بخشی از مقاله
چکیده
موزههاي علوم قبل از آنکه یک محیط نمایشی باشند، یک محیط آموزشی هستند که هدف اصلی آنها ایجاد فضایی براي مشارکت افراد در یادگیري مفاهیم علمی به شیوهاي نوین است. امروزه طراحی موزههاي علوم، یادگیرنده محور هستند و آموزش از شنیدن به سمت دیدن و آزمایش کردن سوق پیدا میکند و بدین طریق یادگیري پایدار، عمیق و کاربردي میشود.
در این راستا تحقیقاتی در خصوص طراحی چارچوب مفهومی و ساختاري - عملیاتی - موزههاي علوم به شیوه تعاملی صورت گرفته است که نتایج آن در اینجا ارائه میگردد. در این مقاله پس از معرفی موزههاي علوم و نقش آنها در یادگیري فعال، چارچوب مفهومی و عملیاتی طراحی موزههاي علوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سوالات مطرح در این مقاله :
-1 نظام محتوایی در طراحی موزه هاي علوم براي یادگیري چگونه است؟
-2 ویژگی هاي ساختاري در موزه هاي علوم چگونه است؟
مقدمه
ممکن است بسیاري، موزههاي علمی را امري تفننی قلمداد کنند. اگر چه این امر، از جمله اهداف موزههاست، اما فلسفه احداث موزههاي علمی بسیار فراتر از آن است. علم در واقع نوعی بازي متفکرانه است. با تعمق در پدیدههاي طبیعی، چیزي که انسان را تحت تأثیر قرار میدهد، وجود الگوهاي مشابه در پدیدههاي ظاهرا متفاوت است.
البته بهترین نوع آموزش در خانههاي علم، آن است که حس کنجکاوري را در بازدیدکننده تحریک کند، به گونهاي که شخص پس از آن، خود مشتاق فراگیري بیشتر و انجام تجربههاي جدید شود. از آنجا که امکان یا لزوم شرکت همگان در کلاسهاي درسی براي یادگیري مفاهیم علوم وجود ندارد، موزهها و خانههاي علم، در این مورد نقش حساسی را ایفا میکنند.
با توجه به این امر، احداث خانهها و موزههاي علمی براي شهرها یک امر بسیار ضروري است. اقدام به چنین امر مهمی، نیاز به همفکري گروههاي متخصص و بهرهگیري از تجارب سایر کشورها دارد. در این مقاله ابتدا به تبیین مفهوم موزه و سپس به معرفی موزه هاي علوم پرداخته شده و در پایان به تشریح چارچوب مفهومی و ساختاري - عملیاتی - طراحی موزه علوم اشاره خواهد شد.
مفهوم یادگیري در تعاریف موزه
انجمن موزه آمریکا - AAM - موزه را به صورت زیر تعریف میکند: » یک نهاد سازماندهی شده غیرانتفاعی عمومی یا خصوصی که براي دستیابی به اهداف ضروري آموزشی و زیبایی شناختی به وجود آمده و به دنبال محافظت، گردآوري و استفاده از اشیاي محسوس و قابل لمس - جاندار یا غیرجاندار - میباشد. موزه این اشیا را به روشی منظم به نمایش میگذارد...، و حداقل یک کارمند حرفهاي و یا یک کارمند تمام وقت مشابه آن دارد « یا » حداقل 120 روز در سال به طور منظم براي عموم مردم باز است « - محمدیان و عسگري، 1392، ص. - 21 در مفهومی گستردهتر، موزه میتواند به عنوان »مکان یادبود« یک پدیده، درك شود که نهادها، مکانهاي مختلف یا خطهها، تجربیات و حتی فضاهاي غیرملموس را پوشش میدهد.
