مقاله مدلهای پذیرش تکنولوژی و کاربرد آن ها در انتقال فناوری

بخشی از مقاله

"مدلهاي پذيرش تکنولوژي و کاربرد آن ها در انتقال فناوری "
چکيده
درحاليکه قدرت فناوري اطلالاعات به طور چشمگيري در حال افزايش است ، استفاده کنندگان فناوري اطلاعات و مديران هنوز هم با مسـاله دراز مدتي مواجهند و آن اين ن است که کاربران نهايي اغلب بي ميل به استفاده از سيستم هـاي اطلاعـات هسـتند. ايـن مقالـه بـه مـرور و تحليل مدلهاي ارائه شده در اادبيات براي پذيرش تکنولوژي جديد توسط کاربران پرداختـه شـده اسـت . نظريـه عملکـرد منطقـي آجـزن و فيشبن ((Fishben &Ajzzen (١٩٦٧) طرز نگرش را موثربررفتار فرد دانسته انـد در.مـدل پـذيرش فناوریديـويس (Davis)، پـذيرش فناوری اطلاعات جديد بر پایه سودمندي و سهولت ادراکي . مي باشد ..دالبرگ (Dalberg)وهمکاران در مدل تحقيقاتي خود: سـودمندي زماني – اعتماد – امنيت – اننطباق – سهولت استفادهو ... را موثر دانستند.نتايج پژوهش ثابت کرد که سهولت استفاده ادراکي ، سودمندي ادراکي ، مزيت نسبي سيستم نسبت به سيستم هاي ديگر، تصورادراکي نسبت به سيستم جديـد، قابليـت مشـاهده ، سـازگاري سيسـتم بـا هنجارهاي موجود و سيستمههاي قبلي ، قابليت آزمون سيستم و قابليت نمايش نتايج سيستم همبستگي معنيدار مثبتي با پـذيرش فنـاوري دارند وداوطلبانه بودن استفادهه از سيستم جديد همبستگي معناداري با پذيرش فناوري ندارد.
کليدواژه ها: مدل پذيرش تکنولوژي - تئوري اشاعه نوآوري - مدل لينگ يان و لي دانگ - مدل تلفيقي دآلبرگ - کاربرد مدل پذييرش تکنولوژي
مقدمه
امروزه فنـاوري اطلاعـات ببــه عنـوان سـودمندترين بخـش صنعت ، اقتصاد و فرهنگ ممطرح مي گردد، بـه طوريکـه در ٦٠ درصد صـنايع دنيـا در سـال ٢٠٠٣ مـيلادي سـهيم و موثر واقع شده است .درحالييکه قدرت فناوري اطلاعـات بـه طور چشمگيري در حال اففززايش است ، اسـتفاده کننـدگان فناوري اطلاعات و مديران هنوز هم بـا مسـاله دراز مـدتي مواجه اند و آن اين است ککه ه کاربران نهايي اغلب بـي ميـل به استفاده از سيستم هاي اطلاعات هستند. سيستم هـايي که اگر مورد استفاده قرار گيرند فوايد عملکردي مهمـي در پي خواهنـد داشـت . در نتيجـه پـذيرش و قبـول فنـاوري اطلاعات از زمينه هاي تحقيقاتي مهـم در اصـول سيسـتم هاي اطلاعاتي مديريت است در دهه هاي گذشته ، پذيرش وکاربرد فناوري اطلاعات به طور گسـترده بـه عنـوان يـک ضرورت در کسب وکار تلقي مي شده است . به عنوان يـک نوآوري مهم قرن اخير، فناووري اطلاعات ايده هاي سودمند جديد و فرصت هاي رقابتي ي زيادي براي شرکتها بـا انـدازه هاي گوناگون ايجاد مي کنند.. در عصـري کـه فنـاوري بـه سرعت در حال پيشرفت اسست هر سازماني براي بقا وادامـه فعاليت خود ناگزير بايد فنااوري هاي جديد روز دنيا را بـه کارگيرد. فناوري هاي جدييدد با صرف هزينه هـاي سـنگين وارد سازمان ها مي شوند وو اين بسيار مهـم اسـت کـه بـه درستي به کار گرفته شده و از سوي کاربران مورد پذيرش قرار گيرند، چرا که عـدم پــذيرش فنـاوري هـاي جديـد از سوي کاربران منجر به عدمم استفاده يا اسـتفاده محـدود و جزيي از آن مي شود که درر نتيجه توجيه اقتصادي نخواهد داشت و هزينه هاي اوليه ککه براي خريدو استقرار فناوري جديــد پرداختــه شــده اســـت بــه هــدر مــي رود و دقيقــا اينجاسـت کـه مسـئله پــذيرش فنــاوري جديـد از ســوي کارکنان ، مديران و ساير کساني که با آن سـرو کـار دارنـد مطرح مي شود. همواره براي پذيرش فناوري هاي جديد از سوي کارکنان مقاومت هايي وجـود دارد. دلايـل مقاومـت کارکنان در برابر سيستم هاي جديد متفاوتند، مثـل عـدم اعتماد به سيستم جديد، ترس از بيکار شدن ، مشکل بودن يادگيري سيستم هاي جديد از ديد کاربران ، مفيـد نبـودن سيستم از ديد کاربران و مديران وگاه مسـايل مـالي و.... از آنجا که پذيرش و قبول فناوري از سوي کـاربران بـه طـور چشمگيري موجب افزايش کارايي ، کاهش هزينـه و بهبـود کيفيت کالاها و خدمات مي شود، لذا مطالعات زيادي روي عوامل موثر بر پذيرش فناوري هـاي جديـد در کشـورهاي صنعتي صورت گرفته است .

