بخشی از مقاله
چکیده:
پس از انقلاب صنعتی و استفاده بی رویه از انرژی های فسیلی به خصوص در شهرها که مصرف کننده 60در صد از این انرژی ها بودند و به تبع آن تغییر اقلیم در سطح زمین، سیاست گذاران کشورها به فکر بهینه سازی مصرف انرژی افتادند .گذشته از این، تحریم دهه 70 و شوک نفتی برای کشورهای مصرف کننده انرژی های فسیلی این کشورها را در مسیر استفاده از انرژی های پایدار قرار داد .بیشترین تغییرات در شهرها و ساختمان ها که مصرف کنندگان اصلی این انرژی ها بودند باید صورت می گرفت، بنابراین برداشتن قدم اصلی و مهم در راه پایداری بر عهده شهرسازان قرار گرفت.
در راستای تحقق توسعه پایدار شهری می بایست شرایطی فراهم شود تا امکان بستر سازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی شهروندی، فراهم گردد؟ در این تحقیق پس از مروری بر مفاهیم پایداری و توسعه پایدار به مطالعه و بررسی تعاریف مختلف در زمینه توسعه شهری پایدار و شهر پایدار پرداخته شده و به رحط پروژه ای کاملاً متفاوت با نام »شهر مصدر« به عنوان نمونه ای از این تلاشها اشاره کرد. روش تحقیق در این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی است و به تبیین ویژگی های موضوع مورد مطالعه می پردازد.
-1 مقدمه
محیط زیست شهری و کیفیت زندگی انسان از مهمترین موضوعاتی هستند که در هزاره جدید مطرح شده اند. در سطح جهانی موضوع افزایش اثرات گلخانه ای، ترافیک شهری، تراکم زمین،آلودگی هوای شهری و افزایش جمعیت، اثرات ناخوشایندی بر کیفیت زندگی انسان در شهرها ایجاد کرده اند. این مسائل موجب می شود تا توجه به موضوع پایداری ، شهرها در رأس امور قرار گیرد. پایدار در واقع تعادل میان توسعه و محیط زیست است. در تعریف عام تر توسعه پایدار به عنوان یک فرایند، لازمه بهبود و پیشرفت است. فرایندی که اساس بهبود وضعیت و از بین برنده کاستی های اجتماعی - فرهنگی جوامع است.
همچنین از توسعه پایدار به منزله نیروی محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی کشورها به ویژه کشورهای در حال رشد نیز یاد شده است. ابعاد مهم توسعه پایدار، یکپارچه سازی ابعاد مختلف توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بر پایه حفظ محیط زیست است. در واقع توسعه پایدار، توسعه در همه زمینه ها بر پایه حفظ منابع طبیعی و محیط زیست است.
شهر »مصدر«اولین شهر پاکیزه دنیاست که کاملاً با محیط زیست سازگار بوده و به نام »شهر پایدار، بدون کربن، بدون آلودگی« نامیده شده است. مبنای اصلی طراحی این شهر استفاده از منابع انرژی پاک و تجدید پذیر است و به گفته مسئولان، این شهر بالاترین کیفیت زندگی ممکن را به شهروندان خود ارائه خواهد داد و زمانی که کار ساخت این شهر در سال 2013 به اتمام برسد ساکنان آن می توانند ادعا کنند در پایدارترین شهر دنیا زندگی می کنند که در هماهنگی کامل با طبیعت طراحی و ساخته شده است.
-2 مفهوم پایداری
واژه پایدار1 از ریشه کلمه لاتین »سابتینر2« گرفته شده است و به معنی بالاتر نگه داشتن و یا از پایه و زیر بنا نگه داشتن است. هر جامعه بایستی از پایه توسط ساکنان حال و آینده اش پشتیبانی شود و برخی از مکان ها در سایه ترکیبی معنی دار از خصوصیات فیزیکی و فرهنگی و معنوی، مردم را به پشتیبانی و مراقبت از اجتماع برمی انگیزانند. این مکان ها در واقع همان مکان هایی هستند که پایداری در آنها به بهترین وجه ممکن شکل گرفته است.