p147 - فآ2007فآ. - Scheiner این دیدگاه که از ماهیت محدود موزههاي سنتی فراتر میرود، موزه را به صورت ابزاري تعریف میکند که به دست انسان با هدف بایگانی، درك، و انتقال شکل یافته است. موزه همچنین میتواند واجد »کارکرد خاصی باشد که ویژگیهاي ی ک نهاد را اخذ کند و ی ا اخذ نکند و هدف آن اطمینانبخشی از طریق تجربه حسی، انبارسازي و انتقال یک فرهنگ است. - Deloche, 2007 - «
موزه مکانی است جهت گردآوري مجموعه ها از اشیائی به منظور تحقیق و بررسی و بهرهگیري. موزه یک واحد تحقیقاتی، فرهنگی، هنري و آموزشی است که میراث هاي کشور در آن به شیوه علمی و فنی نگهداري و مطالعه و معرفی میشود. - دوکلاسی، 1987،ص - 31فموزهها مجتمعی فرهنگی - آموزشی هستند که هر کدام از صنایع و فرآوردههاي دست ساخته موجود در آن همچون ورقی از تاریخ ملل با شناساندن اخلاق، دین، مذهب، مشاغل، فرهنگ، آداب رسوم، وسنتهاي پیشینیان در طی قرون و اعصار مختلف به تربیت نسلهاي آینده می- پردازد. تpinna, 2003,p 36
یکی از مهمترین کارهاي موزه به نمایش گذاشتن انسان گذشته در برابر چشمان معاصر است و اینکه نشان دهد او چگونه دانش خود را درباره جهانی که در آن زندگی کرده است، چگونه زندگی خانوادگی را بنا نهاده و چگونه هنر و صنایع و تمدن خود را ساخته و هدف آن آموزش و یادگیري است. - نفیسی،1381، ص. - 43ف موزه مکانی است که آثار و نمونه ها و اطلاعات گوناگون مرتبط با موضوعات، فعالیتها و دستاوردهاي علمی، فرهنگی و فناوري را به نمایندگی از جامعه گردآوري و حفاظت میکند و آنها را به صورت مجموعههاي نمایشگاهی همراه با توضیحات لازم و با بکارگیري انواع شیوههاي اطلاع رسانی و آرشیوهاي اطلاعات علمی براي استفاده عموم ارائه میکند تا بازدیدکنندگان به فراخور نیاز، علاقه و سوابق علمی و حرفهاي خود از آنها بهرهگیرند.
سیري تاریخی بر مفهوم یادگیري در شکل گیري موزههاي علوم
هم زمان با دوره رنسانس، جمعی از اشرافزادگان به جمعآوري آثار کمیاب جهت نمایش میپرداختند. دانشگاه ها و به ویژه دانشکدههاي پزشکی نیز نمونههاي مطالعاتی خود را براي دانشجویان به نمایش میگذاشتند. بدینترتیب این مجموعهها پیشزمینهاي را براي ایجاد موزههاي علوم طبیعی جدید ایجاد کردند. در میان آنها میتوان به موزه دانشگاه اوترچت اشاره کرد که به نمایش مجموعهاي از آثار کمیاب مربوط به قرن 18 میپردازد.
اولین موزه علوم''موزه علوم طبیعی مادرید" در اسپانیا بود که در سال 1752م. گشایش یافت. نسل بعدي موزه هاي علوم در دوره انقلاب صنعتی پدید آمد. در آن زمان تمامی کشورها علاقهمند بودند، که پیروزيهاي علمی و صنعتی خود را به نمایش بگذارند. براي مثال میتوان به نمایشگاه بزرگ'' قصر بلوري" در سال 1851م اشاره کرد که در نهایت به موزه علوم لندن تبدیل شدل پیشگام موزههاي علوم به سبک جدید تعاملی، موزه علوم مونیخ است که در اوایل قرن بیستم تاسیس شد.
در آموزش تعاملی بر خلاف شیوههاي سنتی که اشیا در ویترینهاي قفل شده یا محوطههاي غیر قابل دسترس نگهداري میشدند، ابزار آلات علمی در اختیار بازدیدکننده قرار میگیرد و میتواند به آنها دست بزند، مورد کنکاش قرار داده و با آنها به آزمایش بپردازد. امروزه استفاده از شیوههاي چند رسانهاي نقش بسزایی را در آموزشهاي تعاملی ایفا میکند. در این شیوه تبادل اطلاعات از طریق متن، صدا و تصویر صورت میگیرد. - زاهدي، 1387، ص - 83
به طور کلی موزه علوم یا مرکز علوم به موزهاي گفته می شود که اصولا به علوم اختصاص دارد. در قدیم موزههاي علوم بر نمایش ایستاي موضوعات متمرکز بودند. این موضوعات شامل تاریخچه علوم طبیعی، فسیلشناسی، زمینشناسی، صنعت و ماشین آلات صنعتی و غیره بودند. روندهاي جدید در موزهشناسی، دامنه این موضوعات را وسعت بخشیده و نحوه نمایش آنها، حالت تعاملی بیشتري پیدا کرده است.
در حال حاضر، تاکید بسیاري از موزههاي علوم مدرن - که غالبا به آنها ''مراکز علوم" یا ''مراکز اکتشاف" گفته میشود- بر روي فناوري متمرکز شده است. موزههاي علوم و مراکز فناوري در برگیرنده شگفتیهاي علمی و تاریخچه آنها میباشند. برخی از موزهها به ارائه مطالبی در مورد رایانهها، هوانوردي، فیزیک، ستارهشناسی و حیات وحش میپردازند. موزههاي علوم به طور خاص، شامل آسماننماها و سالنهاي بزرگ نمایشی بوده و داراي سقفهاي گنبدي شکل میباشند. - تصویر - 1
