بخشی از مقاله
چکیده
ازآنجاکه مدارس تأمینکننده نیروی کیفی جامعهاند و نهفقط تأمینکننده کمیتی از خیل عظیم نیروی انسانی که بهعنوان تحصیلکرده روانه جامعه میشوند، لذا شناسایی و ایجاد زمینه برای رشد خصایل ممتاز بشری، اولین دغدغه متصدیان تعلیم و تربیت در کلیه فعالیتهای علمی یا فرهنگی است که باید با تمام وجود خود را وقف ایفای این وظیفه سنگین کنند . ازاینرو پژوهش حاضر باهدف طراحی مدرسهای شاد با تأکید بر سند تحول بنیادین آموزشوپرورش و با توجه به راهکارهایی که در سند مبنی بر شادی آمده است پرداختهشده است.
روش تحقیق در این پژوهش تحلیل محتوی کیفی از نوع مقولهبندی قیاسی و جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان دوره اول متوسطه پایه اول و دوم و سوم از مدارس خاص، لازم توجه و عادی و معلمان آن دوره و اولیای آنان بوده و ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته و دفترچه خاطرات بود مصاحبه تکبهتک تا حد اشباع انجام میگرفت و کد گزاری میگردید.
روش نمونهگیری از نوع نمونهگیری هدفمند متجانس و حجم نمونه به تعداد موردنیاز از دختران و پسران انجامشده است روایی ابزار به تأیید متخصصان رسیده و پایایی با بازخوانی واقعیت نیز به تأیید رسیده است. بعد از انجام مصاحبهها و بر اساس نتایج بهدستآمده و کدگذاری و روش تحلیل محتوا، ویژگیهای فضای مدرسه شاد و معلم مدرسه شاد و محتوای درسی اینچنین مدارسی به دست آمد که بر اساس این ویژگیها الگوی مدرسه شاد طراحی گردید.
مقدمه
عصری که ما در آن زندگی میکنیم کلی متفاوت از زمانهای گذشته است پدیدههای جدید متنوع و بههمپیچیده آنچنان فراوان و نو به نو شدهاند که داناییها، تواناییها و امکانات را اجتنابناپذیر میکند. البته این دانستنیها و مهارتها باید قادر باشند امنیت روانی و احساس زیبایی دوستی را در مواجهه با مشکلات زندگی تضمین کنند. درروند استفاده از امکانات درراه مقابله منطقی و فراگیر مسائل دنیای جدید بهخصوص نگرشهای جوانان باید از اصول بهداشت روانی استفاده نمود، چراکه نوجوانان ما نیازمند فضای شاد برای شاداب زیستن هستند.
در شرایطی که اکثر منازل در مناطق شهری تبدیل به آپارتمانهای کوچک و تاریک و بهدوراز فضاهای بازی و حرکتی برای کودکان است حداقل کاری که میتوان در تأمین بهداشت جسمی و روحی آنان داشت. ایجاد فضای مفرح و شادیبخش در مدرسه است چراکه دانش آموزان چندین ساعت از روز را در مدرسه میگذرانند و اگر فضاسازی مناسبی در مدارس انجام پذیردمسلماً. به شاد زیستن دانش آموزان کمک بسیار مهمی خواهد شد.
با توجه به اینکه جامعهی فردا را فرزندان امروز ما اداره خواهند کرد. اگر خوب تعلیم بیابند و درست تربیت شوند جامعه نیز شاداب و منظم و خوشبخت و سالم خواهد بود - کریمی،. - 1380 در غیر این صورت هیچ امیدی نمیتوان داشت... بااینحال شکی نیست که در امر به سازی میهن اسلامیمان باید پیش از هر چیز و بیش از همهچیز به مسئله آموزشوپرورش و تعلیم و تربیت اهمیت بدهند.
برای اینکه سلامت جسمانی و روانی کودکان، دانش آموزان، اطرافیان و خودمان حفظ شود، باید سعی کنند. با شناسایی عوامل مؤثر بر شادی، موجبات تقویت عوامل مثبت و تقلیل عوامل منفی مؤثر بر شادی را فراهم کنند.
بیان مسئله
مدارس امروزغالباً بهصرف یک شیوهی بیروح و خشک تبدیلشده است و دانش آموزان از شادیهای لازم و پویایی برخوردار نیستند و با توجه به تغییر نیازها و شرایط نیاز است که طرحهای جدیدی صورت پذیرد. در آموزشوپرورش مدرن افزون بر مهارتهای خواندن، حساب کردن و نوشتن نیازهای جدیدی در قالب کسب مهارت زیستن و حل مسئله و چگونگی رویارویی با چالشهای هزاره سوم مطرحشده است پژوهشها حاکی از آن است که فرایند تعلیم و تربیت نیروی فعال و متخصص و وجود شور و طرب، نیاز و جوشش، تلاش و پشتکار و نشاط در همهی ابعاد آن است چراکه هرگونه ارتباط و تعلیمی که بدون روح تحرک، پویایی و شادی و نشاط باشد به شکست منتهی میگردد. شادی یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه زندگی اوست.