١.مدل پذيرش تکنوللووژي
١-١ مدل پذيرش تکنولووژي ديويس
اولين پـژوهش روي پـذيرشش فناوری توسـط ديـويس (ِ Davis)در سال ١٩٨٩ مططرح شد. مدل ارائه شده توسـط ديويس مدل پذيرش و فن̂Hووري بود کـه بـر مبنـاي نظريـه عملکـــرد منطقـــي فيشــــبن و آجـــزن ( &Fishben Ajzen)1975) ارائه شد وو امـروزه يکـي از وسـيع تـرين نظريه هاي مورد استفاده درر تحقيق سيستم هاي اطلاعـاتي است . بر اسـاس ايـن نظريـه تصـميمات کـاربران بـراي پـذيرش فناوریاطلاعـات جديـد بـر پايـه دو ارزيـابي منطقـي از بروندادهاي مورد انتظار آن مي باشد که عبارتند از :
الف – سودمندي ادراکـي کـه بصـورت انتظـار کـاربران از اجراي بهبود يافته شغل در اثر اسـتفاده از فناوریجديـد تعريف مي شود ب- سهولت استفاده ادراکي که به صورت ميزاني کـه يـک فرد اعتقاد دارد که استفاده از يک سيستم نيازي به تـلاش نخواهد داشت تعريف مي شود. [١]

