بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه دگرگونی های اخیر وحضور بیشتر زنان درجامعه به سبب تغییر سبک زندگی واشتغال آنان نیاز به طراحی خاص فضاهای معماری وشهری وایجاد امکانات مناسب همسو با نیازهای زنان را ایجاب میکند. با وجود تنشهای حاصل از مشکلات جامعه امروزی بر بانوان ایجاد مکانی مطلوب برای رهایی از تنشهای روزمره میتواند مطلوب باشد.هدف از این مقاله مطالعه و بررسی نیازهای زنان و در نهایت رسیدن به مجموعهمناسب ویژه بانوان میباشد.در این مکان،حریم شخصی به شکل مناسبی حفظ میگردد و عرصههای درون مجموعه به گونهای طراحی میشوند،که محیطی با آسایش روانی برای بانوان بوجود آورند.
با در نظر گرفتن دو مولفه کالبد و جان فضا میباید نسبت به مناسب سازی فضاهای عمومی شهری برای حضور بانوان اقدام نمود.کمبود چنین مجموعه ای در استان و نیاز جامعه به آن ضرورت انجام تحقیق میباشد. با توجه به رویکرد طرح،ایجاد فضای امن،شاداب و پرهیجان متناسب با نیاز بانوان طی روند معمارانه متصورمی شود. در تحقیق از روش کتابخانهای جهت جمع آوری اسناد ومدارک ، توصیفی، پیمایشی و روش میدانی جهت بیان واقعیتها استفاده شده است.
-1 مقدمه:
شناخت ودانایی نسبت به هر پدیدههای نیازمند دانستن سیر نوینی وچرایی وفلسفه پدیدار میباشد.اگر بپذیریم هریک از ارکان وجوه زندگی امروزی ما به نحوی با گذشته ما در ارتباط است وریشه درگذشته دارد وجریانهای متفاوت حال حاضر نیز برآن تاثیر میگذارد،آنگاه با علم به هریک از جریانات که زندگی امروزی مارا مانند بردارهایی تحت تاثیر قرار میدهد،می توان برآیند را پیشبینی وضعفها وقدرتهای آن را شناسایی کرد.دربررسی وجایگاه حضور زنان درفضاهای شهری،دوگونه تعریف لازم است،نخست آنچه فضای شهری نامیده میشود به همراه ویژگیهای آن.دوم،عوامل اقتصادی،فرهنگی وسیاسی که برشکل گیری جایگاه زن در جامعه تاثیر گذار بوده است ودرکنار آن حضور زنان رادر فضاهای شهری توجیه میکند.
دگرگونی های اخیر وحضور بیشتر زنان در جامعه به سبب تغییر الگوی مصرف وسبک زندگی واشتغال آنان نیاز به بازنگری در نحوه طراحی وسازماندهی فضاهای معماری وشهری وایجاد امکانات مناسب همسو با نیاز های زنان رااز سوی طراحان ومسئولان امر ایجاب می کند.ناهنجاری های اجتماعی وروان شناختی زنان در استفاده ازفضاهای امروزی،موجب شده که طراحان وپژوهشگران علوم رفتاری به این نتیجه برسندکه برای برطرف کردن کاستیهای موجود در طراحی فضاهای معماری وشهری باید چارهای اندیشید.
به این دلیل دانشی نو به نام روانشناسی بوم شناختی - به مفهوم ارتباط انسان با محیط بوم خویش - مورد توجه طراحان وروان شناسان قرارگرفته است. لذادراین مقاله همراه با تعریف اجمالی از دانش روانشناسی محیط وارائه چارچوب کلی آن،اهمیت ولزوم پرداخت به معماری وشهرسازی با درنظرگرفتن نیازهای فیزولوژیکی وزیبا شناختی زنان موردتوجه قرار گرفته است.
-2 بیان مسئله:
امروزه معماران وطراحان شهری توجه ویژه ای به رشته محیطی که به شناخت روان شناسانه رفتارهای انسانی می پردازد، دارند.چرا که رفتار انسان و محیط کالبدی در ارتباطی نزدیک با یکدیگرند .در عصر حاضر ایجاد سکونتگاه های مناسب زندگی برای مردم از مسائلی است که توجه معماران و شهرسازان را به خود معطوف داشته ،چراکه عدم توجه به نیازهای فیزیولوژیک ، ایمنی و روانی مردم در طراحی و ساخت فضاها در دوران معماری مدرن، منتهی به شکل گیری فضاهای ناامن و جرم خیز برای استفادکنندگان از این گونه فضاها گردیده است.]1[
از آنجا که زن موجودی است پیچیده که دارای انگیزش های گوناگون و متفاوت میباشد .نیازهای زن مانند نیازهای هر انسانی به دو بخش نیازهای مادی یا فیزیولوژیکی و نیازهای معنوی یا زیبا شناختی تقسیم میشود، برای ارضای این نیازها انگیزش های او میبایست مدنظر قرار گیرد و با تغییر در این انگیزش ها است،که شکل ها و قابلیت های محیط معنا می یابد، لذا بایستی در طراحی فضاها به برآوردن هر دو دسته از نیاز های او از سوی طراحان و معماران توجه گردد.فضاهای معماری و شهری برای بانوان پدیده ای هستند که همواره بازتاب کننده بسیاری از خصوصیات فرهنگی،اجتماعی و تمدن یک جامعه بوده. اهمیت به رفتار،نوع بینش و نگرش زن تاثیر شگرفی در ایجاد محیطهای کالبدی داشته و حتی بعد از شکل گیری محیط های کالبدی ، این دو ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.
