بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به شرایط استراتژیک کشورمان و نیز قرارگیری در معرض انواع بحرانها و سوانح طبیعی ، ضرورت ایجاد آمادگی پیش از بحران و مدیریت مناسب در زمان وقوع بحران بسیار حائز اهمیت می باشد. مهندسی پدافند غیرعامل یک نیاز معماری، مهندسی و استراتژیک، برای کاهش تاثیر عملیات دشمن و تامین امنیت پایدار سیستم های تامین آب مانند سدها، چاه های آب، رودخانه ها، خطوط انتقال، ایستگاههای پمپاژ، تصفیه خانه، مخازن ذخیره و شبکه های توزیع آب می باشد.
رودخانهها و سیستم انتقال آب در موضوع مهندسی پدافند غیرعامل از اهمیت بالایی برخوردار هستند. علاوه بر ملاحظات معمول طراحی، لازم است تأمین امنیت سیستم های انتقال آب و آبهای سطحی برای مقابله با حملات احتمالی دشمنان مورد توجه قرار گیرد. در این مطالعه حفاظت از منابع آب در برابر بحران کمبود آب و بررسی کیفیت آب در چهارچوب پدافند غیرعامل مورد توجه قرار میگیرد، واقدامات مدیریتی به منظور جلوگیری از بحران و یا حداقل، کاهش میزان خسارت احتمالی در مواقع آسیب که جزو اهداف پدافند غیر عامل می باشد، ارائه شد.
.1 مقدمه
وقوع بحران های ناشی از بلایای طبیعی مهلک از یک طرف و پیچیده تر شدن جنگها و بکارگیری علوم و فنآوری در جنگهای نوین، چهره متفاوتی از پدافند غیر عامل را ایجاب کرده است. امروز مردم برای ادامه زندگی نیازمند خدمات متفاوتی هستند، احتیاج به محیط آرام و قابل سکونت درون شهرها دارند و باید ایمنی و آسایش کافی داشته باشند. درحال حاضر عمدهترین هدف پدافند غیر عامل، ایمن سازی و کاهش آسیبپذیری زیرساختهای مورد نیاز است تا بتدریج شرایطی را برای امنیت ایجاد نماید.
اینگونه اقدامات در اکثر کشورهای دنیا انجام شده است و یا درحال اقدام است. این اقدامات اگر با برنامه ریزی و هماهنگی انجام شود، به طور خودکار بسیاری از زیر ساختهایی که ایجاد میشود، در ذات خود ایمنی لازم را بدست خواهند آورد. برای اصلاح زیرساختهای فعلی هم میتوان با ارائه راهکارهایی مثل مهندسی مجدد آنها را مستحکم کرد. لذا وزارت علوم نیز هم از ابعاد کمک به کشور در شرایط بحران با استفاده از اقدامات آموزشی و پژوهشی پیشگیرانه برای آحاد جامعه در سطح کشور و هم از بعد برنامه ریزی برای دستیابی به کمترین آسیب پذیری داخلی ممکن در شرایط حاد به این مهم می پردازد
سال پیش، علم مدیریت بحران، به صورت مقدماتی در دنیا مطرح شد، بیشترین مباحث هم در ارتباط با مدیریت بحران در مقابله با حوادث طبیعی بود. البته مدیریت بحران در عرصه نظامی خیلی بیشتر از مدیریت بحران در برابر حوادث طبیعی مطرح بوده است. شرایط سیاسی و امنیتی کشور و تهدیداتی که توسط دشمنان صورت می گیرد، باعث می شود مدیریت و ایمنی سدها به عنوان ابرسازه هایی حیاتی و رودخانهها بسیار مورد توجه قرار گیرد. الزامات پدافند غیر عامل برای ایمن سازی منابع آبی بوپژه رودخانههای مرزی و تأسیسات آبرسانی در فاز طراحی باید مورد نظر قرار گیرد و گزینه های مناسب از نظر دفاعی، قابلیت اجرا و بهره برداری داشته باشند.
امروزه در مورد استفاده دفاعی از رودخانهها، امتداد و سرشاخههای آن با حفظ وضعیت فیزیکی و زیست محیطی رودخانه، مطالعات گزارش شده بسیار محدود است. با توجه به اینکه هر نوع دخل و تصرف در رودخانه اعم از کیفی و کمی واکنشهای مختلفی را بروز میدهد و چنان چه تغییرات ایجاد شده و در جهت قانونمندی آب و بستر روخانه نباشد در اثر گذشت زمان، مقابله پر خسارت و پرهزینهای را میطلبد4]، .[3 در این مقاله به جنبههای خاصی از رودخانههای مرزی در پدافند غیرعامل پرداخته میشود.
.2 اهمیت مسئله
رودخانههای مرزی شامل رودخانههایی است که دو یا چند کشور را از یکدیگر جدا میکنند و در واقع تمامی یا قسمتی از آنها مرز دو یا چند کشور را تشکیل میدهند. این رودخانهها به عنوان یکی از انواع مرزها نقش بسیاری در تنظیم روابط میان کشورهای همسایه و امنیت کشور را دارا میباشد .[7] کشور ایران هم دارای رودخانه مرزی با کشورهای مجاور خود میباشد که از مرزهای شرقی این آبها وارد ایران میشود و از مرزهای غربی آب از مرزها خارج میشود. در سالهای اخیر به خاطر رشد جمعیت،افزایش فعالیتهای اقتصادی،تغییر الگوی مصرف آب در اثرشهرنشینی،نیاز روزافزون به تولید محصولات کشاورزی و... باعث تخلیه منابع آبی و کمبود آب شده است و کشور ایران برای تامین بعضی از نیازها و تامین آب شرب شهر مشهد اقدام به احداث سد بر روی رودخانه مرزی هریرود کردند.
پس از نظر امنیتی این رودخانه اهمیت پیدا میکند. انجام اقدامات دفاع غیرعامل موضوعی بنیادی برای کشورهای در معرض خطر تلقی میشود. کشور ایران به دلایل مختلف مورد تهدید مزمن و پایدار دشمنان خود قرار دارد لذا مقوله پدافند غیرعامل جایگاه خاصی پیدا میکند به ویژه در سالها ی اخیر که جنگ و تهدید از سوی دشمنان در مرزهای کشور گستردهتر شده است. لذا وقوع حوادث طبیعی و کاهش خسارات مادی و معنوی بدون برنامه ریزی قبلی امکان پذیر نیست
بنا بر شاخصهای ذکر شده، آنچه مسلم است اینکه باید اکنون بیشتر به صیانت و حفاظت از منابع محدود آب و حفظ و نگهداری سرمایه گذاری های عظیم در بخش آب توجه شود و حفاظت از منابع آب در برابر آلودگی می تواند در چهارچوب پدافند غیرعامل مورد توجه قرار گیرد.آلودگی آبها بر گیاهان و ارگانیستمهای زندهای درون این آبها اثر میگذارند. تقریباً در همه موارد، این اثرات علاوه بر گونههای منفرد و جمعی، گروههای زیستی طبیعی را نیز تخریب میکند.آلودگی آب یک مشکل بزرگ جهانی است که به ارزیابی مداوم و تجدیدنظر در سیاست منابع آبی در همه سطوح احتیاج دارد - از آبهای بینالمللی تا آبهای درون مرزی و چاهها - . همواره اشاره شدهاست که آلودگی آب علت مرگ و میر در سراسر جهان است، و اینکه روزانه بیش از 14000 نفر در اثر آلودگی آب میمیرند
