بخشی از مقاله
چکیده:
در حال حاضر صنعت جهانگردی اولین صنعت پول ساز جهان است.کشور ایران دارای جاذبه های فرهنگی-تاریخی و طبیعی متعدد می باشد که انگیزه سفر به این کشور را برای بسیاری از سیاحان و جهانگردان فراهم می کند. شهر اصفهان یکی از پر جاذبه ترین شهر های ایران برای جهانگردان به حساب می آید دراین تحقیق به جاذبه های گردشگری بافت تاریخی جلفای اصفهان پرداخته می شود و علل کاهش توریست به اصفهان را مورد ارزیابی قرار می دهیم و در پایان به ارائه راهکارهایی برای جلب توریست می پردازیم.
واژههای کلیدی : گردشگری،صنعت توریسم،اصفهان ،بافت تاریخی،محله جلفا
-1 مقدمه
ایران مظهر و ملتقای همزیستی مسالمت آمیز فرهنگ ها با یکدیگر است . منظومه تمدنی ایران با کشورها و ادیان مختلف گنجینه ای بی نظیر از داد و ستدهای فرهنگی است که از جمله از رهگذر زمان مهمترین عوامل بوده اند که این سرزمین را مکانی مناسب برای آمد و شد سیاحان کرده است. بازسازی عوامل تمدن ساز که بستر آن در تمامی کشورهای باستانی فراهم است کاری است که می تواند دوباره نشاط و خلاقیت را به عرصه حیاط اجتماعی آنها بازگرداند . بی تردید یکی از مهم ترین این عوامل توجه به صنعت گردشگری است . ( دفتر بازاریابی و امور بین الملل سازمان ایرانگردی و جهانگردی ، . ( 1380
همانگونه که می دانیم گوناگونی جاذبه های کشور ایران تنها در اقلیم و جغرافیا و محیط زیست نیست ، بلکه به عنوان یکی از قدیمی ترین زادگاه های تمدن بشری و مهد ادیان الهی نیز مطرح می باشد . بعلاوه تنوع فرهنگی اعم از آثار تاریخی آداب و رسوم به طور کلی شئون مختلف زندگی اقوام و تنوع زیست محیطی به نوبه خود می تواند اندیشه و روان جهانگردان و دانشوان و محققان را روشن کند . همین ها هستند که جمله » جهانگردی ابزاری برای صلح و گفتگوی تمدن ها« را به بار می نشانند( دفتر بازاریابی و امور بین الملل سازمان ایرانگردی و جهانگردی ، .( 1380
بر اساس آمار سازمان جهانی جهانگردی در حال حاضر جهانگردی در قرن 21 اولین صنعت پول ساز جهان است . در دنیای اقتصاد ، ارزی راحت تر و در عین حال ثمر بخش تر از ارز حاصل از درآمد توریستی وجود ندارد سیاح می آید ارز خرج می کند تا چیزهایی فرا گیرد که برای آموختن آن به مردم دیگر کشورها باید مبالغ هنگفتی هزینه شود در حالی که تاکید نقل قول مستقیم کسی که نکات مثبتی در یک کشور دیده و از دیدنی های آن عکس و فیلم تهیه کرده و در یک مجمع آشنا آنها را نقل یا منتشر می کند به مراتب بیش از تبلیغات بی احساس می باشد (اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران ، 1374 ، ص.( 4
» توریسم « از جمله صنایعی است که به عنوان یک رکن اقتصادی اصلی در غالب کشورهای پیشرفتهایفای نقش می کند و در کشوری مثل ایران می تواند رقیبی سرسخت برای اقتصاد نفتی باشد .
ارجحیت ارز صنعت توریسم به صنعت نفت عبارتست از ( کرباسیان ، 1372 ، ص ( 77
- بهره برداری از صنعت نفت بسیار هزینه بر تر از آماده سازی و اعطای امکانات در جهت صنعت توریسم می باشد .
