بخشی از مقاله
خلاصه
شرط لازم برای حرکت در مسیر پیشرفت و تبدیل شدن به یک اقتصاد نوآوری محور، تولید و بکارگیری کارآ و اثربخش دانش و تبدیل شدن به یک اقتصاد دانش بنیان است. - انتظاری، 1395 - ، اولین پیش نیاز ورود به اقتصاد دانش سرمایه انسانی و نیروی تحصیلکرده و واجد صلاحیت است. در یک اقتصاد توسعه یافته، ارائه خدمات آموزشی کیفی در سطح وسیع، اولویت اصلی جامعه است و بدون آن عناصر دیگری از پایه های دانش ملی از جمله تحقیق و توسعه را نمی توان به سطح مورد نیاز رساند - جعفری و احمدی ، . - 1389کلیدی ترین نهاد در انتقال دانش ، آموزش و پرورش می باشد.
آموزش و پروش به مثابه سامانه اقتصادی ، اجتماعی هم به ظهور جامعه دانش در کشورهای پیشرفته کمک کرده و هم از آن متاثر شده است، این آموزش و پرورش است که در کنار سایر نیروها موجب تکوین جامعه و اقتصاد دانش خواهد شد. بنابرین آموزش و پرورش برای انجام این رسالت خود ، باید دارای ویژگی هایی باشد. - انتظاری ، - 1384 هدف این مقاله بیان اهمیت و جایگاه اقتصاد دانش بنیان در مدارس می باشد. در این مقاله ابتدا به تعریف اقتصاد دانش بنیان و ضرورت وجودی آن می پردازیم و پس از به بررسی انواع شاخص های ارزیابی اقتصاد دانش بنیان و اقدامات موثر در جهت تحقق این موضوع خواهیم پرداخت..
.1 مقدمه
در ابتدای تاریخ بشریت ، توسعه و پیشرفت اقتصادی همواره مبتنی بر دانش بوده است، اما دامنه و نقش دانش در فرایندهای اقتصادی طی سالهای گذشته بسیار تغییر کرده است. به طوری که اهمیت دانش در اقتصاد بسیار پررنگ تر شده است. عواملی نظیر رشد سریع تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات و جهانی شدن – که از آن به عنوان انقلاب دانش نیز یاد می شود - فضای جدیدی را برای رقابت ، تجارت ، رشد و توسعه اقتصادی فراهم کرده که به شکل گیری اقتصاد های دانش محور منجر شده است.
این رویکرد نوین در اقتصاد با ایجاد تخصص و بهبود بهره وری عوامل تولید، به عنوان عوامل درون زا در رشد اقتصادی ، فرصت های جدیدی را برای رشد کشورها فراهم کرده است. البته ذکر این نکته ضروری است که چنین اقتصادی ، برای رشد و تولید ثروت، صرفا به صنایع با فناوری بسیار بالا متکی نیست، بلکه در این اقتصاد تمامی صنایع به تناسب نیاز آن به کار می رود و منابع جدیدی در رشد و اشتغال فراهم می شود، که از این منظر یک فرصت برای کشورها به شمار می رود.در ادامه به بررسی مفهوم اقتصاد دانش بنیان خواهیم پرداخت. - رهبر و امیری، علم الهدی - 1391
نگاهی به روند تکامل اقتصادی کشورهای گوناگون نشان می دهد که در جوامع ابتدایی کل نهاده تولید نیروی کار بوده است ، پس از آن به کارگیری زمین، موجب گذار به جامعه ماقبل توسعه یافتگی با داده های نیروی کار و زمین می شود. در مرحله بعدی سرمایه به داده های اولیه اضافه می شود و جوامع درحال توسعه پدید می آیند.
توسعه و گسترش کارآفرینان و اطلاعات در این مرحله ، جوامع درحال توسعه را تبدیل به جوامع صنعتی می کند و اضافه شدن فناوری و مخارج تحقیق و توسعه به داده های اولیه ی تولید در جوامع صنعتی ، آن ها را به جوامع توسعه یافته اقتصادی تبدیل می کند. بر این اساس آخرین مرحله جهش به سوی جوامع پیشرفته صنعتی - اطلاعاتی - ورود دانش به عرصه تولید، توزیع و مصرف است. در این مرحله دانش عامل اصلی رشد است و عمده ارزش افزوده تولید جامعه دانشی ناشی از دانش می باشد و به نوعی دانش عامل اصلی تولید ، رفاه و موتور رشد اقتصادی است. - - Burke, 2000
با آغاز دهه ی 1990 میلادی ، جهان به روشنی دریافت که نوع جدید از اقتصاد در حال ظهور است که مبنای متفاوتی برای توسعه اقتصادی کشورها عرضه می کند. این اقتصاد که به اقتصاد نوین یا اقتصاد دانش - اطلاعات - شهرت دارد نتیجه تعامل جهانی شدن توسعه و تحول دانش است.در این اقتصا کلید ایجاد ارزش اقتصادی یا ثروت و رسیدن به استاندارد بالای زندگی ، انباشت و به کارگیری دانش در فعالیت ها و جهانی شدن اقتصاد است - حسینی و بیغش - 1384 در نظام اقتصادی دانش محور سرمایه دانشی جایگزین سرمایه فکری، نوآوری جایگزین سنت و اندیشه های جدید جایگزین کار یدی به عنوان منیع اصلی رشد اقتصادی می شود. - باصری و همکاران - 1390
این تغییرات سبب شده ، تعریف شکاف توسعه ، به معنی فاصله وضع موجود - توسعه نیافتگی - از شرایط توسعه یافتگی تغییر کند. در اقتصاد قدیم فاصله کشورهای فقیر و غنی به وسیله شکاف عوامل تبین می شد و ابزار لازم برای توسعه اقتصادی، مواد خام ، سرمایه فیزیکی - ماشین آلات ، کارخانجات و ... - و سرمایه انسانی - نیروی تحصیلکرده - بودند ، در حالیکه در فضای اقتصاد نوین و اقتصاد دانش ، شکافی متفاوت به نام شکاف ایده یا دانش مطرح می شود و در این حال کشورهای فقیر احتیاج به ایده و دانشی دارند که در کشورهای صنعتی ارزش اقتصادی تولید و به تبع آن رفاه ایجاد می کند.
