بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نوآوریهای متنوعی به محیطهای روستایی راه پیدا کردهاند. که فناوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - را میتوان از جمله این نوآوریها دانست. با توجه به اینکه 31/5 درصد جمعیت کشور در روستاها زندگی میکنند و سرمایه عظیمی از کشور در روستاها نهفته است و از آنجایی که روستا و روستاییان منابع بنیانی تولید و رشد اقتصادی ملی در هر جامعه ای میباشند، احساس می شود که بهره گیری از ICT می تواند در توسعه مناطق روستایی نقش چشمگیری داشته باشد.
با وجود اینکه این فناوری رشد و گسترش چشمگیری در بین کشورهای مختلف داشته و مزایای فراوانی را برای آنها به همراه داشته است. ولی با پیشرفت ICT یک گونه جدید از شکاف میان اقشار مختلف مردم به نام »شکاف دیجیتالی« شکل گرفته است. از این رو، هدف از این مقاله بررسی شکاف دیجیتالی و تاثیر ICT در توسعه مناطق روستایی میباشد. در تدوین این مقاله از روش اسنادی، مطالعات کتابخانه ای، جستجوی اینترنتی استفاده شده است.
نتایج حاصل از این مقاله نشان داد که بین مناطق شهری و روستایی، جنسیت افراد، گروه سنی و میزان سطح تحصیلات به لحاظ کاربرد اینترنت شکاف دیجیتالی وجود دارد و کشور ایران نیز از لحاظ شاخص ICT در جهان در رتبه 90 جای دارد. همچنین نتایج حاصل از مطالعات نشان داد که ICT به عنوان یک ابزار توسعه مناطق روستایی در راستای کاهش فقر، جلوگیری از مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها و کاهش شکاف موجود بین جوامع شهری و روستایی از نظر شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مهم میباشد.
مقدمه
در دنیای امروز علم و تکنولوژی نقش حیاتی دارند و مهم ترین نقش را در کشورها در دنیای رقابتی کنونی دارند که روز به روز بر اهمیتشان افزوده می شود. علم به انسان ها کمک می کند تا دنیای اطراف را بهتر بشناسند و تکنولوژی نیز آنها را به تغییر امکانات و منابع موجود برای استفاده بهتر قادر می سازد. امروزه نوآوریهای متنوع و مختلفی به محیط های روستایی راه پیدا کردهاند. که فناوری اطلاعات و ارتباطات را می توان از جمله این نوآوری ها دانست - برقی و قنبری، . - 1389 فناوری اطلاعات و ارتباطات، تکنولوژی هزاره جدید میباشد که باعث کم کردن زمان انجام محاسبات، دقیقتر شدن پردازش دادهها، تبادل آسان اطلاعات و کم کردن هزینه داد و ستد شده است.
دستاوردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات زمانی حداکثر تأثیرگذاری را در زندگی بشرخواهد داشت که بتواند در تمام زمینه ها و در میان تمام اقشار جامعه رسوخ کند. متأسفانه دنیایی که در آن زندگی می کنیم دچار مشکلی بنام شکاف دیجیتالی میباشد. این شکاف، بخصوص در سطح جامعه روستایی چشمگیرتر است - دهقان، . - 1391 فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش بسیار مهمی در شکوفایی و ارتقای روستاییان در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد. این فناوری از راه های مختلف میتواند زمینههای لازم و کافی را جهت ایجاد و گسترش عوامل شتاب دهنده توسعه در روستا به وجود آورد. و قادر خواهد بود از طریق افزایش دسترسی به اطلاعات، گسترش بازارهای اصلی آنها، افزایش فرصت های شغلی روند توسعه را شتاب بخشد.
فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزار حیاتی و ضروری در مبارزه با فقر جهانی است. اهمیت این فناوری در خدمت به مناطق روستایی خصوصا روستاییان فقیر که غالبا به کشاورزی وابسته اند، از طریق بهبود امکان دستیابی، بهبود کیفیت و افزایش جریان ارتباطی اطلاعاتی برای حمایت از راهبردهای معیشتی و امنیت غذایی، فراهم نمودن به موقع اطلاعات مورد نیاز برای کشاورزان، ارائه خدمات پست بانک در روستاها، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به روستاییان و توسعه اجتماعی و آموزش روستاییان به منظور حفاظت از منابع طبیعی، ارتباط و اتصال بین تحقیق، ترویج و بازار در جهت گسترش شایستگیهای حرفه ای و ظرفیت ها و توانمندیهای کارآفرینی در میان متخصصان و جوامع کشاورزی مهم شناخته شده است و همچنین مهمترین هدف توسعه ICT در مناطق روستایی کاهش شکاف دیجیتالی و دسترسی آسان به خدمات دولتی میباشد.
- موسوی و بابانسب، 1387؛ رضوانی، 1392؛ . - Sam Kang, 2009 و از راههای مختلف می تواند زمینههای لازم و کافی را جهت ایجاد و گسترش عوامل شتاب دهنده توسعه در روستا به وجود آورد. و در روستاها، قادر خواهد بود از طریق افزایش دسترسی به اطلاعات، گسترش بازارهای اصلی آنها، افزایش فرصت های شغلی و ... روند توسعه را شتاب بخشد. در این مقاله به بررسی شکاف دیجیتالی و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه مناطق روستایی پرداخته شده است.
مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است می توان به این موارد اشاره داشت، افشارکهن و زمانی - 1388 - در پژوهشی در رابطه با جوانان و شکاف دیجیتالی نشان دادند که میان سواد اطلاعاتی، فقدان سواد رایانهای و فقدان مهارت در استفاده از اینترنت با ایجاد شکاف دیجیتالی در جوانان رابطه معنی داری وجود دارد. و همچنین این نتایج نشان داد که میان پایگاه اقتصادی - اجتماعی والدین و ایجاد شکاف دیجیتالی جوانان رابطه معنی داری وجود دارد.
مولایی و زمانی - 1390 - در پژوهش خود نشان داد که ICT تاثیر مثبتی بر استفاده روستاییان از خدمات پایه ی دفاتر، بازاریابی، تولیدات متناسب با نیاز بازار، ایجاد زمینه های شغلی جدید، افزایش درآمد، ایجاد مشاغل مرتبط با ICT، اقتصاد روستایی و توانمندسازی است. حریری و زمانی راد - 1390 - در پژوهشی به منظور بررسی شکاف دیجیتالی بین نسل ها از نظر آشنایی، علاقه و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به این نتایج دست یافت که، بین میانگین آشنایی، علاقه و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین فرزندان و والدین تفاوت معنی داری وجود دارد.
بابایی فینی و همکاران - 1391 - در پژوهش خود نشان دادند که ضریب تاثیر دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی بر شاخص خدماتی 17/61، شاخص اطلاعاتی 9/89 و شاخص اقتصادی 8/81 بوده است. و این دفاتر با ارتقا شاخصهای فوق در روند توسعه روستایی تاثیر گذار هستند. نتایج حاصل از پژوهش کاظمی و جعفری - 1392 - در رابطه با عوامل تعیین کننده شکاف دیجیتالی در بین شهروندان شهر رفسنجان به این نتایج دست یافتند که عوامل اقتصادی و زیر ساختی، به طور مستقیم و عامل فرهنگی از طریق نقش میانجی دسترسی انگیزشی، بر شکاف دیجیتالی تاثیر می گذارد. در مقایسه با عوامل مختلف نقش عامل فرهنگی مهم تر از عوامل اقتصادی و زیرساختی است. تمامی متغیرهای مورد بررسی 55/3 درصد از شکاف دیجیتالی را تبیین می کنند.
