بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش اطلاعات مربوط به حوادث آتشنشانان شهر مشهد در سالهای 96 و 97 جمعآوری شده است. سپس با استفاده از تحلیلهای آماری مواردی از قبیل نوع حوادث، سطح حادثه، نوع جراحت، و... دستهبندی شده و در هر زمینه مهمترین موارد مشخص شده است. بدین ترتیب میتوان به دید کلی از وضعیت آسیبها و حوادث آتشنشانان شهر مشهد دستیافت . سپس با استفاده از تحلیل دادهکاوی، از روش تولید قوانین انجمنی استفاده شده و ارتباط بین عوامل بررسیشده با سطح حادثه به دست آمده است. در مرحله بعد، قوانین و تحلیلها مورد بررسی کلی قرارگرفته و مهمترین موارد که موجب آسیبهای پرتکرار و یا با شدت بالا میشوند تحلیل شده و راهکارهایی جهت کاهش یا حذف آسیبهای مربوطه ارائه شده است.
کلمات کلیدی
حوادث شغلی، آتشنشان، تحلیل آماری، دادهکاوی1، قوانین انجمنی2
-1 مقدمه
طبق گزارش سازمان بینالمللی کار، روزانه 5000 نفر در جهان به علت حوادث و بیماریهای ناشی از کار جان خود را از دست میدهند و سالیانه %4 تولید ناخالص داخلی در جهان صرف هزینههای مستقیم و غیرمستقیم بیماریها و حوادث ناشی از کار میشود .[1] حوادث شغلی در ایران جزو 5 عامل مهم مرگ و میر محسوب میشوند. امروزه یکی از مهمترین موضوعات در تمام سازمانها ارتقا عملکرد نیروی انسانی و کاهش حوادث و مخاطرات شغلی است. از آن رو که شغل آتشنشانان از مشاغل سخت و زیانآور محسوب میشود، آنها در شغل خود با عوامل زیانآور بسیاری مواجهاند و در محیط مخاطرهآمیزی به امداد و نجات میپردازند. این مخاطرات در صورت بروز حادثه میتوانند اثرات جبرانناپذیری برای آتشنشانان، سازمان آتشنشانی و به طورکلی برای جامعه به دنبال داشته باشند. بر اساس گزارشهای سازمان NFPA3 عوامل مؤثر بر آسیبهای آتشنشانان 7,4 برابر نسبت به کارگران صنایع است .[2] درنتیجه تحلیل حوادث و شناسایی مهمترین عوامل ایجاد آنها میتواند منجر به ارائه اقداماتی جهت کاهش حوادث و افزایش ایمنی شغلی آتشنشانان شود. بدین منظور میتوان به تجزیه تحلیل حوادث پیشین از طریق تحلیلهای آماری و روشهای دادهکاوی پرداخت، عوامل اصلی را اولویتبندی نمود و در جهت کاهش عوامل مخاطرهآمیز و افزایش ایمنی آتشنشانان گام برداشت.
-1-1 پیشینه پژوهش
در سال 1398 محمدحسن قدسی نیا به بررسی میزان وقوع حوادث شغلی و عوامل مرتبط با آن در سازمان آتشنشانی شهر اصفهان در سالهای 96 و 97 پرداخت. در این مقاله نوع حوادث و عوامل مؤثر بر آنها دستهبندی شده و فراوانی آنها با توجه به اطلاعات موجود در سازمان استخراج شد .[3] در سال 1397 موسوی نیا و کلهر به طبقهبندی علل بروز حوادث شغلی در آتشنشانان منطقه 4 شهرداری تهران با استفاده از روش AHP4 پرداختند. این پژوهش در راستای شناسایی و طبقهبندی علل بروز حوادث شغلی در سازمان آتشنشانی شهر تهران انجام شده، تا نقش هرکدام از عوامل فردی، محیطی و سازمانی در بروز حوادث شغلی در سازمان آتشنشانی مشخص گردد و اقدامات پیشگیرانه راهکارهای عملیاتی مؤثر به کارکنان ارائه شود .[4]در سال 2018 پول ماکزیم5 و همکارانش به بررسی عوامل تعیینکننده آسیب و مرگومیر در آتشنشانان کانادایی پرداختند.
