بخشی از مقاله
چکیده
در گذشته تنها نقش شهرها ایجاد محیطی براي سکونت یا مرکزیت سیاسی بود ولی حالا وظایفی همچون ایجاد مکان هاي تفریحی براي ساکنین و محیط گردشگري براي بازدیدکنندگان از شهر به وظایف آن افزوده شده است و ایجاد منطقه 22 تهران و سایت هاي تفریحی و گردشگري آن در راستاي همین هدف بوده است. توجه به ایجاد سایت هاي تفریحی و رعایت ضوابط طراحی و منظرسازي باعث زیبائی بصري این محیط ها و جذب گردشگران و ایجاد اشتغال و درآمد براي ساکنین آن منطقه می شود و در صورت بی توجهی به این مقررات تنها محیطی ساده با کاربري هاي محدود ایجاد می گردد.
روش هاي مورد استفاده در این تحقیق توصیفی و میدانی می باشند که در بخش توصیفی با بازبینی منابع و مواد تحقیق مبانی طراحی منظر و اصول و معیارهاي مربوط به آن در یک سایت گردشگري جمع آوري شده و در ادامه، ضوابط بدست آمده با طراحی هاي صورت گرفته در دریاچه شهداي خلیج فارس مورد تطبیق قرار گرفته و موارد ناهماهنگی در این طراحی ها مشخص می گردند.
محیط اطراف دریاچه شهداي خلیج فارس با برج هاي ناموزون و مرتفع تعاونی هاي مسکونی ارگان هاي مختلف دولتی و نظامی احاطه شده است که هیچ سنخیتی با یک سایت گردشگري ندارند و همچنین وجود دکل هاي برق و نابودي جنگل چیتگر به زیبائی بصري دریاچه لطمه زده است. ارتفاع ساختمان هاي منطقه، دید دریاچه را از نقاط مختلف مصدود کرده است این در حالی است که ساکنین منطقه ملزم به رعایت تمام ضوابط طراحی ساختمان هستند. از جمله موارد پیشنهادي توجه به ایجاد پارکینگ و استفاده از فضاهاي باقی مانده براي مصارف تفریحی و گردشگري است.
.1 مقدمه
-1-1 ضرورت و اهمیت تحقیق
در دهه هاي اخیر رشد شتابان شهرها به صورت غیرمنتظره اي به وقوع پیوسته و این امر سبب گسترش ناموزون فضایی و فیزیکی آن شده است
محیط بصري شهرها از طریق نظام پیچیده اي از نشانه ها، ویژگی هاي اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی جوامع خویش را به منصه ظهور می رسانند. در فرآیند تعامل میان انسان و شهر، محیط بصري به مثابه فصل مشترك این دو، زمینه ادراك و شناخت و ارزیابی محیط شهروندان و بازدیدکنندگان را فراهم می آورد
شهرها به هر اندازه اي که باشند از نظر گذران اوقات فراغت از کار، جمعیت را از خود می رانند به استثناي تعداد معدودي از شهرها که برحسب مکان جغرافیایی با دریا، جنگل و منظر طبیعی دیگر پیوند خورده اند و می توانند براي تفریح و استراحت جامعه شهري فضاي باز و آزادي را عرضه کنند
عوامل ویژه اي در ایجاد تحول در جهانگردي شهري نقش داشته اند. جهانگردي شهري پدیده اي بس قدیمی است لیکن از ده سال پیش این گرایش دگرگون شده است. کوشش هاي بسیار چشمگیري از بیست سال پیش از سوي شهرداري ها به منظور جذاب تر کردن مراکز شهري صورت می پذیرد و به همین جهت به تجدید زندگی مراکز شهري و ارائه نماي زیبایی از این مراکز اقدام می شود
منطقه 22 از مناطق پیشرو در حوزه طرح ها و برنامه هاي گردشگري در شهر تهران است که در حال حاضر با ساخت پروژه هاي عظیم گردشگري از جمله دریاچه شهداي خلیج فارس سعی در ایجاد یک قطب گردشگري در این نقطه از شهر را دارد، اما مسئله اي که در ایجاد این مکان ها وجود دارد عدم توجه به هماهنگی بافت ها و زیبائی بصري آن ها براساس یک منطقه گردشگري است.
