بخشی از مقاله
نقش طراحی شهري در ایجاد شهر شاد
نمونه موردي پارك حاشیه اي چمران شیراز
چکیده
طراحی شهري بعنوان یک دانش بین رشته اي سهم بسزایی در ایجاد یک محیط شهري شاد و پویا دارداز این رهگذر توجه به
مسائلی نظیر زمینه ، خط آسمان ، بافت ، رنگ و جنس مصالح ، نحوه چیدمان مبلمان شهري و.. می تواند به نحو مطلوبی در 35 mm
دستیابی به این مهم موثر واقع شود هدف از این مقاله بررسی نقش طراحی شهري پارك حاشیه اي چمران شیراز در ایجاد
یک شهر شاد می باشد به گونه اي که ضمن معرفی چیستی طراحی شهري و مولفه هاي تاثیرگذار در آن به بیان ویژگی هاي
شهر شاد می پردازد و در نهایت نقش این مولفه ها را در تحقق پذیري و دستیابی به شهر شاد ابراز می نماید روش تحقیق
این مقاله توصیفی تحلیلی و نحوه گردآوري اطلاعات آن کتابخانه اي و میدانی می باشد.
واژههاي کلیدي:طراحی شهري،شهر شاد،پارك حاشیه اي،شیراز
-1مقدمه
با گسترش شهرنشینی و از بین رفتن فضاهاي طبیعی، بشر بعلت مشغله هاي فراوان مجبور به تحمل اضطراب و استرس هاي مختلف روحی و روانی شده است و این امر موجب کاهش ارتباطات عاطفی بین مردم گردیده است و تفریحات فردي غیر فعال نظیر پاساژگردي و تماشاي تلویزیون و.. جایگزین شادي اجتماعی شده است .آمار بالاي افسردگی و مصرف مواد شادي آفرین کاذب در جامعه حکایت از این مساله دارد. در این راستا طراحی و اجراي در خور فضاهاي سرزنده شهري که موجب پویایی و نشاط اجتماعی می گردد اهمیت بسزایی دارد.
-2بیان مساله
ازطراحی شهري بعنوان سامان دهنده روابط عناصر شهري ومولد نظم و انضباط در محیطهاي شهري نام برده می شود.پارك حاشیه اي چمران شیراز بدلیل موقعیت قرارگیري و نحوه ارتباط مطلوب با طبعیت در عین توجه به پیشینه تاریخی و ارزشها و باورهاي ساکنان بومی نقش مهمی در تحرك و پویایی شهري ایفا می کند و از این طریق می تواند موجبات شادي و نشاط اجتماعی را فراهم سازد. هدف از ارائه این مقاله بررسی نقش طراحی شهري در ایجاد شهر شاد ضمن تحلیل نمونه موردي موفق پارك حاشیه اي چمران شیراز می باشد.
-3فرضیه هاي تحقیق
طراحی شهري مناسب نقش بسزایی در ایجاد فضاهاي شاد و سرزنده دارد.
پارکهاي حاشیه اي با امکان جذب طیف هاي مختلف سنی شرایط ایجاد تعامل و نشاط اجتماعی را فراهم می کند.
-4ضرورت تحقیق
با توجه به دگرگونیهاي سبک زندگی و نفوذ ماشینیسم، ارتباط مطلوب انسان با طبیعت و فضاي سبز قطع شده است.ترافیک سنگین، آلودگی هوا وناهنجاریهاي بصري در شهر ضمن آزرده نمودن روح انسان بر میزان تعاملات و نشاط احتماعی نیز اثر نامطلوب گذاشته است از این رهگذر طراحی شهري متناسب با بستر فرهنگی ،اجتماعی ضمن توجه به انسان و حفظ محیط زیست طبیعی می تواند تا حد زیادي ازبروز این مشکلات و ناهنجاریها بکاهد. حاشیه کنار بلوارها از جمله فضاهایی است که در صورت طراحی شهري صحیح و ایجاد جاذبه جهت حضور فعال افراد می تواند موجبات تحرك و شادي اجتماعی را فراهم کند.
-5چارچوب مبانی نظري
محیط،ادراك و رفتار
محیط به هر آنچه در پیرامون وجود دارد و بصورت بالقوه با فرد در ارتباط است اطلاق می شود. انسان همواره در ارتباط با محیط پیرامون خود است. فرد به عنوان گیرنده اطلاعات را از طریق حواس پنج گانه اش دریافت می کند و پس از تجزیه و تحلیل در مغز، آنها را با معانی ذهنی خود تطبیق می دهد.ادراك فرایندي ذهنی است که گزینش و ساماندهی اطلاعات حسی و انطباق آنها با معانی ذهنی را به گونه اي فعال برعهده دارد. عوامل موثر بر ادراك از یک طرف به گیرنده یعنی انسان و از طرف دیگر به فرستنده پیام یعنی محیط بر می گرددو بالاخره رفتار نحوه انجام یک فعالیت است و به کمک ترویج برخی از رفتارها و کاستن از برخی رفتارهاي دیگر در فضا می توان احساس خاصی در فرد بر انگیخت.
