بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات از عمدهترین معیارهای توسعه و پیشرفت اقتصادی و صنعتی به شمار میآید، به نحوی که بر جنبههای مختلف زندگی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی افراد و اجتماعات بشری تاثیر گذاشته است و در این میان روستاها نیز از توسعه فتاوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر پذیرفتهاند. هدف از این تحقیق، تحلیل ضرورت توسعه ICT در مناطق روستایی است. روش تحقیق در این مطالعه توصیفی تحلیلی است که برای گردآوری اطلاعات ودادهها از مطالعات کتابخانهای و اسنادی کمک گرفته شده و براساس مدل SWOT و مدل مفهومی تحقیق به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد کهICT در ابعاد گوناگون اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی روستا، آثار مثبت بر جای میگذارد. همچنین در این مقاله با توجه به یافتههای پژوهش، راهکارهای اجرایی مانند بستر سازی جهت توسعه ICT در مناطق روستایی، آگاهسازی مدیران نسبت به ICT در توسعه و پیشرفت مناطق روستایی و نظایر اینها پیشنهاد میشود.
-1 مقدمه
فناوری اطلاعات و ارتباطات به مجموعهای از فناوری - نرم افزار و سخت افزار - گفته میشود که وظیفه تولید، تبدیل، انتقال و استفاده از اطلاعات در هر زمان و مکان را برعهده دارد. این فناوری امروزه به عنوان ابزاری توانمند در اختیار بشر قرار گرفته است که کلیه امور اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی یک جامعه را تحت تاثیر قرار داده است - عزیزی، لطفی و پیشرو، . - 1388 امروزه تاکید بر اهمیت نقش فناوری اطلاعات بر فرایند توسعه تا آنجا پیشرفت کرده است که گفته میشود فناوری اطلاعات و توانایی در استفاده از آن از عوامل مهم در ایجاد ثروت، قدرت و دانش است - . - Anyimadu &filch, 2003 به همین دلیل امروزه فناوری اطلاعات به عنوان یکی از عمدهترین معیارهای توسعه و پیشرفت اقتصادی و صنعتی محسوب میشود.
- فرج زاده، . - 15 : 1372 به طور کلی فناوری اطلاعات و ارتباطات که از تعامل سه بخش متمایز رایانه، اطلاعات و ارتباطات مخابراتی حاصل شده است - - ,Alexandru,2006 - ؛ اهمیت استفاده از این تکنولوژیها و لزوم شناخت عوامل و پدیده های تاثیرگذار بر میزان استفاده از این ابزارها تا جایی پیش رفت که امروزه یکی از مهمترین نگرشها در مسیر کاهش فقر در سطح جهانی توسعه و ترویج پذیرش تکنولوژی جدید در مناطق کمتر توسعه یافته میباشد . به رغم آنچه در ارتباط با اقدامات محدود در زمینه توسعه فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی در مناطق روستایی عنوان شده هنوز بیشتر مناطق روستایی کشور فاقد امکانات لازم در این خصوص میباشند این امر ضمن شکاف اطلاعاتی میان شهر و روستا، در مواردی جذابیتهایی برای مهاجرت به شهر نیز به وجود آورده است.
از طرفی اقتصاد روستایی به عنوان تولیدکننده و عرضهکننده مواد اولیه مورد نیاز سایر بخشهای اقتصادی و تامینکننده نیازهای غذایی بشر، نقش مهمی را در تولید ملی - تولید ناخالص داخلی - کشور دارد. این بخش از اقتصاد کشور به دلیل مشکلات ناشی از انزوای جغرافیایی و عدم دسترسی به اطلاعات، دارای مشکلاتی است که در صورت عدم توجه میتواند تهدیدی جدی برای اقتصاد ملی به شمار آید. در چنین شرایطی فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند به راحتی شرایط لازم برای کاهش و یا رفع موانع ناشی از این انزوا را کاهش و خدمات و اطلاعات لازم را به موقع و مناسب در اختیار روستائیان قرار دهد.
در واقع استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی میتواند تا حدودی در رفع مشکلات روستاها به ویژه در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأثیر قابل توجهی داشته باشد. به هر حال توسعه مطلوب بسیاری از فعالیتها در روستا - کشاورزی، دامداری، صنایع روستایی، توریسم روستایی و ... - نیازمند گسترش و توسعه ICT میباشد بر این اساس ضرورت درک نقش ICT، جهت برنامهریزی در اقتصاد روستایی روشن می گردد. در این مقاله سعی شده تا پاسخ مناسبی برای هر یک از سوالات زیر داده شود:
1. نقش و اهمیت ICT در روستا چگونه است؟
2. نقاط ضعف و قوت این فناوری در تعامل با روستاها چگونه است؟
3. آیا ICT میتواند در کیفیت زندگی روستایی، روستائیان نقش داشته باشد؟ در این مقاله ضمن مشخص کردن نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدیدهای این فناوری، به نقش آن در توسعه روستایی میپردازیم.