دریاچه هاي شهري مؤلفه اي اساسی در پایداري زیست محیطی و فراغتی شهر هستند و از جمله فوائد و اثرات مثبت گردشگري و تفریحی آنها را می توان در:
- 1 ایجاد پیوندهاي بصري و اکوسیستمی میان بافت هاي جداشده شهري از طریق معبر سبز و مشجر با کاربري هاي گذران اوقات فراغت؛
- 2 برقراري پیوند بین بافت هاي شهري و به ویژه بافت مسکونی با طبیعت و
- 3 افزایش جاذبه هاي گردشگري شهري و بهبود کیفیت زیست محیطی شهري و کیفیت زندگی نام برد
از اینرو ضرورت انجام این تحقیق بدان جهت است که ما باید در خلق فضا ها و مکان هاي جدید و نیز بازسازي آنها معیارهائی را لحاظ کنیم که موجب ایجاد زیبائی بصري و همبستگی بافت هاي مسکونی با سایت ها و جاذبه هاي گردشگري باشد، از این رو هدف این تحقیق شناسائی و شناخت طراحی ها و مناظر پیرامونی ناسازگار با جاذبه گردشگري دریاچه شهداي خلیج فارس است.
-2-1 روش تحقیق
در راستاي بررسی طراحی محیط هاي پیرامون دریاچه شهداي خلیج فارس از روش هاي توصیفی و میدانی استفاده گردیده است بدین صورت که در بخش توصیفی با بازبینی منابع و مواد تحقیق و تطبیق آن ها با مبانی طراحی منظر و اصول و معیارهاي مربوط به سایت هاي گردشگري پرداخته می شود تا علاوه بر امکان تطبیق این ضوابط که به صورت جدول و شکل تنظیم و ارائه می شوند نوع و چگونگی به کارگیري معیارها مؤلفه ها و شاخص هاي مورد توجه در رویه طراحی مورد شناخت و کاربست قرار گیرد. در بخش میدانی نیز نیز با رجوع به دریاچه تلاش می شود تا در بستر تحلیل محتواي سایت طراحی به به کارگیري و بازتاب و استفاده از مراحل قبل پرداخته شود.
-3-1 محدوده و قلمرو پژوهش
دریاچه شهداي خلیج فارس با مساحت حدود 355 هکتار و گنجایش 35 میلیون مترمکعب آب در طرح جامع و طرح تفصیلی مصوب منطقه 22 ، به عنوان یک گستره آبی تغذیه کننده سفره هاي زیرزمینی و منبع لطیف هوا در حوزه غرب تهران از یک طرف و در ترکیب با پارك جنگلی چیتگر با عملکرد گردشگري در سطح فرا منطقه اي شهر تهران از طرف دیگر پتانسیل هاي قابل بررسی در بازگشت سرمایه را دارا خواهد بود. موقعیت دریاچه در منطقه 22چنان است که فضاي شهري منطقه کاملاً آن را احاطه نموده است بطوریکه دریاچه از شمال و شرق به محور چهار باغ و از جنوب و جنوب غربی به پارك جنگلی چیتگر و از غرب به بافت مسکونی منطقه محدود می باشد.
نمودار: موقعیت دریاچه شهداي خلیج فارس تهران
-4-1 پیشینه پژوهش
بمانیان و همکاران - 1388 - در بررسی مبانی طراحی منظر به مقایسه جدیدترین تجارب جهانی در زمینه طراحی و برنامه ریزي رود دره هاي شهري می پردازند و با مقایسه این مکان ها با جاذبه گردشگري رود دره درآباد پیشنهاداتی از جمله استفاده از عناصر، مواد و گیاهان بومی در طراحی منظر جهت هماهنگی با طبیعت، جلوگیري از بلندمرتبه سازي، رعایت مقیاس و تعدیل خط آسمان، نفوذ دادن طبیعت به داخل بخش هاي مسکونی و ... را براي بهبود کیفیت و زیبائی این جاذبه طبیعی مطرح می کنند.
کریمی مشاور - 1392 - به بررسی رویکردهاي متفاوت در زیبائی شناسی شهري براساس چهار رویکرد عمده کالبدي، روان شناسانه، کارشناسانه و مردم محور می پردازد و نتیجه اي که از این تحقیق به دست می یابد اینست که جهت انجام بررسی هاي زیبائی شناسی شهري نیاز است که رویکردهاي مردم محور و روان شناسانه به عنوان بستر اصلی در زیبائی شناسی و نیز رویکردهاي کالبدي و کارشناس محور به عنوان مکمل رویکردهاي مردم محور و روان شناسانه مورد استفاده قرار گیرد.