شکل ١ - مدل اصلي پذيرش فناوري (ديويس ، ١٩٨٩)
١-٢ تئوري اشاعه نوآوري
تئوري اشاعه نوآوري بر مببناي نظريات راجر(Rojers) در سال ١٩٩٥ در زمينه تحقييقات انتشار نوآوري ارائـه شـد و ويژگـــي هـــايي از نـــوآورري کـــه توســـط مـــور و بـــن باسـات (Mooree& Ben Basat ) در سـال ١٩٩١ ارائـه شده بود و از نقطه نظر سييسـتم هـاي اطلاعـات مـديريت مورد قضاوت قرار گرفتـه ببــود را بيـان مـي کنـد . هشـت مشخصه ادراکي نوآوري درر تئوري اشـاعه نـوآوري کـه بـه اختصار پي .سـي .آي PP.C.Iناميـده مـي شـوند عبارتنـد از :
مزيت نسبي ، سهولت استففاده ، تصـور ، قابليـت مشـاهده ، نمايش نتايج ، سازگاري ، آزممون پذيري و استفاده داوطلبانه .
مور و بن باسات اين مشخصصات را اين گونه تعريف مي کنند :
مزيت نسبي : درجـه و ميزاننـي کـه اسـتفاده از نـوآوري يـا فناوری به نظر مي رسد نسسبت بـه فناوریقـديمي بهتـر باشد .
سهولت استفاده : درک از ددشواري يا سهولت به کـار بـردن يک نوآوري .
تصور: درجه و ميزاني که اسستفاده از نوآوري يافناوریبـه نظر مي رسد تصوير شـخص ص يـا موقعيـت او را در سيسـتم اجتماعي ارتقاء مي دهد .
قابليت مشاهده : درجه و مميزاني که يک شخص مي توانــد اســتفاده ديگــران از سيســتم را در ســازمان مشاهده نمايد .
١-٣ مدل لينگ يان و لي دانگ
آقايـان لينـگ يـان و لـي ددانـگ ( Leee Dang &Lee Yan )از کشـور چـين در سـال ٢٠٠٨ بامقالـه اي تحـت عنـوان "
کــاربرد مــدل پــذيرش فناوری در تحقيقــات تجــارت الکترونيک بنگاه با مشتري يک مدل توسعه يافتـه " مـد پذيرش فناوری را بکار بردند. آنها بيـان کردنـد کـه مـد پذيرش فناوری به عنوان ييککي از مـدل هـاي مـورد قبـول عمومي در تحقيق هاي سييستم هاي اطلاعاتي ، منحصـرا " روي سـاختارهاي ادراک گگــرا ماننـد سـودمندي ادراکـي و نمايش نتايج : ملموس بودن نتايج استفاده از نوآوري .
سازگاري : ميـزان سـازگاري يـک نـوآوري بـا ارزش هـاي موجود ، نيازها و تجارب قبلي کاربران بالقوه .
آزمون پذيري : درجه و ميزاني که يک فناوری ( نوآوري ) را قبل از بـه کـارگيري مـي تـوان بـه صـورت آزمايشـي بـه کارگرفت .
استفاده داوطلبانه : درجه و ميزاني از استفاده که به صورت اختياري و با خشنودي انجام مي گيرد.
اين تئوري اطلاعاتي را درباره روش مناسب بـراي حرکـت يک طرح نوآورانه از مرحله اختراع به مرحلـه کـاربرد ارائـه مي دهد. اين تئوري درباره فرايند تصميم گيري نوآوري که نرخ به کارگيري اختراعات را در عمل مشخص مـي کنـد ، توضيح مي دهد . در تئوري اشاعه نوآوري ، فرض مي شـود که افراد را مي توان بر طبق سـرعت بـه کـارگيري نـوآوري توسط آنها طبقه بنـدي کـرد . دسـته هـاي مختلـف افـراد عبارتند از :
نوآوران ، به سرعت تطبيق دهندگان ، اکثريـت زودپـذير ، اکثريت ديرپذير و عقب مانده ها . اين دسته ها به صـورت نرمال توزيع شده اند.
مـدل پـذيرش فناوریو تئـوري اشـاعه نـوآوري توسـط محققين زيادي در پذيرش فناوری هاي مختلف به عنـوان مدل پايه به کار بگرفته شده و عوامل موثر بر پذيرش آنهـا مورد آزمون قرارگرفته است .[٢]
سهولت استفاده ادراکي تمرکز دارد. اين ويژگي مـي توانـد قدرت توجيهي مدل پذيرش فناوری را در مطالعـه اهـداف مشتريان از پـذيرش خريـد آنلايـن محـدود کـرده باشـد .
بنابراين اين مقاله يک مدل توسعه يافته را تحليل مي کند که شامل ٣ ساختار اضافي است . اين سـاختارهاي اضـافي عبارتند از : اعتماد ، حضور اجتماعي و لذت ادراکي .[٣]
شکل زير مدلي را که اين محققين براي انجام پژوهش بکار بردند نشان مي دهد :

يافته هاي تحقيق آنها نشانن داد که بين سه ساختار اعتماد ، حضور اجتماعي و لذت ادراکـي و پـذيرش خريـد بـر خـط رابطـه معناداري وجود دارد .
١-٤ مدل تلفيقي دآلبرگ -اوورني و مالات (Dalberg,Oorni,Mallat)
علاوه برفاکتورهاي بالا که بر پذيرش يـک فناوریجديـد موثرند ، عوامل جمعيت شنناختي هم بر پذيرش موثر مـي - باشد (سن ، درآمد ، تحصييلالات ، جنسيت و وضعيت تـأهل. اورنــي و دآلبــرگ در مقالــه خــود در جســتجوي آن بودندکه آيا مدل هـاي پـذييرش فناوریپويـا عـواملي کـه مشتريان به هنگام تصميم گگيري در مورد پذيرش يـا عـدم پذيرش يک فناوری جديد در نظـر مـي گيرنـد را توضـيح دهند ، آنها در مدل تحقيقااتي خود عوامل زير را برشمردند : سودمندي زماني – اعتمادد – امنيت – انطباق – سـهولت استفاده – هنجار اجتماعي ي – سن – تحصـيلات و مهـارت کار با تلفن همراه . از آن جاا که عوامل تکنولوژي وفناوریهر دو در پذيرش فناوری ههاي جديد موثر است مـا از هـر دوي آنهـا اسـتفاده کــرديم . مالات بيشـتر بــر عوامـل تکنولوژي موثر بر پـذيرش فناوریجديـد تاکيـد دارد در حالي اورني و دآلبرگ بر عوامل رفتاري توجـه داشـته انـد .
پس از همه ي اين عوامل با هم شناسايي فاکتورهاي مـوثر بر پذيرش فناوری بازاريابي سيار جهـت توسـعه ي صـنعت بيمه الکترونيک شرکت بيمه البرز استان بوشـهر اسـتفاده شده است .
فاکتورهاي جمعيت شناختي اورني و دآلبـرگ : فرهنـگ - هنجار- مهارت کار با تلفن همراه فاکتورهــاي مالات : ســهولت اســتفاده - ســودمندي - سازگاري - هزينه - عوامل بيروني شبکه - امنيت [٤]