این پژوهش توسط واحد پژوهش و پیشگیری بهصورت مطالعه موردی برای سازمان ملی نظارت بر سلامتی آتشنشانان کانادا انجام شد. در این پژوهش از روشهای آماری و دادهکاوی جهت تحلیل استفاده شد. طبق نتایج به دست آمده 5 عامل سرطان، زخمهایی که نیاز به اقدام فوری پزشکی دارند، بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای تنفسی و مشکلات اعصاب و روان مهمترین عوامل مرگومیر و آسیب شدید در آتشنشانان کانادا در سالهای 2006 تا 2016 شناخته شدند .[5] دیوید هارد6و همکارانش در سال 2015 خلاصهای از توصیههای موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی را در مطالعات مرگومیر آتشنشانان در سالهای 2006 تا 2014 به کار برده و برنامههایی جهت پیشگیری ارائه نمودند. در این پژوهش پس از تحلیل آماری، عواملی که موجب بیشترین مرگومیر در آتشنشانان شده و راهکارهای کنترلی مورد بررسی قرار گرفته است. درنهایت راهکارهای غربالگری پزشکی، سلامتی و تناسباندام و کنترل پزشکی برای هر وظیفه بهعنوان کارآمدترین راهکارهای کنترلی برای رویدادهای مرگبار ارائه شدند.[6]
فاهی7و همکارانش در سازمان NFPA در سال 2018 گزارشی از مرگومیر آتشنشانان با استفاده از اطلاعات مربوط به سال 2017 را منتشر نموند. طبق این گزارش اغلب مرگومیر آتشنشانان مربوط به حوادث حریق و حوادث مربوط به وسایل نقلیه موتوری است. سایر عوامل مرگومیر آتشنشانان عبارتاند از: سرطان، مشکلات قلبی، خودکشی و... . از بین فعالیتهایی که موجب مرگومیر در آتشنشانان میشود 4 دسته اصلی عمدهترین موارد هستند. که این موارد حوادث حریق، حوادث اضطراری بهجز حریق مانند حوادث وسیله نقلیه و...، اعزام و بازگشت و آموزش است .[7]
-2-1 نوآوری پژوهش
در میان پژوهشهایی که در این خصوص انجامشده، تاکنون مطالعهای در سازمان آتشنشانی مشهد با توجه به اقلیم و گزارش حوادث این شهر انجامنشده است. همچنین با توجه به بررسیهای صورت گرفته به نظر میرسد که استفاده از روشهای دادهکاوی و تحلیل آماری در خصوص کشف ارتباط بین عوامل حوادث و مواردی ازجمله نوع آسیب، نوع عملیات و سطح حادثه میتواند شرایط موجود در سازمان و آسیب های شغلی را بهخوبی تحلیل نماید و با توجه به نتایج تحلیلها، راهکارهایی جهت کاهش آسیبها و حوادث و اثرات زیانبار آنها ارائه شود.
-2 طرح پژوهش
نحوه گردآوری دادههای تحقیق، توصیفی و پیمایشی است. بدین منظور اطلاعاتی از حوادث شغلی آتشنشانان در سالهای 96 و 97 که توسط سازمان آتشنشانی جمعآوری شده است مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است.
-1-2 تحلیلهای آماری
با توجه به اطلاعات موجود در سالهای 96 و 97، تعداد حدود 13600 عملیات اطفای حریق و حدود 18200 عملیات امداد و نجات توسط آتشنشانان شهر مشهد انجام شده است و طی این دو سال 139 حادثه شغلی رخ داده است. بهطور کلی سازمان آتشنشانی مشهد 42 ایستگاه فعال در داخل شهر مشهد دارد وجمعاً 985 نفر نیروی انسانی در سمتهای شغلی آتشنشان، راننده، فرمانده شیفت، معاون، سرپرست ایستگاه و مدیر منطقه تا انتهای سال 1397 در آتشنشانی مشهد مشغول خدمت بودهاند. یک از حوادث بوده است. بهمنظور تحلیل دقیقتر دادهها، اطلاعات موجود با توجه به گزارشهای سازمان NFPA دستهبندی شده است. هر یک از دادهها، نحوه تقسیمبندی آنها و فراوانی آنها در حوادث سازمان آتشنشانی مشهد را به اختصار بررسی میبینم. -نوع فعالیت منجر به حادثه: نوع فعالیت منجر به حادثه شامل اعزام و بازگشت، عملیات حریق، عملیات بهجز حریق، ورزش، آموزش و مانورها و سایر فعالیتهای روزمره میباشد.[8] فراوانی نوع عملیات با توجه به اطلاعات سازمان بر اساس شکل 1 است.
همانطور که مشاهده میشود آسیبهای ناشی از ورزش و عملیات اطفای حریق به ترتیب بیشترین فراوانی را در بین آسیبهای شغلی آتشنشانان مشهد در سالهای 96 و 97 داشتهاند که نشاندهنده نیاز به افزایش توجه به مسائل ایمنی در این موارد است. - سطح حادثه: با توجه به اینکه پس از هر حادثه، تعداد روزهای استراحت و یا بستری موردنیاز آتشنشان توسط پزشک، مشخص شده و اطلاعات آن موجود است و همچنین با توجه به دستهبندی سازمان NFPA در مورد تعداد روزهای از دست رفته و سطح حادثه، سطح حوادث اتفاق افتاده برای آتشنشانان بر اساس جدول 1 تعیین شده است. همان طور که مشاهده میشود اغلب حوادث بهصورت سرپایی قابل درمان بوده و نیاز به بستری ندارند. اما با توجه به اینکه حوادث شغلی بر خشنودی و رضایت شغلی نیروی انسانی اثرگذار هستند، آسیب های اولیه نیز مورد قبول سازمان آتشنشانی مشهد نبوده و بایستی در جهت کاهش و حذف آنها اقدام نمود. -زمان حادثه: زمان رخداد حادثه در 4 بازه صبح، ظهر، عصر و شب تقسیمبندی شده است که مطالعات نشان داد اغلب حوادث در زمان صبح رخ داده است که خوابآلودگی و عدم استراحت کافی در اثر کار شیفتی میتواند یکی از دلایل افزایش حوادث شغلی آتشنشانان در این زمان باشد. -نوع جراحت: نوع جراحت آتشنشانان نیز با توجه به گزارشهای NFPA و تطبیق آن با حوادث شهر مشهد در چند دسته به شرح جدول 2 دستهبندی شده است:
