بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله، راهکاری برای استفاده از روشهای مبتنی بر آینده نگاری فناوری در فرایند شناسایی و تشخیص فرصتهای کارآفرینی فناورانه در حوزه خودرو الکتریکی معرفی میگردد. ابتدا چارچوبی به منظور تبیین یکپارچه آینده نگاری و فرصت کارآفرینانه معرفی می گردد. سپس با استفاده از این چارچوب، چهار روش معمول آینده نگاری فناوری ، شامل ره نگاشت فناوری، منحنی چرخه عمر فناوری، تحلیل پتنت، و سناریونگاری جهت شناسایی فرصتهای کارآفرینانه فناورانه در حوزه خودرو الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرند. به این منظور، چندین گزارش آینده نگاری فناوری در حوزه خودرو الکتریکی در سطوح مختلف مورد تحلیل قرار گرفته و از ترکیب آنها با اطلاعات موجود در سطح منطقه ای، ملی، و بنگاه، ورودی لازم برای فرایند تشخیص فرصت فراهم آورده شده است. در این پژوهش از فناوری و صنعت خودرو الکتریکی به عنوان زمینه ای برای تبیین بهتر چارچوب و فرایند پیشنهادی استفاده شده است.
واژه های کلیدی: آینده نگاری فناوری، فرصت کارآفرینانه، خودروی الکتریکی، سناریونگاری، منحنی چرخه عمر فناوری
.1 مقدمه
شناسایی به موقع فرصتهای کارآفرینانه فناورانه و ارزیابی واقعی آنها نقش کلیدی در حفظ مزیت رقابتی بنگاه ها و همچنین موفقیت کسب و کارهای نوپا دارد. دو سوال اصلی در این مورد مطرح می شود: اولا، چه ارتباط ساختاری بین آینده نگاری و تشخیص فرصت های کارآفرینانه وجود دارد؟ ثانیا چگونه می توان عملا از این ارتباط ساختاری در جهت بهبود فرایند ایجاد کسب و کار های جدید فناورانه و یا توسعه کسب و کارهای موجود بهره برد؟دراین مقاله، به موازات استفاده از مباحث نظری، حوزه فناوری رو به رشد خودرو الکتریکی بعنوان یک مورد کاوی در جهت تسهیل درک نتایج مباحث نظری به کار گرفته می شود.
واضح است که انجام یک آینده نگاری جامع و کامل در این حوزه برای صنعت خورو کشور و استفاده از خروجی آن در تشخیص و شناسایی فرصتهای کارآفرینانه آن، نیاز به یک تحلیل جامع و استفاده از تمام منابع اطلاعاتی موجود و همچنین دانش ضمنی متخصصین دارد که از گستره اهداف فاز اول این تحقیق فراتر بوده است. بنابراین، کار انجام شده روی حوزه خودرو الکتریکی در این نوشتار را باید تنها مدلی ساده شده از یک پروژه جامع در این زمینه، تلقی نمود.در رابطه با اهمیت فناوری خودرو الکتریکی می توان به واقعیاتی همچون کاهش ذخایر سوختهای فسیلی، آلودگی هوا و گرمایش زمین اشاره کرد که جایگزینی خودروهای احتراق داخلی فعلی را با فناوری های جایگزین و بطور عمده خودرو های الکتریکی اجتناب ناپذیر می کند.
تلاش های متعددی در سراسر دنیا برای پیشبرد این فناوری صورت گرفته و می گیرد. در حال حاضر عمده محصول تجاری شده، خودروهای هیبریدی است که از یک موتور بنزینی در کنار پیشران الکتریکی برای حذف برخی محدودیتهای فعلی خودرو الکتریکی و ایجاد مطلوبیت کافی برای مصرف کنندگان استفاده می کند. ما در این مقاله صرفا روی خودرو های تمام الکتریکی و نه هیبریدی تمرکز خواهیم نمود. در مورد روش شناسی، از مدلسازی مفهومی بر اساس تعاریف موجود و همچنین فراترکیب و فراتحلیل گزارشات آینده نگاری موجود در حوزه خودرو الکتریکی در سطح بین المللی و تطبیق آن با سطح ملی و بنگاه از طریق ترکیب اطلاعات استفاده خواهد شد.