پیامبر اکرم میفرمایند بازی کنید و شادباشید همانا من ناراحتم که در دین شما خستگی و بینشاطی دیده شود. - رحمتی، شهرضا، 1383، ص - 556 شادمانی به مفهوم دوام لحظات شاد دیروز، روحیه سرخوش امروز و زمان دشوارفردااست
فوردیکسون - 1998 - اظهار داشته است که شادمانی و سرور قسمتی از شادکامی است که منجر به بازی و سرگرمی شده و امکان توسعه مهارتهای جسمی اجتماعی و ذهنی را فراهم میسازد و علاقه منجر به اکتشاف و افزایش معلومات میگردد. مدرسه شاد میتواند شوق زندگی را به دانش آموزان هدیه دهد.
تحقق اهداف متعالی آموزشوپرورش و لزوم توجه به روحیات و ویژگیهای نسل دانشآموز ایجاب میکند که اداره امور مدارس مبتنی برافزایش قدرت تصمیمگیری استقلال نسبی انعطافپذیری و روشهای غیرمتمرکز و مشارکتجویانِ باشد تا بتواند فضای عمومی مدرسه را پویا پرنشاط و فعال نموده و توانمندیها و خلاقیتهای مدیران معلمان و دانش آموزان را بهخوبی شکوفا و متجلی سازد.
علم به مطالب بیانشده باعث تقویت مسئولین آموزشوپرورش از جنبه تئوریکی میشود؛ اما مسئله این است که این مبانی تئوریکی کمتر عملی میشود. شاهد این مدعا دانش آموزان است که در مدرسه با نگاههای مکرر به ساعت منتظر پایان ساعت مدرسه و رهایی از آن هستند
توجه به این نکته لزوم تجدیدنظر در شیوه اداره مدرسه و برنامههای آن را به ما گوشزد میکند؛ بنابراین هر یک از ما ملزم به ارائه برنامههایی جهت شاد کردن محیط مدرسه برای دانش آموزان هستیم تا شوق حضور در محیط شاد مدرسه را در دانش آموزان ایجاد کنیم تا بدینوسیله به ارتقا سطح کیفی تعلیم و تربیت کمک نماییم وباتوجه به خواستهی دانش آموزان و معلمان واولیاآنان باتاکیدبرسندتحول مدرسهای برای آنان شکل گیردکه خواسته آنهاراپوشش دهد.
با توجه به پیشرفتفنّاوری و علوم جدید و مشکلات روحی و روانی و کم شدن ارتباطات بین افراد و تغییر در نیازهای فرزندان و خواستهها و تمایلاتشان و نبود این امکانات سبب این خلأ شده است؛ و اینکه دانش آموزان زماننسبتاً زیادی از وقت خود را در مدرسه میگذرانند، محقق بر آن شده است که بر اساس تجربهی زیستی دانش آموزان، معلمان، اولیاء وباتاکیدبرسند تحول بنیادین به ویژگیهای مدرسه شاد بپردازد و بر اساس این ویژگیها الگویی را برای مدرسه شاد طراحی کند.
مبانی نظری
مبحث شادی در حوزه جامعه شناسی در اوقات فراغت قرار میگیرد. با توجه به اینک شادی حالتی است که در فرد بروز و ظهور مییابد. شادی بهطورکلی میتواند ابعاد جدیدی پیداکرده و از طریق سرخوش کردن روح به جسم هم کمک کند تا بعضی از بیماریها از بین بروند. به همین جهت است که در حوزه جامعهشناسی بدن، اشک لبخند به یکمیزان میتواند در بهبود بیماریها مؤثر واقع شوند.
رایجترین نظریه مربوط به شادی و نشاط درروان شناسی، نظریه نقطه ثابت است. این نظریه بیان میکند که هر فرد با توجه به عوامل ژنتیکی و شخصیتی، دارای میزان معینی شادی است. رویدادهای مختلف زندگی ممکن است سطح معین شادی را بهطور موقتی افزایش و یا کاهش دهند، اما به علت اثر سازگاری با خوشی،6 شادی باگذشت زمان به مقدار اولیه خود برخواهدگشت. طرفداران این نظریه معتقدند که نقش رویدادهای زندگی در شادی ناچیز است.