شادي کاذب و نشاط
شادي کاذب حسی کوتاه و گذرا همراه با هیجان ، خنده و حرکت است که حتی می تواند پیامدهایی نظیر اندوه و افسردگی را به دنبال داشته باشد اما نشاط احساس سرور درونی است که لزوما با خنده همراه نیست این هیجان باعث ایجاد لذت ماندگارتري در فرد می گردد. داشتن لبخند بر چهره، برخورداري ازنشاط درونی، ظرفیت تحمل پذیري بالا و پرهیز از عصبانیت هاي زودگذر ،داشتن افکار مثبت و امید به زندگی بالا ازویژگی هاي جسمی و روحی انسان شادبه شمار می آید.در جامعه اي که افراد آن از شادي درونی برخوردار باشند نشاط به افراد دیگر نیز منتقل می گردد و نشاط اجتماعی را پدید می آورد.نشاط اجتماعی باعث ترغیب حضور بیشتر و موثرتر افراد در جامعه و در نتیجه افزایش وفاق و همبستگی و تعاملات اجتماعی مطلوب می گردد از این رهگذر حس تعلق افراد به اجتماع افزایش می یابد و موجب بروز فعالیتهاي اجتماعی سازنده تري می گردد درجامعه اي که نشاط اجتماعی در آن حکمفرماست افراد ضمن برخورداري از امید، احساس رضایت بیشتري از زندگی خود می کنند و داراي سلامت روحی و روانی بیشتري هستند
موانع ایجاد نشاط در اجتماع
این موانع به دو دسته فردي و محیطی اجتماعی تقسیم می شوند-1 موانع فردي به موانعی گفته می شود که بیشتر جنبه شخصی دارد و بنا به شرایط افراد مختلف جامعه متفاوت می باشدموانعی نظیرعدم سلامت جسمی و روانی ،انفصال از ریشه هاي معنوي،ضعف در مهارتهاي ارتباطی با دیگران ،انزوا و مشکلات خانوادگی از این دسته اند-2موانع محیطی اجتماعی به موانعی گفته می شود که تحت تاثیر محیط بیرونی و اجتماع حادثمی گردد. موانعی نظیر رشد ناهمگون بافت شهر بدون توجه به مسائل فرهنگی وارزشها ،تخریب محیط زیست طبیعی،عدم توجه به تامین سرانه هاي کاربري فضاي سبز ،فرهنگی و ورزشی در شهر،آلودگی صوتی و هوا،افزایش ترافیک سواره،آلودگی و ناهنجاري بصري و جدا شدن انسان از طبیعت از این دسته موانع هستند.محیط زندگی با روحیه فرد و نحوه رفتار و تعامل او با دیگران ارتباط مستقیم دارد. محیط شهري مطلوب موجب افزایش حضور افراد می گردد .طبیعت با آرام سازي ذهن خستگی روح و روان را از بین می برد و مشاهده مناظر طبیعی و شنیدن صداي آب و پرندگان احساس شادي را به ارمغان می آورد.از این رهگذر طراحی شهري به عنوان یک دانش
بین رشته اي با بهره گیري از تجربیات علوم دیگر نظیر علوم اجتماعی و رفتاري سعی در برداشتن موانع محیطی و تحقق پذیري نشاط و شادي اجتماعی دارد.
موانعی مانند تورم و عدم ثبات اقتصادي ،بی نظمی و هنجار شکنی هاي اجتماعی و افزایش جمعیت از موانع اجتماعی محسوب می گردند. لازم به ذکر است که از دیدگاه اجتماعی با توسعه اقتصاد و افزایش اشتغال ،ارتقا فرهنگ عمومی ،تقویت امنیت شغلی ،برداشتن موانع ازدواج و تامین مسکن و نیازهاي اولیه این موانع مرتفع می گردد.
مولفه هاي فضاي شهري
فضاي شهري مانند هر پدیده دیگري داراي سه مولفه فرم،عملکرد و معنا می باشد فرم به آن بخش از پدیده اطلاق می گردد که قابل ادراك توسط حواس می باشد ، عملکرد به خاصیتی از پدیده گفته می شود که جوابگوي پاره اي از نیازهاست و معنا خاصیتی از محیط است که می تواند فرد را به جنبه هاي دیگري از زندگی نظیر خاطرات و... مرتبط سازد. هر چقدر که مولفه هاي یک فضاي شهري با هم همسو و هماهنگ تر باشند آن فضا موفق تر است. در حقیقت وظیفه طراحی شهري هماهنگ کردن مولفه هاي سه گانه یک فضاي شهري است .طراحی شهري اصولا با جنبه هاي کالبدي و فضایی محیط پیرامونی سر و کار دارد و از نظر چارچوب تحقق پذیري زمانی در مقایسه با معماري بلندمدت تر است .در حقیقت طراحی شهري با مجموعه اي از ساختمانها و فضاها در بافت شهري و روابط متقابل آنها مرتبط است. کوچکترین مقیاس طراحی شهري در پروژه ها می تواند در حد یک بلوك شهري ،یک میدان یا گره و یابخشی از یک محور ارتباطی نظیر خیابان باشد.
