بخشی از مقاله
چکیده
در صنایع تولیدی تجهیزات محور، که هزینه های قابل توجهی صرف خرید و نگهداری و تعمیرات ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز تولید می گردد، برنامه ریزی و مدیریت صحیح موجودی های قطعات یدکی و هزینه های مرتبط بسیار حائز اهمیت می باشد.
با عنایت به تحقیقات انجام شده محققین در سطح دنیا فاصله قابل تاملی مابین آنچه در کتاب ها و مقالات مرتبط در این خصوص مورد بحث است و آنچه در اکثر صنایع نیاز به آن احساس می گردد وجود دارد. در این راستا، در مقاله حاضر، ضمن بررسی و تحلیل ادبیات موضوع و آخرین تحقیقات مرتبط و خلاصه ای از نتایج مطالعه موردی انجام شده در گروه صنعتی ایران خودرو با بکارگیری روش AHP فازی و تحلیل رابطهای خاکستری، رویکردی جدید در این خصوص ارائه گردیده و مورد بررسی قرار گرفته است.
-1 مقدمه
اهمیت مدیریت صحیح موجودیها و تامین بهنگام قطعات یدکی تجهیزات و ماشین آلات در صنعت بر تمامی متخصصین امری آشکار و مشخص است. موجودی های قطعات یدکی می بایست در زنجیره تامین در زمان مناسب در نقطه مناسب در دسترس باشند تا بتوان سطح خدمات مورد نیاز را برآورده نمود.[1] با این حال، ابعاد مختلفی در دو سمت تامین و تقاضا، مدیریت موجودیهای قطعات یدکی را به یک موضوع نسبتا پیچیده تبدیل می نماید:[2] تعداد و تنوع بالای قطعات مرتبط، وجود الگوهای تقاضای متناوب و موردی، سطح پاسخگویی بالای مورد انتظار به جهت هزینه های بالای توقفات خطوط تولید مشتریان، ریسکهای متمرکز شدن موجودیها و ....
پژوهشها در زمینه مدیریت موجودیهای قطعات یدکی در دهه های اخیر، به توسعه ابزارها و روشهای خاصی در این حوزه منجر گردیده است و شرکتها سرمایه گذاری های خود را در این زمینه در سالهای اخیر افزایش داده اند. موسسه تحقیقاتی معتبر Aberdeen، حجم بازار نرم افزارهای مدیریت قطعات یدکی را بیش از 100 میلیون دلار در سال برآورد نموده است.
با این حال، مطالعات انجام شده توسط Bacchetti و Saccani در سال 2012، نشان می دهد که با وجود تحقیقات و پیشرفتهای علمی حوزه طبقه بندی و مدیریت موجودیهای قطعات یدکی، از بین 10 شرکت اروپایی مورد مطالعه، تنها تعداد محدودی از روشهای علمی و دقیق توسعه یافته توسط محققین استفاده کرده اند. بطور مثال فقط 2 شرکت از 10 شرکت از قیمت/ارزش قطعات در طبقه بندی قطعات یدکی استفاده می نمایند
شایان ذکر است که با بررسی دقیق تر مقالات حوزه موجودیهای قطعات یدکی مشخص می شود که بیشتر این مقالات از زاویه دید موجودیها در سمت ارائه دهنده - جهت ارائه خدمات پس از فروش - به بررسی این موضوع پرداخته و مقالات کمتری از زاویه دید مصرف کننده - بطور مثال در کاربردهای تعمیراتی و بطور خاص در زمینه موجودیهای قطعات یدکی ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید که عدم برنامه ریزی مناسب در این حوزه می تواند هزینه های بسیار زیادی را ایجاد نماید - به طرح و تحلیل مسائل مرتبط پرداخته اند.
در مقاله حاضر به عنوان چکیده ای از مطالعه موردی انجام شده در یکی از واحدهای صنعتی زیرمجموعه صنعت خودرو، ضمن بررسی ادبیات موضوع و تحقیقات مرتبط، با بکارگیری روش AHP فازی و تحلیل رابطهای خاکستری، رویکردی نو در طبقه بندی و اولویت بندی قطعات یدکی سازمانهای تعمیراتی ارائه شده و مبتنی بر اطلاعات گردآوری شده از طریق مصاحبه با خبرگان مرتبط در سازمان مورد مطالعه، نتایج استفاده از این رویکرد بطور خلاصه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
-2 بررسی ادبیات تحقیق:
-1-2 طبقه بندی قطعات یدکی:
تاکنون تحقیقات تئوریک نسبتا قابل توجهی در زمینه مدیریت موجودیهای قطعات یدکی و در مقیاسی وسیع تر، موجودیهای قطعات با نرخ تقاضای مصرف پایین1 - که قطعات یدکی بطور معمول در مدلهای موجودی در این طبقه بررسی می شوند - انجام شده است. Bacchetti و همکارش - [4] - در تحقیق خود به 18 مقاله در این زمینه اشاره نموده اند که بطور خاص به موضوع طبقه بندی قطعات یدکی پرداخته اند.
بیشتر این مقالات مورد بررسی، به روشهای طبقه بندی چندمعیاره Multi- - - Criteria پرداخته و فاکتورهای متنوعی را موردنظر قرار داده اند و فقط 4 مقاله از این تعداد، روشهای تک معیاره Mono- - - Criterion را پیشنهاد داده اند. یک نکته قابل ذکر در بررسی این تحقیقات اینست که بخشی از این مقالات که اکثرا مربوط به دهه 1990 میلادی می باشند، "معیارهای طبقه بندی" را به عنوان محور اصلی کار خود ارائه داده و بخش دیگر که اکثرا مربوط به سالهای اخیر می باشند، بجای آن بر متدولوژی طبقه بندی پیشنهادی با ذکر مثالهایی در اجرا متمرکز شده اند و نکته دیگر اینکه بررسیهای انجام شده نشان می دهد فاصله قابل توجهی مابین تئوری های مورد بحث در مقالات و آنچه در عمل در سازمانها مبنای کار قرار می گیرد قابل مشاهده است به نحوی که در اکثر سازمانهای تولیدی، تصمیم گیری مبتنی بر روشهای سنتی و برپایه تجارب ذهنی و حس عمومی اشخاص تصمیم گیرنده انجام می شود که این امر نیاز به بررسیهای جدی تر در این خصوص را نشان می دهد.
-2-2 معیارهای طبقه بندی:
محققین در مقالات خود در خصوص مهمترین معیارهای طبقه بندی و رتبه بندی قطعات یدکی از معیارهای مختلفی استفاده نموده اند. مهمترین این معیارها که در بیشترین تعداد مراجع به آنها اشاره شده است، قیمت قطعه - واحد یا هزینه موجودی - و اهمیت قطعه - Part Criticality - می باشند. سایر انواع معیارها عبارتند از: حجم یا ارزش تقاضا، ویژگیها/عدم قطعیت تامین - همچون در دسترس بودن تامین کننده، مدت زمان تحویل و ریسک عدم تامین - و نوسانات تقاضا. معیارهای دیگری که در تعداد محدودی از مقالات به آنها اشاره شده است نیز عبارتند از: فاز چرخه عمر قطعه، خاص بودن، تعمیرپذیری، قابلیت اطمینان و وزن قطعه.
-3-2 روشهای رتبه بندی:
پس از مشخص نمودن معیارهای مورد نظر جهت طبقه بندی و رتبه بندی می بایست به چگونگی و روش رتبه بندی با استفاده از معیارهای تعریف شده پرداخت. اکثر مقالات در این حوزه، از تکنیکهای رتبه بندی کمی - Quantitative - استفاده میکنند