اگر با دقت احوال انسانهای شاد و ناشاد را بررسی کنیم، متوجه میشویم. رایدن - 2008 - انسان از اندوه، غم و تاریکی میگریزد و به شادی و نور پناه میبرد. شاد زیستن آرزوی دیرینه آدمی است. دنیای بدون غم، خشم و جنگ. سرشار از مهربانی و شادی، آرزویی است که ریشه در خلقت و نهاد آدمی دارد.
آرزویی که مقدمه غلبه بر تمام ناکامیهاست. شادی، این معجزه درونی، گرهگشای بسیاری از رنجهاست. در میراث کهن ما ایرانیان، شادی، پدیدهای الهی محسوب میشود. بهگونهای که میگویند نخستین معجزه زرتشت خندیدن وی در بدو تولد بوده است. پارسیان شادی را آفریده خداوند و اندوه و غم را آفریده اهریمن میدانستند. مردم ایران باستان حدود 60 روز از سال را جشن میگرفتند و به ستایش میپرداختند. گذشتگان ما برای ارج نهادن به پیدایش انسان جشن بزرگ نوروز را باشکوهی بسیار زیاد برپا میکردند. ایرانیان سعی میکردند به هر بهانهای روزگار را به شادی و شکرگزاری سپری کنند. - کریمی، - 1382 پیشینه تاریخی کشورمان نشان میدهد که نشاط در همه ادوار موردتوجه ایرانیان بوده است.
چو شادی بکاهد، بکاهد روان خرد گردد اندر میان ناتوان مده دل به غم تا نکاهد روان به شادی همی دار دل را جوان در جامعه غمزده، انرژی افراد صرف برطرف کردن اندوه و ناراحتی شده و دیگر فرصتی برای تولید و توسعه باقی نمیماند. به تجربه ثابتشده شادی و نشاط، ماده اولیه تغییر جامعه و تحول و تکامل درونی انسانهاست. در جامعه خوشحال و خرسند، تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد، سالمتر خواهد بود. بدون شک در چنین محیطی امنیت اجتماعی و فردی راحتتر به دست میآید. در محیط شاد، ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا میشود.
مایر 1998 سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد میداند و سرخوشی - خوشحالی - را چنین تعریف میکند: "نوعی احساس امنیت، احساس اینکه زندگی بهطورکلی بهخوبی میگذرد"
این حالت خوشی و نشاط، آنی و زودگذر نیست، و دارای دوامنسبتاً پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد.
به گفته " مایرز " خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بودن بستگی ندارد، ولی با بعضی خصوصیات شخصیت فرد، وجود تناسب به سن شغل و مهارتهای او، داشتن روابط نزدیک با دیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است. طبق این نظر، بهترین عوامل پیشبینی کننده خوشی، ثروت و زیبایی یا شهرت نیست، اما افرادی که بیشتر احتمال دارد خود را آدمهای سرخوشی تعریف کنند، دارای صفات یا ویژگیهای مشخص هستند که در ادامه آمده است".
در تحلیل رفتار ساختار شخصیت را به 3 بخش تقسیم میکنند کودک، بالغ، والد. - این نظریه تکاملیافته نظریه فروید است. کودک به مفهوم خردسالی نیست. آن قسمت از ساختار شخصیت ما است که دنبال احساسات، عواطف، شادی، شادمانی و خشم است. - البته شادی و خشم ذاتی نه اکتسابی - و در حقیقت بخش کودک در شخصیت ماست که شادیآفرین است اصولاً این امر بستگی به سن ندارد.
دقیقاً! یک مرد و یا زن مسن 70 یا 80 ساله هم با فعال بودن بخش کودک وجودش میتواند شاد بوده و احساس شادمانی کند. وقتی کسی کودک درونش فعال نیست، این فرد بهصورت دلمرده و غمگین است. درهنددرسال 2015 میلادی شادترین کشوردنیامعرفی شد به علت زنده نگهداشتن کودک درون، ما خیلی از آدمها را میبینیم که به دنبال ارزشها و تعصبات خود هستند و کودک درون خود را طرد کردهاند؛ یعنی این آدمها نیز کودک درون دارند اما با پیروی از تعصبات خشک، این بخش از شخصیت آنها غیرفعال شده و کودک درون آنها افسرده است. بهطور مثال وقتی فرد مسنی را میبینیم که در مراسمی مانند چهارشنبهسوری با شادی فراوان از روی آتش میپرد، این حرکت در حقیقت ناشی از فعال بودن کودک درون اوست که تولید شادی میکند. یامثلاً پدربزرگ یا مادربزرگی که با شادی فراوان با نوه کوچک خود بازی میکند، ایندقیقاً بازتاب حضور کودک درون اوست. پس ما باید شادیها را در بخش کودک درون خود، پیدا کنیم.
