از: کار ایمن کارکنان ، بهبود فرهنگ ایمنی، گزارش حوادث و پیاده سازي اقدامات اصلاحی، وجود کارکنان ایمن و صلاحیتدار. نتایج این تحقیق نشان داد که بهبود فرهنگ ایمنی، گزارش حوادث و پیاده سازي اقدامات اصلاحی، در ارزیابی شاخصه هاي عملکرد ایمنی از اهمیت بیشتري برخوردار هستند
در سال 2004،تئو1، لینگ ٢و چونگ3در مطالعه اي که انجام دادند، چهارچوبی را براي مدیران پروژه در جهت مدیریت ایمنی ساخت و ساز ارائه نمودند. عوامل مهم و تاثیر گذار در کاهش حوادث و بهبود عملکرد ایمنی سایت هاي ساخت وساز که در این مطالعه شناسایی شدعبارتند از : سیاست سازمان، فرایند، نگرش و رفتار پرسنل و انگیزش یا مشوق ها
از آمار حوادث بدست آمده از نهاد هاي رسمی کار ساخت و ساز به عنوان یک حرفه با خطربالا در بین بقیه حرفه ها شناخته شد.از جمله عللی که براي آن عنوان شد، عبارت بود از: طبیعت پر خطر ساخت و ساز و دانش کم و عدم آگاهی از ریسک کار کارگران ساختمانی، موثرترین راه براي بهبود عملکرد ایمنی تجزیه و تحلیل ریسک ایمنی است که بخش جدایی ناپذیر مدیریت ایمنی می باشد. [20] وانگ4و همکاران در سال2015 پژوهشی را با هدف شناسایی عوامل مهمی که باعث تحمل ریسک ایمنی در کارگران ساختمانی می شود. انجام دادند