کاربرد مدل پذيرش تککنولوژي
توسعه مدل پذيرش فناوريي در وزارت کشور٢-١
آقايان دکتر علي محقرومهددي شيرمحمدي درسـال ١٣٨٣ با مقاله اي تحت عنوان "تووسعه مدل پذيرش فناوري در وزارت کشور"عوامل جديدي را به مدل اصلي اضافه نمودند،اين عوامـل عبـارت بودنـد از:تشـويش نسبت بـه سيسـتم هـاي رايانهـاي ، تسـهيل کننـده هـاي ســـازماني (آموزش ، حمايـــت فنـــي ، تشـــويق ، تـــاثيرات اجتماعي (اثرهمکار، اثرمديرر، اثرسازمان )سودمندي ادراکـي و تجربه . اين محققـين دريياافتنـد کـه تشـويش نسـبت بـه سيستم هاي رايانه اي از سه طريق بروز مي نمايد:
الف )کارکناني که به اسـتفاده از روش هـاي دسـتي عـادت کردهاند، معمولا "در برابر تغيير اين سيستم ها به سيستم هاي اتوماسيون مقاومت مي ي کنند و اين امر باعث مي شود در زمان تغيير فرآيندها وبــه جـايگزيني سيسـتم هـاي دستي با رايانهاي احساس تتشويش و نگراني کنند.
ب)برخي از کارمنـدان دوللــت اغلـب احسـاس مـي کننـد سيستم هـاي اتوماسـيون بباعـث تعـديل نيـروي انسـاني و کاهش کارکنان اداري شـدده و در نتيجـه موقعيـت شـغلي آنان به خطر مي افتد. اين مساله براي کارکنان
قراردادي بـه صـورت تـرسس از دسـت دادن شـغل و بـراي کارمندان رسمي به صورت کاهش اهميت شغل بروز مي نمايد.
ج)در برخي موارد کارکنان سازمان هـاي دولتـي احسـاس مي کنند ورود سيستم هايي رايانه اي باعث سنگين شـدن وظايف و حجم بيشتر امور محوله به آنها مي شود.
تسهيل کننده هاي سازماني ي در اين مقاله شـامل آمـوزش ، حمايت فني و تشويق مي بباشد وتاثيرات اجتماعي را اثر همکار، اثر مدير و اثر سازمان تشـکيل مـي دهند.نتايج تحقيق نشان داد که رابطه مثبت معنـي دار بـا ضريب همبستگي بالا ميان ساختارهاي ادراکـي ، تمايـل و استفاده وجود دارد که بيـانگر آنسـت کـه ميـزان و نحـوه استفاده افراد از سيستم به طور شديدي با ادراکات آنها که شکل دهنده ميـزان تمايـل آنهـا مـي باشـد، ارتبـاط دارد.
همچنين ساختارهاي گروه تاثيرات اجتماعي رابطه مثبـت شديدي با سودمندي ادراک شده دارند. اين بدان معناست که ايجاد جو سازماني موافق در به کارگيري سيستم هـاي فناوري اطلاعات يکي از ضرورت هاي تمامي فعاليت هـاي سازمان در زمينه فناوري اطلاعات است . از ديگر يافته هاي اين تحقيق اين است که کـارايي فـردي افـراد نسـبت بـه سيستم هـاي رايانـه اي همـواره در تمـامي تحقيقـات و از جمله اين تحقيق رابطـه مسـتقيم بـا سـهولت اسـتفاده را نشان مي دهد. اين بدان معناست که مي بايسـتي تمـامي تلاش ها در جهت کاهش تشويش افرادي که تجربه کار بـا سيستم [٥] هاي رايانهاي را ندارند، صورت پذيرد.

