بخشی از مقاله
مقدمه
ناراحتیهای اسکلتی عضلانی مرتبط با کار بخش عمده ای از بیماریهای ناشی از کار را در محیطهای کاری به خود اختصاص میدهد.شیوع این ناراحتیها باعث کاهش توان و کیفیت کار، افزایش هزینه های درمانی، افزایش زمانهای از دست رفته کاری و از کار افتادگی زودرس افراد میشود. علم ارگونومی به انسان کمک میکند تا محیط زندگی، وسایل و تجهیزات مورد استفاده را مطابق با توانمندیها و ویژگیهای بدنی خود طراحی کند تا در نهایت از بروز ناراحتیهای اسکلتی عضلانی پیشگیری شود.
حرفه آتش نشانی ، تنها شغل غیر صنعتی است که با تهدید انواع مخاطرات روبرو می باشد.اگرچه این حرفه جزو مشاغل سخت و زیان آور محسوب میشود اما با مقایسه شرایط حرفه ای شغل آتش نشانی در کشورمان با دیگر کشورهای پیشرفته دنیا، باید ابراز داشت که متاسفانه در ایران به اندازه کافی به فراهم آوردن امکانات مناسب برای آتش نشانان پرداخته نشده و این در حالی است که در کشورهای پیشرفته شغل آتش نشانی در زمره مشاغل با ریسک خطر بالا محسوب می شود و آتش نشانان علاوه بر استفاده از ابزارهای مناسب، از امکانات رفاهی خوبی نیز برخوردارند.
-2 روش بررسی :
در این مطالعه توصیفی - تحلیلی 66 وضعیت کاری آتش نشانان با استفاده از تکنیک REBA ارزیابی شد. این روش به منظور تحلیل وضعیتهای کاری مشاغل بهداشتی، درمانی در سال 1998 توسط McAtamney و Hignett طراحی شد. در این روش با مشاهده هر وضعیت کاری به سر، تنه و اندامهای حرکتی فوقانی و تحتانی بدن با توجه به زوایای قرار گیری آنها نمره داده میشود.از مجموع نمره ها یک نمره نهایی به دست میاید که به تناسب آن میزان خطری که سیستم اسکلتی عضلانی بدن فرد را تهدید میکند مشخص میشود و در نهایت این روش باتوجه به میزان خطر به دست آمده نیاز یا عدم نیاز به اقدامات اصلاحی آن وضعیت کاری را معین میکند.
سطح های اولویت اقدامهای اصلاحی که در این روش پیشنهاد شده است ضرورت اجرای برنامه های مداخله ای ارگونومیک را مشخص میسازند. مشاهده وضعیتهای کاری با حضور در عملیاتها و مانورهای آتش نشانان به طور مستقیم - ناظر به فرد - برای مدت 5 دقیقه برای هر وضعیت کاری انجام و درکاربرگ امتیاز دهی ثبت شد سپس هر یک از وضعیتها با استفاده از نرم افزار REBA ارزیابی شد.
- 3 یافته ها :
بر اساس شاخص توده بدن %7 Body Mass Index:BMI آتش نشانان مورد بررسی لاغر، %68 طبیعی، %15 دارای اضافه وزن و %10 چاق بودند. سطح خطر و اولویت اقدامهای اصلاحی در روش REBA در جدول 1 آورده شده است. توزیع فراوانی درد و ناراحتی های مشاهده شده در معاینات ادواری آتش نشانان در نواحی مختلف بدن، در جدول 2 ارائه شده است در نمودار 1 نیز توزیع فراوانی ناراحتی های دیده شده در آتش نشانان مورد پژوهش به در صد آورده شده است همچنین در جدول 3 نمونه هایی از پوسچرهای ارزیابی شده و نمره REBA در فعالیتهای مورد بررسی آتش نشانان قید شده است.
جدول:1 سطح خطر و اولویت اقدامهای اصلاحی در روش REBA
نمودار :1 توزیع فراوانی ناراحتی های مشاهده شده در آتش نشانان ×مورد پژوهش
4 -شرایط مخاطره آمیز عملیات آتش نشانی:
سازمان های آتش نشانی با هدف اصلی نجات جان و اموال انسان ها تشکیل شده اند بنابراین یک آتش نشان قادر است در بحرانی ترین شرایط محیطی و زیان آور ترین شرایط کاری به یاری حادثه دیدگان بشتابد.
شک نیست حرفه آتش نشانی یکی از سخت ترین مشاغل بوده و هنگامیکه صحبت از خطرات این حرفه میشود در اغلب موارد به خطراتی اشاره میگردد که منجر به حادثه شده و کمتر از عوامل بیماریزای این شغل سخن به میان می آید .