تقوائی و صفرآبادي - 1390 - در مقاله خود با نام مدیریت گردشگري شهري با تأکید بر برنامه ریزي فضاهاي شهري جاذب گردشگري با روش هاي توصیفی و میدانی به مطالعه شهر کرمانشاه پرداخته اند و از جمله نتایج آن ها براي افزایش جذابیت گردشگري شهر، گسترش امکانات و خدمات زیربنائی و طراحی و برنامه ریزي صحیح و علمی محیط بوده است.
شریفی و غیور - 1390 - در مطالعه خود در مورد طراحی شهر نجف آباد با بررسی تاریخچه این شهر، این پیشنهاد را مطرح می کنند که برخی از دخل و تصرف هاي ناهماهنگ صورت گرفته در مسیر قنوات و شبکه آبرسانی و نقشه این شهر رفع گردیده تا این مجموعه به عنوان یک اثر ملی که می توان آن ر ا نمادي از حاکمیت تفکر برنامه ریزي ناحیه اي در عصر صفوي دانست، ثبت گردد.
شاه محمدپور - 1393 - در بررسی خود در مورد طراحی شهر نیشابور به این نتیجه می رسد که در این شهر از عوارض طبیعی در کنار هندسه منظم استفادة مفید شده است و یکی از مهم ترین قواعد به کاررفته در طراحی این شهر، تقارن محوري و توجه به یک نقطه تمرکز در طرح است که در مقیاس هاي مختلف به کار گرفته شده است.
-2 ادبیات تحقیق
-1-2 طراحی و گردشگري شهري
در 4 دهه اخیر از 1970م تاکنون، درباره شیوه هاي برنامه ریزي شهري و نحوه تهیه طرح هاي شهري، پارادایم هاي گوناگونی پیدا شده است. طی این 4 دهه، شیوه ها و روش هاي برنامه ریزي شهري به طور مداوم دستخوش تغییر بوده است. البته این تجربیات در کشورهاي مختلف متفاوت بوده است. جریانات فکري در ایران نیز تحت تأثیر این تغییرات قرار داشته است.
نخست، برحسب مقتضیات، اصلاحاتی در آن صورت می گیرد و درکل هر 10 سال یکبار، پس از مطالعات مجدد، مورد تجدیدنظر قرار می گیرد. یکی از حساس ترین فعالیت هاي برنامه ریزي شهري، تدوین مقررات و ضوابط شهري است. در واقع شهروندان و مالکان اراضی شهري براساس این مقررات اراضی خود را تفکیک و در آن ساختمان سازي می کنند
در نظام مدیریت توسعه شهري، گستره اي از فضاي جغرافیایی را شامل می شود که نگرش یکپارچه بر کلیه عوامل مداخله گر در رشد و گسترش و تحولات شهر در آن حیطه ضروري است. کیفیت تعیین این گستره از یک سو تأثیر بسزایی را در جهت دهی به تحولات کالبدي دارد و از سوي دیگر با تعیین زمینه، موارد و محدوده هاي تحت شمول فعالیت سازمان هاي مختلف، گونه اي متفاوت از روابط را در نظام مدیریت شهري سبب می شود
تعاریف مختلفی از برنامه ریزي کاربري اراضی شهري ارائه گردیده که در ذیل به چند مورد از آن اشاره می شود:
· برنامه ریزي کاربري زمین شهري، یعنی ساماندهی مکانی و فضائی فعالیت ها و عملکردهاي شهري براساس خواست ها و نیازهاي جامعه شهري. این برنامه ریزي در عمل هسته اصلی برنامه ریزي شهري است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندي و مکان یابی می کند.
· برنامه ریزي کاربري اراضی شهري به معناي الگوي توزیع فضائی یا جغرافیایی عملکردهاي مختلف شهر می باشد؛ عملکردهائی چون نواحی مسکونی، صنعتی، تجاري و فضاهاي تخصیص داده شده براي استفاده هاي اداري، مؤسسات و نهادهاي اجتماعی و گذران اوقات فراغت
می توان گفت که امروزه اهداف کلان کاربري زمین بر دو پایه ي اصلی یعنی ارزش هاي توسعه پایدار و اعتلاي کیفیت زندگی شهري استوار شده است که این اهداف به چهار عرصه ي اصلی یعنی زیست محیطی، اقتصادي، اجتماعی و کالبدي تقسیم می شود که در بعد اهداف فضائی – کالبدي به مواردي همچون توزیع متعادل کاربري ها، جلوگیري از تداخل کاربري هاي ناسازگار