٢-٢ شناسايي عوامل مووثر بر نگرش وتمايل به کاربرد کارش خوزستان نسبت به تکنوولوژي هاي دقيق
آقاي سعيد صالحي در سالل ١٣٨٥ پايان نامه اش را تحـت عنوان شناسايي عوامل موثثر بر نگرش وتمايـل بـه کـاربرد کارشناسان سـازمان جهـادد کشـاورزي اسـتانهاي فـارس و خوزســتان نســبت بــه تککنولــوژي هــاي دقيــق تــدوين نمود.چارچوب نظري اين پپژژوهش بر اساس مـدل پـذيرش فناوري ديويس ( ١٩٨٦ )، تئـوري اشـاعه نـوآوري راجـرز( ١٩٨٣ )، مدل اصلاح شده نشـر نـوآوري هـاي مـور و بـن باســــات و مــــدل نگــــررش بــــه کــــامپيوتر لويــــد و گرسـايد(Gersayder &Loyd&)( ١٩٨٤ )، مشـتمل بـر متغيرهاي تمايل به کاربرد،، نگرش به کـاربرد، درک مفيـد بــودن ، درک آســاني کــارببررد، ســازگاري ، آزمــون پــذيري ، مشاهده پذيري و نگرش اععتمادي شکل يافت و با آن اقدام ناسان سازمان جهاد کشاورزي اسـتان هـاي فـارس و به آزمون نگرش به کاربرد و تمايـل بـه کـاربرد تکنولـوژي هاي کشاورزي دقيـق دربـين کارشناسـان سـازمان جهـاد کشاورزي استانهاي فارس و خوزسـتان گرديـد. يافتـه هـا نشان داد که همبستگي مثبت و معناداري بين متغيرهـاي تمايل به کاربرد، نگرش به کاربرد، درک مفيد بـودن ، درک آساني کاربرد، آزمون پذيري و مشاهده پذيري در سه مدل نگرش به کاربرد و تمايـل بـه کـاربرد کارشناسـان اسـتان فارس ، خوزستان و مجموع دو اسـتان وجـود دارد. نگـرش اعتمادي نيز همبستگي مثبـت و معنـاداري بـا متغيرهـاي درک مفيد بودن ، درک آساني کاربرد و تمايـل بـه کـاربرد دارد. همبستگي اين متغير ها بـا متغيرهـاي درک آسـاني کاربرد و درک مفيد بودن در مدل پـزوهش اسـتان فـارس مثبت و معنادار است .از يافتته هاي ديگر اين پژوهش تمايل به کاربرد و نگـرش بـ کـااربرد تقريبـا" برابـر کارشناسـان استان فارس ، خوزستان و ممجموع دو اسـتان اسـت . نتـايج حاکي از تمايل به کاربرد بــالاي کارشناسـان و نگـرش بـه کاربرد قابل قبول آنها، به تتکنولوژي هاي دقيق است . يافته ها نشان داد. متغير هاي آززمون پذيري و مشـاهده پـذيري اثر مستقيم و معناداري بر نگرش بـه کـاربرد و تمايـل بـه کاربرد کارشناسان فارس ددارد. تحليـل نتـايج کارشناسـان استان خوزسـتان نشـان دااد متغيرهـاي آزمـون پـذيري و درک مفيد بودن اثر ستقييم بر نگرش بـه کـاربرد ومتغيـر مشاهده پذيري اثر مستقيم م بر تمايـل کـاربرد کارشناسـان اســتان خوزســتان دارد و همچنــين نتــايج نشــان داد متغيرهاي نگرش اعتمادي ، مشاهده پـذيري ، درک آسـاني کاربرد و درک مفيـد بـودن اثـر مسـتقيم و معنـاداري بـر نگـرش بـه کـاربرد متغيرهـاي مشـاهده پـذيري و آزمـون پذيري اثر مستقيم معنادار بر تمايل به کاربرد کارشناسـان دو استان دارد. متغير نگرش بـه کـاربرد مهمتـرين متغيـر اثرگذار و تمايل به [٦] کاربرد کارشناسـان ، در سـه مـدل پژوهش استان فارس ، خوزستان و مجمـوع دو اسـتان مـي باشد.

٢-٣ بانکداري سيار در اايران ، چالش ها و موانع ، ارائه راهکارها بر اساس مدل پذيرش فناوري

آقايــان محمدرضــاداوري ، فرشــاد اکبــري ومحمــدرحيم اسفيداني در سال ١٣٨٦ باا مقاله "بانکداري سيار در ايران ، چالش ها و موانع ع ، ارائه راهکارها بر اسـاس مـدل پذيرش فناوري " با بهره گگييري از مدل پذيرش فناوري به بررسـي موانـع مموجـود بـر سـر راه گسـترش و پذيرش بانکداري سيار در اايران از نقطه نظر [٧] کاربردي پرداخته و رراه حل هايي براي حـذف موانـع ارائه کردند.