- نفت و ... به نسل های حال و آینده متعلقند پس ما نمی توانیم عجولانه و به نفع خود از آن استفاده کنیم .
- درآمدهای ناشی از توریسم بهتر از نفت بین مردم توزیع می شود .
اگر به رقابت فشرده ای که در حال حاضر در سطح کشورهای مختلف در زمینه جذب توریسم وجود دارد توجه شود ، ملاحضه می کنیم که برای توریسم، امکان انتخاب گسترده ای وجود دارد. سیاست های وسیع و گسترده ای در زمینه جذب توریسم در حال شکل گیری است که بازار رقابت با توریسم کشورهای صنعتی را روز به روز تنگ تر می کند . این رقابت از مقیاس های کلان سیاست گزاری و حضور منابع توریستی شروع و تا مقیاس جزء ارائه خدمات و کیفیت آنها ادامه دارد . بنابراین ، با وجود این جو سرسختانه رقابت و با این شیوه برخورد با پدیده توریسم کنونی پا نهادن در این عرصه باید بسیار حساس و اندیشمندانه صورت گیرد .
به هر حال کشوری نیست که به میراث فرهنگی خود افتخار نکند ولی باید بخواهیم و بدانیم که توریسم فقط جادبه نمی خواهد ، امکانات هم می خواهد . باید میزبان خوبی بود !!!
اصفهان یکی از شهرهای پراهمیت از نظر جاذبه های توریستی در ایران می باشد ومحله جلفا یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری این شهر است که می تواند نقش مهمی در اقتصاد و انتقال فرهنگ بازی می کند.
-2 روش تحقیق
نوع تحقیق کاربردی -توسعه ای و از انواع روشهای میدانی، کتابخانه ای واسنادی استفاده شده است.
-3 تعریف تورسیم :
دردهه های اخیرمفهوم توریسم گسترش بیشتری یافته وقلمرو وسیعی رادربرگرفته است .براساس تعریف سازمان جهانی توریسم به کلیه فعالیتهای افرادی اطلاق میشودکه به مکانهایی خارج ازمحیط عادی خود به منظور گذراندن ایام فراغت ،انجام کار و سایرهدفها ،برای مدت کمتر ازیکسال میروند.(تولایی،: 1386 ص (8
توریسم در معنای وسیع آن،علاوه برگروه اشاره شده ، شامل افرادی میشودکه در ارتباط باکاروحرفه خویش سفرمیکنند وآنان که فعالیتهای علمی وتحقیقاتی انجام میدهند .توریسم مجموعه تعاملهایی است که درفرآیند جذب ومیهمانداری ،بین توریستها ،سازمانهای مسافرتی، دولت مبدا،دولتهای میزبان ومردم محلی برقرارمیشود . به این ترتیب دامنه ی تاثیرگذاری برمحیط و تاثیرپذیری آن ازمحیط بسیار وسیعتر میشود این جدیدترین تعریفی است که ازطرف سازمان جهانی توریسم ارائه شده است .درتعریف گردشگری وتعیین قلمرو آن باید گروههای مختلفی که دراین صنعت مشارکت دارند وازآن تاثیر میپذیرند را لحاظ کرد(زاهدی، : 1385 ص(3-4
-4 انواع توریسم :
توریسم با توجه به اهداف مسافرت به انواع مختلف تقسیم می شود :
-1-4 توریسم تفریحی یا فراغت:در جهت پر کردن اوقات فراغت صورت می گیرد و در حال حاضر %75توریست دنیا را به خود اختصاص داده است(اشراقی اسوری،1381،ص.(4
-2-4 توریسم فرهنگی:با معماری بناها،فرهنگ و تاریخ مردم بومی سروکار دارد(منتجی1381،ص.(4
-3-4 توریسم طبیعی:عمدتاً جنبه تفریحی دارد و دارای کمترین تاثیر اکولوژیکی منفی است(شریف زاده و مراد نژادی،1381،ص.(54
-4-4 توریسم دهکده:زیرشاخه های توریسم روستایی و توریسم کشاورزی می باشند که در آن جهانگردان در زندگی کردن به شیوه روستایی،شریک و سهیم شده و روستاییان نیز از فعالیت توریستی متنفع می شوند(شریف زاده و مرادنژاد،1381،ص.(54
-5-4 اکوتوریسم:توریست هایی که به دنبال چشم اندازهای طبیعی و دیدنی های محیط زیست هستند و ضمن نگه داری از منابع طبیعی،رفاه و آسایش و ارزش های اجتماعی مردم محلی را نیز حفظ می کنند(شریف زاده و مرادنژاد،1381،ص.(54
-6-4 آگروتوریسم : نوعی گردشگری است که در آن ،از کارهایکشاورزی سنتی دیدن می کنند و یا اینکه بعضاٌ در اینگونه فعالیتها شرکت می کنند ، بدون اینکه به اکوسیستم منطقه ، حاصلخیزی زمین های کشاورزان میزبان ، لطمه واردشود (شریف زاده و مرادنژاد،1381،ص. (54
-7-4 توریسم سبز : اگرچه در بعضی کشورها عبارت گردشگری سبز ، به گردشگری روستا گفته می شود ( یعنی گردشگری در مناطق سرسبز ) غالباٌ برای شرح بخشی از گردشگری به کار می رود که بیشتر از اینکه طرفدار گردشگری سنتی باشند ، طرفدار محیط زیست هستند و آنرا به نام های مختلف ، گردشگری متفاوت ، گردشگری مسوول ، گردشگری انعطاف پذیر می شناسند .
-8-4 توریسم مذهبی : گردشگر به دلیل جادبه های اعتقادی و مذهبی به کشورهای دارای آن سفر می کنند و مانند : عربستان سعودی یا سوریه ( اشرافی ایوری ، 1381 ، ص . ( 4
-9-4 توریسم معاملات یا اقتصادی : در بسیاری از کشورها ( ایالات متحده عربی ، چین ، هنگ کنگ ، سنگاچور و ... ) جاذبه های تجاری سیل عطیمی از مسافران را با انگیزه کار ، گشت و گذار به آن کشورها جذب می کنند . (اشرافی ایوری ، 1381 ، ص . ( 4
-10-4 توریسم ورزشی : این نوع توریسم همانطور که از اسم آن پیدا است با مسابقات جهانی و منطقه ای در کشورها افزایش می یابد و گردشگران آن جذب کشور میزبان می شوند (اشرافی ایوری ، 1381 ، ص . ( 4
-11-4 توریسم پزشکی : در برخی از کشورها با ارائه خدمات برتر پزشکی مسافران را جذب می نمایند .
-12-4 توریسم سلامت : که در آن گردشگران سفر می کنند تا سالم شوند ( منتجی ، 1378 ، ص . ( 3
و انواع دیگری همچون توریسم ساحلی ، ماجراجویانه ، توریسم کوهستان و ... ( منتجی ، 1378 ، ص .( 3
-5 گردشگری در جهان
مردم متعلق به تمدن های ماقبل تاریخ همیشه با این انگیزه ، مسافرت می کردند که بتوانند غذا بذست آورند ، از خطر دوری جویند یابه مناطقی که دارای آب و هوای مساعدتری است نقل مکان کنند و در دوره های بعد انسان با انگیزه تجارت و مبادله کالا مسافرت می کرد .
مسافرت های رسمی و دولتی از زمانی آغاز شد که حکام مناطق مختلف نمایندگان خود را به مکان های دوردست اعزام نمودمد تا از شهروندان مالیات و خراج بگیرند .