فائو - 2001 - نیز در یکی از پروژه های توسعه روستایی، به بررسی نحوه گسترش ICT در روستاها و نقش آن در توسعه روستایی پرداخته است طبق مطالعات فائو مشکل اصلی توسعه ICT روستایی، فاصله زیاد روستا از شهر و بی سوادی روستاییان است. در این زمینه کارشناسان فائو معتقدند که توسعه ICT از طریق رادیو بهترین روش است. زیرا روستاییان به تنها تکنولوژی که دسترسی دارند و از طریق آن اطلاعات مهم را دریافت می کنند رادیو است. بنابراین می توان آموزش های لازم در زمینه این فناوری و روش استفاده و مزایای آن از طریق رادیو به مردم منتقل شود.
طبق این پژوهش ایستگاههای رادیویی با اتصال به شبکه اینترنت، تشکیل یک تیم مشترک به نام اینترانت می دهد که از طریق یک وب سایت داخلی با مخاطبان خود ارتباط دارد. و از طریق شنود و ارتباط مستقیم به رفع نیازهای اطلاعاتی مردم اقدام می نماید. جان کارکبو - 2002 - در پژوهش خود به این نتیجه رسید که در کشورهای در حال توسعه عواملی چون، فقر گسترده اقتصادی و فقر فناوری ارتباطات، فقدان آزادی اطلاعات و رنج توده های مردم از این وضعیت، مشکلات آزادی مطبوعات و کارکنان جامعه مطبوعاتی، فقدان آزادی عمل در رسانه های الکترونیکی و کنترل آن توسط دولت های مربوطه، مشکل بهره جویی از زبان های بین المللی در میان اتباع مردم این ممالک، فقر اطلاعاتی و مشکلات آموزشی منابع انسانی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی باعث شکاف دیجیتالی در آن کشورها می شود.
زمانی و همکاران - 2014 - نشان داد که بین پذیرش ICT و سطح سواد کاربران رابطه مبت و معنی داری وجود دارد. نکسون وهمکاران - 2014 - در پژوهش خود در بررسی فناوری اطلاعات و ارتباطات و تاثیر آن بر توسعه کشاورزی در کشورهای در حال توسعه نشان دادند بین مناطق روستایی و شهری شکاف دیجیتالی گسترده ای وجود دارد. و همچنین گسترش تلفنهای همراه در مناطق روستایی به تغییرات مهمی در بخش کشاورزی، و بهبود عملکرد بازار کشاورزی منجر شده است. اهداف این مقاله، بررسی وضعیت شکاف دیجیتالی در جهان، وضعیت شکاف دیجیتالی در داخل کشور و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستایی میباشد.
روش تحقیق
این تحقیق توصیفی است و روش توصیفی تحقیقی است که فقط در سطح توصیف و تبیین انجام می شود. در مجموع باید عنوان نمود که شیوه نگارش این تحقیق به صورت کتابخانه ای میباشد، که از طریق بررسی کتب و مقالات، ترجمه و جستجوی اینترنتی انجام گرفته است.
یافته ها و بحث
فناوری اطلاعات و ارتباطات
فناوری اطلاعات و ارتباطات، فنونی است که با کمک آن فنون، عناصر اطلاعات یا داده های خام که دارای معانی و مفهوم قابل درک نیستند، در فرآیند تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از آنکه دارای معانی قابل درک شده و به اطلاعات تبدیل شدند، امکان انتقال آنها با سیستم های الکترونیک به مبادی مصرف را به وجود خواهد آورد در واقع فناوری اطلاعات و ارتباطات، به مجموعه امکانات سخت افزاری، نرم افزاری، شبکهای و ارتباطی برای دست یابی مطلوب به اطلاعات گفته می شود وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات، 8 هدف مهم در زمینه توسعه روستایی با استفاده از گسترش دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات، اعلام نمودند که عبارتند از: ارائه خدمات اطلاعاتی، افزایش ضریب دسترسی روستاییان به تلفن، افزایش ضریب دسترسی روستاییان به اینترنت، توسعه خدمات الکترونیکی دولت در روستا، ارائه امکانات ارتباطی لازم به نهادهای روستایی، جلوگیری از رفت و آمد غیر ضروری روستاییان به شهرها، بهبود وعیت آموزش و کاهش نرخ مهاجرت.