ساختار اصلی شهر به دو بخش تقسیم می شود-1بخش اصلی که استخوان بندي اصلی شهر را تشکیل می دهد و معرف هویت شهر است -2 بخش غیر اصلی شهر نظیر محلات شهري که زندگی روزمره در آن جریان دارد در شرایطی که امکان طراحی در کل ساختار شهر بواسطه مشکلاتی نظیر کمبود بودجه و... ممکن و حتی مطلوب نیست بهترین راه تدوین و اعمال ضوابط براي بقیه شهر می باشد این نوع رویکرد موجب افزایش مشارکت عمومی و پرهیز از وقوع نظم تحمیلی و افزایش هرج و مرج می گردد.
گزیده اي از تعاریف طراحی شهري
-1 روند منطقی شکل دادن به شکل کالبدي شهر (San Francisco urban Design Study 1970,.P.3)
-2 شکلی که به راه حلهاي مسائل شهري داده می شود((AIP . 1963
-3 آن نوع شکل گیري شهر که تحت تاثیر عوامل اجتماعی – اقتصادي و دخالتهاي خاص طراحی که به منظورها و هدفهاي مشخص انجام می گیرند ، صورت میگیرد((Wolfe 1975,p.19
-4 طراحی شهري عبارتست از طراحی چارچوب فضایی جهت زندگی جامعه((Blumenfeld 1953,pp.35-46
-5طراحی شهري اصولا بخشی از برنامه ریزي شهري است که با سازمان فضایی جامعه سروکار دارد((Minerbi 1975,p.2
-6لوکوربوزیه:طراحی شهري عبارتست از ایجاد و نظم و انضباط در محیط شهري((Fishman 1977,p.190
-7تونی گارنیه:طراحی شهري عبارتست از سازمان دهی به روابط بین عناصر شهري(( Giedion 1961
-8طراحی شهري عبارتست از هنر طراحی قسمتهاي بزرگ محیط ساخته شده در سطح کلی قبل از اینکه طراحی خود ساختمانها بصورت تفصیلی شروع شود(( Interna onal conference on urban design 1980 ,pp.17‐20
فرآیند طراحی شهري
(1 انتخاب گروه طراحی: طراحی فضاي شهري فعالیتی نیست که به تنهایی از عهده یک معمار یا طراح شهري برآید بلکه جهت حصول نتیجه قابل قبول باید از گروهی متشکل از تخصص هاي مختلف نظیر طراح شهري ، برنامه ریز شهري ، روانشناس محیط ، جامعه شناس شهري ، اقتصاد دان شهري و...بسته به نوع موضوع و میزان اهمیت آن امداد جست .
(2 تبیین اهداف: مهمتري موضوع در فرایند طراحی شهري مشخص کردن اهداف است که نشان می دهد که طرح و برنامه به دنبال تحقق چیست؟
(3 مرحله گرداوري و تنظیم اطلاعات: آن بخشی از اطلاعات است که طراح را جهت نیل به اهداف رهنمون می سازد و شامل سه سطح حوزه نفوذ فضاي شهري ( حوزه فراگیر ) ، حوزه بلافصل فضاي شهري و حوزه مورد مداخله و طراحی است
(4 مرحله تحلیل و آنالیز اطلاعات: تحلیل اطلاعات به کمک روشهاي تحلیل نظیر جدول swot که با بررسی نتایج می توان دوباره به تدقیق اهداف و سطوح و مقیاس آنها پرداخت .
(5 سیاست گذاري و ارائه استراتژي طرح: با توجه به اهداف و شناخت و با عنایت به امکانات و محدودیت هاي موجود راهبرد ها و سیاست هایی ارائه می گردد .
(6 ارائه گزینه ها: ارائه گزینه هایی که همه در جهت رسیدن به هدف می باشند اما روش و شکل رسیدن به اهداف در آنها متفاوت است.
(7انتخاب طرح بهینه: انتخاب گزینه برتر و ارائه مجموعه اي از ضوابط و مقررات
(8 تصویب و اجرا: اجراي طرح و تدوین ضوابط کنترل جهت تضمین پویایی طرح در طول زمان