.2 مرور ادبیات و ارائه مفاهیم پایه
از مفاهیم نزدیک با موضوع مورد بحث این نوشتار، آینده نگاری راهبردی3 و آینده نگاری شرکتی4 است. در روربک و گموندن - [2] - 2011 بررسی جامعی روی آینده نگاری شرکتی از دیدگاه مدیریت استراتژیک، مدیریت نوآوری، پژوهش در آینده5، و نظریه های مدیریتی انجام گرفته است. در یک دیدگاه مطرح در این کتاب، آینده نگاری شرکتی معادل قابلیت پویایی6 دانسته شده که شرکت را قادر به تشخیص نیاز به نوسازی مجموعه منابعش می نماید.حسینی و دیگران [1] - 1389 - با ارایه یک مدل مفهومی، به اهمیت استفاده از فنون و روش های آینده پژوهی در شناسایی فرصت کارآفرینانه می پردازند. در این مدل مفهومی، دو رویکرد پیش بینی و آینده نگاری در علم آینده پژوهی، با دو مفهوم کشف و خلق در فرایند شناسایی فرصت نزدیک و متناظر دانسته شده است.
در حوزه ارتباط بین کارآفرینی و آینده نگاری همچنین می توان به کار فولر و وارن [3] - 2006 - اشاره نمود. در این مقاله از نظریه پیچیدگی7 برای تبیین پویایی کارآفرینی استفاده شده است و با این بنیان نظری، فرایند کارآفرینی به نوعی با خلق آینده یعنی آینده نگاری پیوند داده شده است. بطور خاص، مشارکت نظریه پیچیدگی در این مورد، معرفی ایده ساختارهای پدیدار شونده8 بعنوان بخشی از فرایند کارآفرینی است. دیدگاههای ارائه شده در این مقاله ارتباط آینده نگاری را به بحث فرصت، چه از دیدگاه کشف و چه از دیدگاه خلق فرصت، را از بعد نظری تحکیم می نماید. از دیگر کارها در این حوزه می توان به مرور ادبیات انجام شده توسط ووروس - [4] - 2007 نیز اشاره نمود.
مفاهیم آینده نگاری. در طبقه بندی جانتش [5] - 1967 - ، پیش نگری9 به دو دسته اکتشافی - از وضعیت موجود به آینده - و هنجاری - از آینده مطلوب به حال - تقسیم بندی می شود. در گروه روشهای اکتشافی، میتوان سه نوع روش شناسی را مشاهده کرد: - 1 - مشاوره خبرگان از قبیل دلفی10، و روش " اثرات متقابل - 2 - ."11 روشهای مبتنی بر تحلیل روند12 و برون یابی13 شامل مدلسازی. - 3 - ابزارهای تفکر14 که عمدتا برای استفاده انفرادی مناسب هستند مثل روش مدلسازی ساختاری تفسیری و تحلیلهای ریخت شناسانه. آینده نگاری15 هر چند فصل مشترک زیادی با آینده پژوهی و اجزای آن یعنی پیش نگری و پیش بینی16 دارد اما شامل اجزای دیگری از جنس توسعه سیاست و برنامه ریزی راهبردی نیز می گردد. افزودن این اجزا باعث می شود که آینده نگاری ماهیت خلق آینده را داشته باشد.
با توجه به اینکه در فرایند شناسایی، ارزیابی و بهره برداری از فرصتهای کارآفرینانه، هم اکتشاف، و هم خلق موقعیتهای راهبردی مطلوب، هدف قرار می گیرد، نزدیکی مفهوم آینده نگاری به فرصت را میتوان بوضوح در این نگاه مشاهده کرد.نتایج آینده نگاری در سطح بین المللی و ملی، در مقایسه با سطح بنگاه، بیشتر در سیاست گذاری کاربرد دارد. اما نکته مهم، ارتباط نزدیک و قوی بین سطوح مختلف آینده نگاری است که بعدا در ایجاد چارچوب مفهومی مورد نظر مقاله مورد تاکید قرار می گیرد. از نظر روش شناسی، با توجه به تمرکز ما بر آینده نگاری فناوری، در این نوشتار به ابزارهایی از قبیل رهنگاشت فناوری ، منحنی چرخه عمر فناوری، تحلیل پتنت و سناریونگاری توجه خواهیم نمود.
آینده نگاری در سطح بنگاه. در کتاب راهنمای آینده نگاری یونیدو - [6] - 2005 یک سری تفاوتها برای آینده نگاری در بخش خصوصی با دولتی در خصوص اهداف، افق زمانی و روش ها بیان شده است. اهداف در آینده نگاری دولتی شامل خلق چشم انداز و اولویت بندی اقدامات مرتبط با سیاست ها بوده، و درمورد بخش خصوصی، هدف، شناسایی فرصت ها و خطر پذیری در بازارها ، فناوری و محیط کسب و کار و شناسایی گزینه های راهبردی است. نکته مهم دیگر افق زمانی است که در آینده نگاری برای دولت چارچوب سازمانی 5 تا 20 سال در نظر گرفته می شود در حالیکه در شرکتها بازه پیش بینی 2 تا 15 سال است. همچنین، در مورد روش شناسی، در سیستم دولتی بیشتر به روش دلفی که روش گران قیمتی محسوب می شود توجه می شود، در حالیکه در بخش خصوصی، به