واژه »پایداری « با معنی کنونی آن یعنی »آنچه می تواند در آینده تداوم داشته یابد« کاربرد پیدا کرده است. در تعریف توسعه پایدار شاید بهتر آن باشد به تعریفی ساده و فرایند گرا بسنده گردد که رفاه نظام گرایانه بلند مدت را مد نظر قرار دهد: »توسعه پایدار آن نوع توسعه ای است که سلامت انسان و نظام های اکولوژیکی را در بلند مدت بهبود بخشد« - بحرینی و مکنون، . - 1380 هدف اصلی توسعه پایدار، تامین نیازهای اساسی، بهبود ارتقاء سطح زندگی برای همه، حفظ و اداره بهتر اکوسیستم ها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر می باشد.
اعتقاد عمومی بر این است که ابعاد اجتماعی توسعه پایدار باید دارای همان وزن و اهمیت باشد که اهداف زیست محیطی آن دارند. توسعه پایدار نمی تواند بدون تفکر دقیق و محسوب داشتن امکانات انسانی اتفاق بیافتد. سیاست هایی که بدون در نظر گرفتن سیستم سکونتگاه های انسانی که توسعه در آن اتفاق می افتد، نمی توانند با موفقیت با اجرا درآیند. انسان، اجتماع و محیط زیست به عنوان ارکان اصلی در فرایند توسعه پایدار حضور داشته و در ارتباط با یکدیگر قرار دارند - مکنون، . - 1377 توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است: پایداری محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی.
-3 توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار که از دهه 1970 میلادی در جوامع علمی دنیا مطرح گردیده است مفاهیم مرتبط با پایداری از ابتدای دهه 1990 در برنامه ریزی شهری و معماری به طور گسترده به کار گرفته شد، با این حال موضوعات مرتبط با ناپایداری الگوهای مدرن توسعه شهری دارای تاریخچه طولانی تری هستند. گسترش سریع شهرهای صنعتی قرن نوزدهم، پراکنش حومه های شهری کم تراکم و بروز مشکلات و بحران هایی در محیط زیست شهری، برنامه ریزان شهری را ملزم به جستجوی تضمین اشکال زیر ساخت ها، مسکن، کاربری زمین و حمل و نقل به عنوان الزامات رشد منظم شهری نمود؛ و برقراری تعادل میان شهر و طبیعت به یکی از موضوعات اصلی برنامه ریزی شهری در قرن نوزدهم بدل گردید.
دیگر موضوع مورد توجه برنامه ریزان شهری ارتقای عدالت بود، اگر چه تلاش های بسیار اندکی در این زمینه صورت گرفت. نیاز برای جامعه ای عادلانه تربه عنوان دومین اصل توسعه پایدار مطرح گردید که تعریف دقیق آن بسیار فراتر از پاکسازی زیست محیطی است. سومین موضوع جاری، نظریه رشد اقتصادی و محدودیت های اقتصاد در تنظیم سامانه های انسانی و طبیعی است. مدافعان پایداری در جستجوی راهی برای به حداکثر رساندن همزمان این سه مجموعه ارزشی هستند؛ اما این روندی آسان نیست و احتمالاً نیازمند صرف وقت بیشتر در هر یک از زمینه ها است.
توسعه پایدار، توسعه ای است کیفی و متوجه کیفیت های زندگی و هدف از آن بالا بردن سطح کیفیت زندگی برای آیندگان می باشد. توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است:.1 پایداری محیطی - با هدف تعادل اکولوژیک - .2 پایداری اقتصادی - با هدف بقای اقتصادی - .3 پایداری اجتماعی - با هدف عدالت و رفاه اجتماعی - . توسعه پایدار نیازمند تامین نیازهای اولیه همگان و ایجاد فرصت برای آنها جهت برآورده سازی خواسته هایشان برای یک زندگی بهتر است.