از این رو میتوان آن ها را تجسم کالبدی بخشی از فرهنگ هر جامعه به شمار آورد.تغییر نقش زنان در خانواده از شکل سنتی خود وهمچنین افزایش حضور زنان در جامعه وتبدیل از شکل انفعالی ودرون خانگی به شکل فعالانه و برون خانگی ، نیازمند نگرش جدید در طراحی فضاهاست و می بایست در طراحی فضاها به نیازهای آنان توجه کرده و در جهت گسترش فضاها و تسهیلات مورد نیاز آنها اقدام نمود، تا امکان استفاده بهینه وغیرآسیب زا برای آنها در فضاهای معماری و شهری فراهم آید.]1[
در این میان زنان نسبت به محدودیت های اجتماعی و فرهنگی موجود در کشور عمدتا امکان بهره مندی از بسیاری از فضاهای شهری را ندارند،از سوی دیگر این فضاها عموما فضاهای مردانه بوده و به سبب ویژگی های کالبدی امکان حضور ایمن برای زنان را فراهم نمی سازند. در نتیجه عدم حضور زنان در فضاهای عمومی صرفنظر از کاهش پویایی و سرزندگی،تحرک و شادابی و سلامت زنان نیز مورد آسیب قرار می گیرد.ضروری است با در نظر گرفتن دو مولفه کالبد و جان فضا میباید نسبت به مناسب سازی فضاهای عمومی شهری برای حضور بانوان اقدام نمود.]2[
هدف از این پژوهش مطالعه و بررسی نیازهای زنان و در نهایت رسیدن به فضای شهری مناسب و ویژه بانوان میباشد . با وجود تنشهای حاصل از مشکلات جامعه امروزی بر بانوان ایجاد مکانی مطلوب به این سبک برای رهایی از تنش های روزمره می تواند بسیار مطلوب باشد.الزامی است در این مکان،حریم شخصی به شکل مناسبی حفظ گردد و عرصه های درون مجموعه به گونه ای طراحی شوند که محیطی با آسایش روانی برای بانوان بوجود آید.
کمبود چنین مجموعه ای در استان و نیاز جامعه به آن ضرورت انجام تحقیق می باشد.برای پاسخگویی به سوالات ،توجه به نیازهای بانوان،به طور خاصی برای آنها در نظر گرفته شده است.در این پژوهش سعی بر این است با توجه به رویکرد طرح،ایجاد فضای امن،شاداب و پرهیجان متناسب با نیاز بانوان طی روند معمارانه متصور شود.
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق:
با توجه به رشد سریع شهر نشینی در ایران و حاد شدن شرایط زیست محیطی، اجتماعی و روانی شهروندان، موضوع برنامه ریزی و طراحی برای گذران فراغت و توسعه فضاهای تفریحی،آموزشی بانوان به یک ضرورت اجتماعی و مدیریتی تبدیل شده است.نفش زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال جهان در فرآیند توسعه آن گونه که باید ،مورد توجه قرار نگرفته است و از این رو تلاشهایی در سراسر دنیا آغاز شده تا این غفلت را جبران کنند.با طراحی مجموعه تفریحی آموزشی، بانوان میتوانند از تنش های زندگی امروزی رها گردند و در جهت رشد استعدادهای خود و همچنین آمادگی لازم جهت تربیت و پرورش جامعه ای با ارزشهای والای انسانی گام نهند.کمبود مکانی مشابه جهت رشد و ترقی جامعه ضرورت این پژوهش می باشد:
- نیاز استان بوشهر به فضاهای تفریحی- فراغتی بانوان با توجه به استقبال شدید مردم از این نوع فضاها در دهه های اخیرو لوازم پاسخگویی به این نیازها -× تأمین نیازهای تفریحی و رفاهی بانوان بومی
- کمک به برقراری تفاهم، همبستگی، همگونی و ایجاد حفظ همکاری -توسعه اقتصادی و افزایش اشتغال این پژوهش با توجه به استفاده قشر عظیمی از جامعه همچون بانوان بوشهر، در درجه بسیار بالایی قرار دارد که می تواند در زمانی اهمیت بالایی داشته باشد که ضرورت طرح را تبیین می کند.کمبود فضاهای مشابه نیز دلیلی برای ضرورت این پژوهش می باشد. همچنین لزوم ایجاد یک مجموعه تفریحی جهت بانوان به چشم می خورد.
4-1 اهداف تحقیق:
1-4- 1 اهداف عملکردی هدف کلان عملکردی این پروژه ارائه یک برنامه فیزیکی عملکردی بهینه برای ارضی بستر طرح، در نسبت با قابلیت ها و محدودیت های منطقه، در جهت ایجاد یک مجموعه بانوان با مقیاس محلی به منظور رفع نیازها و کمبودهای موجود در حوزه های تفریحی، فرهنگی، ورزشی بانوان می باشد که از این طریق اهداف عملیاتی ذیل قابل حصول خواهد بود.
· دستیابی به فضای مطلوب با توجه به شرایط روحی و روانی بانوان
· طراحی فضاهای متفاوت و جدید و ایجاد شرایط شادی و نشاط
· راهکارهای ایجاد امنیت در مجموعه خصوصی بانوان
· راهکارهای ارتقاء سطح سلامت بانوان در جامعه با ایجاد فضاهای جدید جهت تفریح سالم
· شناسایی فضای لازم تفریحی،آموزشی ویژه بانوان
· تعیین روشهای تقویت روحیه شاد،نشاط و آرامش در بانوان