2 مبانی نظری:
اولین مرکز فناوری اطلاعات دنیا در سپتامبر 1985 در یکی از روستاهای سوئد با جمعیتی بالغ بر800 نفر راه اندازی شد . این روستا به شدت با افزایش مهاجرت جوانان روستایی مواجه بود که دولت با تشویق و ترغیب مردم به استفاده وسیع از فناوری اطلاعات به مقابله با آن پرداخت. پس از آن، مراکز فناوری اطلاعات در سایر کشورهای دنیا به سرعت گسترش یافت، به طوری که امروزه نمونههای آن را در سراسر جهان میتوان مشاهده نمود.
در استرالیا نیز برنامه ایجاد مراکز فناوری اطلاعات با هدف کمک به روستائیان در بهرهگیری از تسهیلات عمومی و دسترسی آسان آنها به فناوری اطلاعات و رایانه در امر آموزش، تحصیل و اشتغال در سال 1992 میلادی اجرا شد - Suzuki and . - Chamala, 1998: 39 اولین مرکز فناوری اطلاعات در ایران در روستای شاهکوه - شهرستان گرگان - دایر گردید که در مرداد ماه 1379 با تلاش مجمع دانشگاهیان شاهکوه به شبکه جهانی اینترنت متصل شد - جلالی، عباسی و حسینی، . - 88 :1382 تحقیقات زیادی در کشورهای دنیا در مورد ICT در ارتباط با روستاها انجام شده است.
از جمله مطالعه توسط Zhao - 2005 - در مورد نقش اطلاعات و ارتباطات در جوامع کمتر توسعه یافته روستایی در پذیرش تکنولوژیهای جدید انجام شده، وی معتقد است که پذیرش و استفاده از تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه با دو مانع اصلی کمبود سرمایه، اعتبار و تقسیم ریسک و کمبود اطلاعات روبرو میباشد. - Trung et al - 2007 نیز تاکید دارد که ابزارهای ICT همچون رادیو، تلویزیون، تلفن و اینترنت، ابزارهای بسیار مناسبی برای اقشار ضعیف در جهت افزایش سطح دسترسی شان به اطلاعاتی در زمینه های بهداشت، امور مالی، خدمات دولتی، تولید، ذخیره و بازاریابی محصولات کشاورزی و غیرکشاورزی به حساب آمده و از این طریق باعث افزایش بهره وری و درآمد آنها می گردند.
به عقیده Tengtrakul - 2011 - در مطالعه دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و نفوذ در مناطق تایلند، در مناطقی که خط تلفن ثابت وجود دارد، 70 درصد از روستاییان برای دسترسی به اینترنت، اقدام به خرید رایانه کردهاند، هرچند که پول کافی برای این منظور نداشتهاند . به عقیده فرجی سبکباران و همکاران - - 1388 در مطالعه ارزیابی نقشICT در توانمندسازی زنان روستایی در روستای قرن آباد، زنان در سطوح بالای استفاده از فناوری، دراری توانمندی بیشتری هستند.
- Ambani and Mathu2005 - در تحقیقی با عنوان فرصتهایی برای رشد: فناوری اطلاعات و ارتباطات ﻭ جوامع روستایی، نشان دادند که ورود فناوری و اطلاعات و ارتباطات به جوامع روستایی می تواند فرصتهای زیادی را برای سرمایهگذاری ﻭ رشد این نواحی درپی داشته باشد. در ایران هم مطالعات اندکی در مورد نقش ICT در زندگی روستاییان انجام شده است که از آن جمله میتوان به تحقیقات مطیعی لنگرودی و همکاران در گرگان نمود. آنها در تحقیق فوق به این نتیجه رسیدهاند که توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در مناطق روستایی استان گرگان تاثیرات چشمگیری در بهبود وضعیت اجتماعی و اقتصادی زندگی روستاییان دارد - مطیعی لنگرودی و همکاران ، . - 1389
روش تحقیق:
روش انجام این تحقیق توصیفی- تحلیلی است. دادههای مورد نیاز تحقیق مانند مبانی نظری – مفهومی پژوهش، اسناد و مدارک از طریق روش کتابخانهای به دست آمده است.