. - رهبر و امیری، علم الهدی - 1391 سرعت تغییرات در اقتصادهای مبتنی بر دانش ، نسبت به هر دوره دیگری از تاریخ بسیار بالاتر بوده و لذا هزینه فرصت زمان برای کشورها افزایش بسیاری یافته است. به عبارتی دیگر اگر کشوری نتواند خود را در مسیر انقلاب دانش جهانی قرار دهد به سرعت به حاشیه رانده خواهد شد که این عقب ماندگی بسیار بیشتر از در حاشیه قرار گرفتن از انقلاب صنعتی است و این ضرورت و توجه به این مهم، یعنی اقتصاد دانش بنیان را دو چندان می کند.
.2 تعاریف و ویژگی های اقتصاد دانش بنیان
برای اینکه بتوانیم مفهوم اقتصاد مبتنی بر دانش را بدون شبه تعریف کنیم، ابتدا بایستی تعریفی از علمی است که فرایندهای تولید، توزیع و مصرف … علم اقتصاد » ارائه دهیم .طبق تعریف … علم اقتصاد »1 کالا و خدمات، یا رفاه انسان را مطالعه می کند .همچنین علم اقتصاد علمی است که در رابطه تخصیص یک شاخه از علم … علم اقتصاد دانش » . 2 منابع کمیاب برای ارضای نیازهای نامحدود انسان بحث می کند. برای اقتصاد دانش بنیان تعاریف گوناگونی از سوی سازمان بین المللی و اقتصاد دانان ارایه شده است که در اینجا به اختصار به دو تعریف رایج در این زمینه اشاره می شود.
طبق تعریف سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه ملل، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و به سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه توجه خاص می شود. - - OECD, 2006 کمیته اقتصادی، آسیا و اقیانوسیه نیز با گسترش ایده مطرح شده توسط OECD در خصوص اقتصاد دانش بنیان، آن را اقتصادی می داند که در آن تولید، توزیع و کاربرد دانش عامل و محرک اصلی رشد اقتصادی ، تولید ثروت و اشتغال در تمامی صنایع است. - APEC, 2000 -
علی رغم تعاریف متعدد در مجامع اقتصادی یک تعریف عمده از اقتصاد دانش بنیان وجود دارد. اقتصاد دانش بنیان اقتصادی است که کاربرد دانش و اطلاعات در آن اهمیت بالایی داشته و تولید و توزیع، مبتنی بر آن شکل گرفته و سرمایه گذاری در صنایع با محوریت دانش مورد توجه خاصی قرار گرفته است. سرمایه گذاری در دانش نیز عبارت است از مجموع هزینه های انجام شده در واحدهای تحقیق و توسعه و هر هزینه ای که بابت فعالیت های ارتقای دانش انجام گیرد. - انتظاری، - 1384
با این تعریف، صنایع داشن بنیان نیز صنایعی هستند که در آنها سطح بالایی سرمایه گذاری در نوآوری و ابداعات جدید صورت گرفته است. اما آنچه مبرهن است، اقتصاد دانش بنیان اقتصادی نیست که در آن صرفا از فناوری های سطح بالا استفاده شود، بلکه اقتصادی که در آن، تمامی کسب و کارها و صنایع به فراخور نیاز خود، از توزیع و کاربرد دانش در پیشبرد اهداف خود بهره می برند.نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد و اغلب نادیده گرفته می شود این است که در اقتصاد دانش محور ، همان تماییزی برقرار است که بین صنعت و صنعتی شدن وجود دارد. جامعه صنعتی صرفا به معنای جامعه ای نیست که دارای صنعت باشد.
بلکه جامعه است که شکل های اجتماعی و تکنولوژیک سازمان صنعتی در تمام فعالیت ها نفوذ کرده است، در خصوص جوامع دانش محور نیز همین نکته صادق است. واژه دانش محوری نوع بخصوصی از سازمان اجتماعی است که در آن تولید ، پردازش و انتقال دانش به دلیل شرایط تکنولوژیک نوین صورت می گیرد و این سازمان اجتماعی با تغییرات نهادی سازمانی همراه است، لذا نباید دانش محوری را صرفا به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و صنایع با تکنولوژی بالا تعبیر کرد. - مومنی و شمسی، - 1386
