بخشی از مقاله
چکیده:
زمینه: یکی از موضوعاتی که در زمانه کنونی و به سبب گسترده شدن فضای سایبری بیش از پیش به میان کشیده شده است، مقوله تاثیر فرهنگ و زندگی مجازی بر خلقیات و رفتار مردمان جامعه است. برای بررسی چنین امری و دریافت پاسخ آن، روش های گوناگونی وجود دارد که یکی از عمیق ترین آنها، شیوه تاریخنگارانه و تحلیل روند تاریخی تاثیرات و به تبع آن تغییرات است.
هدف: مقاله پیش رو بر اساس همین زمینه بنای آن دارد تا با معرفی تاریخنگاری اخلاق ملی به ضرورت بهره از آن در فهم تحولات فضای مجازی اشاره کند. روش: برای وصول به هدف این نگاشته که معرفی این مبحث است، از روش کتابخانه ای و تحقیقات موضوعی استفاده شده است.
یافته: برآیند مطالعات این پژوهش نشان می دهند که فارغ از کشف سیر تغییر اخلاق جمعی بر مبنای فضای مجازی و با بهره از مورخان این حوزه، روش تاریخنگاری اخلاق در این بستر می تواند اطلاعات پردازش یافته و ارزشمندی برای آینده پژوهی فرهنگی فراهم کند.
مقدمه
اگر با نگاهی طولی به سیر تاریخ تحولات زندگی بشری نظاره گری کنیم، در می یابیم که در جایگاهی متفاوت از روند دگرگونی زیست بشری قرار گرفته ایم. "هنگامه فناوری ارتباطی مدرن"2 نامی است که با تعابیر مشابه ای در توصیف این دوره با آن برخورد نموده ایم، آنچنانکه در این دوره با هرکسی در هرجای گیتی و در هر زمانی توان برقراری ارتباط داریم
هرچند باید اذعان کنیم که در ابتدای آن قرار نداریم و از چندی پیش و سالیانی نه چندان دور با ورود ارتباطات وب محور3 این حرکت و روند تفاوت آفرین آغاز شده بود. اما آن زمان شاید درک درستی از این تحول نداشتیم، درکی نسبت به این تحول "یکپارچه ساز."4 تعبیر یکپارچه ساز از آن روست که هرچه در این ارتباطات به پیش میرویم در می یابیم که فناوری های نوین و در این جا با مرکزیت وب، نه صرفا ابزار سرعت بخش و تسهیل گر امور ارتباطی، که فی الواقع گونه ای آمیختگی و امتزاج را با خود به ارمغان آورده اند، آمیختگی مجاز و واقعیت.
آمیختگی که البته جبر6 خویش را به فضای زیست غیر مجازی آورده و آرمان هایی نو را برای زندگی بشری به عرصه تبیین در آورده است. همین دو امر کافی بود تا پای بسیاری ویژه کاران دانشگاهی را به تامل ژرف تر نسبت به ساحت سازی چنین پدیده ای بکشاند، بگونه ای که تفاسیر پیشینی را نسبت به مقوله عالم مجاز و یا سایبر سهل انگارانه قلمداد نمایند
برای اثبات این سخن کافی است تا سری به آخرین اخبار همایش ها و یا نشریات تخصصی و میزگردهایی مربوطه بزنیم. کاوشی ولو کوتاه نشان می دهد که خوشبختانه عالمان و پرسشداران حوزه اخلاق از این قافله توجه به میدان پدید آمده از فضای سایبر، خود را جدای ننموده اند، و به حد خویش تلاش بجایی کرده اند تا کرده اند تا نسبت اخلاقی را در تعامل با این قلمرو پیدا کنند. در همین حین آنگاه که از انتزاعایات و ایده های صرف فاصله گرفته و پای بازه زمانی و مکانی به میان کشیده شود، باید دانست که بایستگی حضور مورخ برای تحلیل روند و به تصویر کشی تاریخ رفتار یک جریان به میان می آید. همچون تاریخی که به گذر اندیشه، صفات و یا علوم می پردازد و با خوانش آن فهمی ساختار مند و سلسله ای نسبت به حلقه های روشن و یا مفقود یک سیر بدست می آید.
نسبت تاریخنگاری7، اخلاق پژوهی و فضای سایبری نیز برپایه همین گفته شکل می گیرد: تاریخنگاری اخلاق در فضای سایبر. بی گمان سخن از این امر تازگی دارد و به همان میزان ضرورت. این گونه بررسی های تاریخی سبب می شود تا درکی درست نسبت به چند و چون تحولات اخلاقی در این عرصه پدید آید. تاریخنگاری کهن که به حسب کندی روند تحولات، بازه هایی بزرگ را برای سیرنگاری در نظر می گرفت، سببی بوده است برای عدم درک درست ما از رابطه تاریخنگاری و تحولات سریع امروزی؛ چه بازه ها را در این دوره های زمانی بسیار کوتاه تر باید تعیین کرد از آن رو که شدت تغییر و عمق اثرگذاری تحولات بسیار بالا و سریع است. این اثر نیز می خواهد ضرورت تاریخنگاری اخلاق سایبری آن هم با اهتمام به اخلاق جمعی و ملی را مورد کاوش قرار دهد.
بخش اول: مورخ و تاریخنگاری اخلاق
1,1 حافظه، مورخ و رویدادنگار
متاسفانه و بویژه در جوامع کمتر توسعه یافته، برخی رشته های دانشین هنوز در تعریف کهن و ماقبل سده بیستمی خود مانده اند. یکی از این رشته ها تاریخ و و مجری آن مورخ است. بخشی از آن تصویر دانشین البته به رفتار مورخان باز می گردد که چه نگاره ای از فعالیت خود در اذهان جامعه نشان داده اند، تصویری که اساس آن برپایه مسائل و کلید واژه های اصلی مورخان ساخته شده است. مورخ اما نقشی بسیار پر رنگ دارد؛ وی وظیفه دارد تا نقش حافظه فعال8 و پرسشگر یک جامعه باشد تا خاطرات سازمند آدمی را تبیین کند - Mills, 2000: 144 - و دائم نشان دهد که چه بودیم و چه شدیم و چرا اینگونه شد، وی با پژوهش های زمان محور خود درکی پیوسته برای مردمان پدید می آورد تا در انقطاعی زمانی نمانند.