در قرون وسطی ( سده پنجم تا چهاردهم میلادی ) مسافرت رونق خود را از دست داده بود زیرا جاده ها تقریباٌ از بین رفته بود و شرایط مسافرت را دشوار کرده بود . در این دوره کلیساهای مذهبی نخستین انگیزه هایی برای مسافرت بودند زیرا راهبان و کشیشها مردم را تشویق به زیارت این مکان ها می کردند ( چاک وای گی ، . ( 1933
در دوره رنسانس ( از سده چهارده تا هفدهم ) بیشتر مسافرت ها با هدف کسب دانش و تجربه امروزی انجام می شد در انگلستان ، ملکه الیزابت اول برای تربیت و پرورش نمایندگان خارجی با شکل خاصی از مسافرت موافقت کرد و دانشگاههایی چون » آکسفورد « و » کمبریج « در انگلیس و » سالامانگا « در اسپانیا هزینه مسافرت دانشجویان را به عنوان کمک هزینه تحصیلی می پرداختند ( چاک وای گی ، . (1933
انقلاب صنعتی ( ( 1850 – 1750 پایه و اساس گردشهای دسته جمعی را بدان گونه که امروزه با آن آشنا هستیم به وجود آورد .
در زمان کنونی مجموعه ای از تمایلات ، حرکت ، دسترسی یافتن با امکانات و توانایی های مالی مسافرت توده ها را امکان پذیر ساخته است . تکنولوژی های نوین مثل خطوط هواپیمایی ، کامپیوتر ، آدم آهنی و ... باعث شد که سده بیستم شیوه زندگی ، کار ، بازی و تفریح افراد را دگرگون سازد و باعث شده است که به دلیل های متعدد بر میزان مسافرت گردش و جهانگردی افزوده شود . این پدیده توانست زمان تفریح را افزایش دهد . درآمدها را بالاببرد ، ارتباطات را تقویت کند و شیوه های کارآمدی از حمل و نقل را ارائه نماید ( چاک وای گی، .(1933
-6 گردشگری در ایران :
سرزمین ایران به علت برخورداری از میراث های عظیم و ارزشمند تاریخی و فرهنگی و مواهب طبیعی از دیرباز مورد توجه سیاحان و جهانگردان خارجی بوده است .
در دوران قبل از اسلام ، دوره هخامنشیان ، سفر بیش از هرچیز مدیون ارتباط وسیع ایران با خارج بوده است . در دوران سلوکیان مسافرت با انگیزه کسب سود و تجارت راهی این سرزمین شدند . در دوران پارت ها به دلیل اهمیت راه ابریشم تجارت رونق بیشتری یافت به همین دلیل بخش عمده ای از مسافران به تجار و بازرگاناناختصاص یافت ( نوربخش ، ( 1364 در قرون اولیه دوران اسلامی سیاحان زیادی ازایران دیدن کردند،اما حمله مغول به ایران مجدداً باعث افت سیر و سفر در این کشور شد.اوایل دوران صفوی که مقارن سرکوبی مخالفان از سوی پادشاهان صفوی بود و بالطبع سفر وضعیت مطلوبی نداشت.برای افزایش درآمد ملی پادشاهان کوشش کردند چاره ای اندیشیدند و ایجاد صنایع جدیدی را تشویق کردند و وسایل تسهیل رفت و آمد و راههای کشور را فراهم نمودند.برای انجام این کار در مسیر راهها تعداد زیادی ساختمان های مربوط به اتراق مسافران به وجود آوردند.
در دوران قاجار مسافرت با انگیزه های متفاوتی انجام می شد،به جز انگیزه تجاری سیاسی،اهداف تحقیقاتی در زمینه های مختلف فرهنگ و تاریخ ایران نیز افزوده شد که خیل عظیمی از پژوهشگران و جهانگردان را به این کشور روانه کرد.