جدول : 2 توزیع فراوانی ناراحتی های مشاهده شده در آتش نشانان مورد پژوهش
وجود فاکتورها و عوامل مخاطره آمیز ذیل از مهم ترین عواملی است که شرایط محیط کار آتش نشانان را از حالت عادی خارج و از سایر مشاغل مستثنی می کند مواردی از قبیل:
- استرس در زمان شنیدن آژیر اعلام حادثه
- کار درمحیط پر سرو صدا
- حضور درمحیط عفونت زا و آلوده
- فعالیت در میان مواد شیمیایی و گازهای سمی
- انجام فعالیت در محیطهای دارای تشعشع مواد رادیواکتیو
- کار در محیط غیر متعارف
- آسیب واسترس طی مسیر رسیدن به محل حادثه
- وجود ذرات معلق و گازها ، بویژه کربن منوکساید در هوا
- تماس با سطوح داغ ، و گازهای داغ
- کار در شرایط جوی نامساعد
- کار در ارتفاع وخطر سقوط از نردبان یا بلندی
- سقوط بواسطه تخریب ساختمانها
- نشتی مواد شیمیائی
- شعله وری ناگهانی محصولات گازی - - Flash Over
- انفجار ناشی ازBackdraft
- ریزش و برخورد اجسام خارجی
- انفجار
- برق گرفتگی
- سطوح شیب دار و لغزنده
- کار در فضای مسدود وسر بسته
- کار در اعماق
- حمل بار با وزن بیش از حد مجازاستاندارد
- مدفون شدن در زیر آوار
- کار در محیط های با حرارت بالا
- کار در محیط های با حرارت پائین
- جابجا کردن قطعات سنگین
- برخورد اشیاء تیز و برنده
- کار در محیط های مرطوب
- کار در محیط های متعفن و نامطبوع
- کار در شرایط روحی نامساعد خطرات بیولوژیکی
- قرار گرفتن در معرض بیماری های مسری
مقایسه فاکتورها و عوامل زیان آور در محیط کار با شرایط ویژه شغل آتش نشانی گواه آن است که کلیه فاکتورها و عوامل زیان آور در حرفه آتش نشانی وجود داشته و آتش نشانان در طول خدمت با تمامی فاکتورهای زیان
آور در صحنه های عملیات مواجه هستند به طوریکه یک آتش نشان در هر حادثه حداقل 10 مورد از عوامل زیان آور را لمس می کند .
-5 فشار جسمی در آتش نشانان:
با توجه به آمارهای حریق و حوادث ، تعداد مصدومین و فوت شدگان مأموران آتش نشان در طی سالیان اخیر نگران کننده است چرا که آتش نشانان در محیط های پر مخاطره آمیز و از جمله انفجارات به امداد رسانی و عملیات می پردازند، لذا آسیب پذیری آنان در حد بالایی است. اما نکته قابل توجه اینکه حمله قلبی، اولین دلیل مرگ ومیر جامعه آتش نشانان بویژه در سالهای اولیه پس از بازنشستگی است وآمار ایالات متحده حاکی است که تقرباًی نیمی از آتش نشانان به دلیل حمله قلبی فوت میکنند.
فضای کار و ابزار و تجهیزات نامناسب می تواند عوارضی ناشی از مسایل ارگونومی را تشدید نماید. مطالعات دقیق ومفید ارگونومی که در خصوص آتش نشانی انجام شده اطلاعات زیادی در مورد ویژگی های عملیات آتش نشانان به دست داده است. آتش نشانان سطح فعالیت خود را در یک الگوی شاخص طی شبیه سازی شرایط حریق که از طریق ضربان قلب انعکاس می یابد تنظیم می نمایند. در ابتدا و در دقیقه اول، ضربان قلب یک آتش نشان به سرعت تا 70 تا %80 میزان حداکثر افزایش می یابد و همچنان که عملیات اطفاء حریق تداوم می یابد ضربان قلب آنان در 85 تا %100 میزان حداکثر باقی می ماند.
محاسبات انرژی مورد نیاز برای عملیات آتش نشانی با شرایط سختی که در بسیاری ازآتش سوزی ها بوجود می آید پیچیده است. مطالبات سوخت و ساز جهت حفظ دمای بدن، گرمای حاصل ازآتش و از دست دادن مایع از طریق عرق کردن، به خواسته های فعالیت فیزیکی اضافه می گردد .در طول عملیات اطفاء حریق درجه حرارت مرکزی بدن و ضربان قلب ازیک سیکل یک دقیقه ای پیروی می کنند هر دو آنها هنگام ورود به ساختمان آتش گرفته افزایش می یابند، پس از آن هر دو هنگام قرار گرفتن آتش نشان در معرض حرارت ناشی از حریق افزایش بیشتری می یابند وسپس به واسطه بار کارطاقت فرسا در شرایط تنش گرمایی مجدداً افزایش بیشتری می یابند .
بعد ازطی زمان20 الی 25 دقیقه از زمان مجاز استفاده از دستگاه تنفسی توسط آتش نشانان، استرس فیزیولوژیکی در حد قابل قبول توسط یک فرد سالم باقی می ماند. با این حال درعملیات آتش نشانی طولانی مدت و درمحیطهای داغ زمان کافی جهت تعویض دستگاه تنفسی بمنظور خنک کردن هوای سیلندر آن وجود ندارد و این امرمنجر به افزایش تجمعی دمای درونی بدن و خطر افزایش تنش حرارتی می گردد.