در دوران پهلوی نیز علیرغم تحولات سیاسی،اجتماعی و اقتصادی داخلی و جنگ جهانی اول و دوم از علاقه و انگیزه سفر جهانگردان به ایران کاسته نشده(ستاری فرد زرین جویی،.(13775
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ورود جهانگردان در سطح بین المللی به کشور افت شدیدی پیدا کرد و علل عمده این کاهش شدید پس از انقلاب را باید دگرگونی ارزشهای حاکم بر جامعه،وقوع جنگ تحمیلی و عوارض وابسته بدان و عوامل دیگری نظیر عدم تطبیق و هماهنگی فرهنگ جهانگردان برخی از کشورها با فرهنگ اسلامی،فقدان کادر کارآزموده و متخصص در بخش جهانگردی و بی اطلاعی و بی تجربگی کادر شاغل در موسسات جهانگردی کمبود تاسیسات اقامتی مناسب و متناسب برای پذیرایی از توریست های داخلی و خارجی و ... دانست.
-7 جایگاه ایران در توریسم جهان
ایران با دارا بودن مجموعه های متنوعی از پدیده های طبیعی و کهن ترین تمدن های دنیا،جاذبه های باستانی،تاریخی و اماکن مذهبی و فرهنگی،موقعیت و جغرافیای مناسب و بسیاری موارد دیگر،ظرفیت بالایی برای جذب جهانگرد دارد.فرهنگ باستانی ایران با توجه به میراث تاریخی و فرهنگی آن دیدنیهای زیادی را عرضه می کند این کشور در حال حاضر مجموعه کاملی از فرهنگ های گذشته را ارائه می کند و هر گردشگری می تواند به تناسب سلیقه و فرهنگ های گذشته را ارائه می کندوهر گردشگری می تواند به تناسب سلیقه و فرهنگ خود،انگیزه دیدارش را در این سرزمین پهناور بازیابد.
طبق گزارشات یونسکو به لحاظ جاذبه های فرهنگی کشور،جزو ده کشور نخست جهان اعلام شده است همچنان قابل توجه است که کشوری که یک دهم جاذبه های توریستی جهان را دارد،یک دو هزارم درآمد توریستی جهان را جذب می کند!و از نظر درآمدارزی صنعت توریسم ،رتبه هشتادم را در جهان داراست!!!
-8 جایگاه اصفهان در توریسم
استان اصفهان به عنوان یکی از قطبهای مهم گردشگری کشور ،از بستر و پتانسیلهای متنوع وگسترده ی گردشگری برخوردار است وشهراصفهان، درجایگاه مرکزاستان وبه عنوان یکی ازپرجاذبه ترین شهرهای گردشگری ،نزد مردم ایران وجهان مطرح است تا جاییکه شهراصفهان را به عنوان یکی از هفت شهرگردشگری جهان به حساب می آورند.
اینشهرخصوصاً برای گردشگران خارجی ،از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است ومعمولاً هرگردشگرخارجی که ازایران دیدن میکند، اصفهان را به عنوان یک مقصد برای گردشگری درنظرمی گیرد(کاظمی،1389 ).مطالعات نشان میدهد باتوجه به توانمندیهای بالقوه وبالفعل که درصنعت گردشگری درکشور ایران،خصوصاً استان اصفهان فراهم است، جذب گردشگران خارجی، باید دهها وبلکه صد برابر رقم موجود باشد؛ درحالیکه آمارهای موجود، رقم سالیانه حدود 50 هزار گردشگر خارجی بازدیدکننده ازآثارتاریخی و طبیعی استان رانشان میدهد(کاظمی وهمکاران،1389،ص .(95
شهراصفهان علاوه بر بناهای متعدد تاریخی دارای وسعت زیادی ازبافتهای منسجم تاریخی است که درمنطقه یک،سه،پنج و شش، گسترده شده اند، وازیکپارچگی بالایی برخوردار میباشند.
وسعت بافتهای فرسوده درشهر اصفهان 2200 هکتار،که ازاین وسعت 1300 هکتاربافتهای تاریخی واجد ارزش تاریخی است (که درجذب توریسم این شهر نقش مهمی را ایفامیکنند.)دراین شهرقراردارد .
نه محورتاریخی فرهنگی دراصفهان به شرح زیرمی باشد:
