مقاله مدیریت استرس در کارگاه های عمرانی

بخشی از مقاله

مدیریت استرس در کارگاه های عمرانی

چکیده

فرضیه اصلی این مقاله به بیان این موضوع که کارکنان مهمترین منابع جهت نیل به اهداف از پیش تعیین شده سازمان هستند در کنار این موضوع که مدیران، عامل تاثیر گذاری در مدیریت استرس هستند پرداخته است. لذا جهت استفاده بهتر از تخصص و مهارت نیروی انسانی، در مرحله اول باید شرایط مناسب جسمی، روحی و روانی شخص تامین و مورد توجه واقع شده تا در نهایت از هدر رفت انرژی و توانایی کارکنان جلوگیری شده و افزایش بهره وری را نیز در پی داشته باشد. در همین راستا مدیریت باید بکوشد تا شرایط ایمن، سالم و پویاای را در محیط کار و شرایط کاری فراهم آورد. با توجه به اهمیت این موضوع بر آن شدیم تا بررسی تاثیر عوامل استرس زا در کاهش بهره وری یک سیستم را به عنوان مساله مورد مطالعه درنظر بگیریم. لذا با عنایت به این موضوع که هنر مدیریت استرس این است که مدیریت سیستم، اشخاص را در یک سطحی از استرس قرار دهد تا محیطی سالم و لذت بخش را فراهم آورده و باعث پویایی و س رزندگی کارکنان شود، هدف از این تحقیق نشان دادن لزوم وجود استرس به مقدار کنترل شده و عدم خروج از خط قرمز های استرس، به دلیل تاثیر منفی آن در کاهش بهره وری بوده که در جهت توجیه مدیران در این زمینه نیز کوشیده است.

واژههای کلیدی

استرس، بهره وری، مدیریت، سیستم.

-1 مقدمه

کارکردن در محیط های پروژه محور چنان متداول شده است که آن را می توان بخشی از نظم نوین کسب و کار و جزئی جدا نشدنی از زندگی اجتماعی و کاری امروز محسوب نمود .[1] انسان به عنوان یکی از ارکان اصلی عملیاتی شدن یک پروژه مطابق اهداف از پیش تعیین شده، تاثیر بسزایی در نائل آمدن به زمان، هزینه و کیفیت بهینه یک پروژه دارد. در این میان ماشین آلات و تجهیزات نیز جزء لاینفک پروژه های عمرانی هستند. شیوه مدیریت امروز پروژه ها در مقابل هرگونه نقص در ماشین آلات و تجهیزات، در رفع عیب آن کوشیده تا از بازدهی آن کم نشده و روند مستهلک شدن آن را به تاخیر بیاندازد، اما به راستی همین مدیریت، در قبال مشکلات و نیاز های انسانی پرسنل خود، در بدترین حالت، حتی فقط در جهت افزایش

بازدهی و نه بخاطر انسانیت، چه اقدامی انجام داده و می دهد؟ باید توجه داشت کارکنان در یک سازمان اداری یا پروژه محور، افراد وظیفه ای که باید کاری مشخص را بارها و بارها و در هر شرایط روحی و روانی انجام دهند نیستند، بلکه بازیگرانی هستند که در قالب نقشی که به آنها داده شده است، به نقش آفرینی پرداخته و در به ثمر رسیدن هر چه بهتر کارها یاری می رسانند. کار و پیشه به عنوان مهمترین عامل شکل دهنده هویت اجتماعی، منبع تامین کننده زندگی و شکل دهنده روابط اجتماعی، برای هر فرد تلقی می گردد. چرا که نه تنها افزایش مشکلات شخصی، کارائی فرد را در محیط کاری کاهش می دهد، بلکه با ایجاد اختلال در روابط خانوادگی، چرخه ی معیوبی را دامن خواهد زد. با عنایت به اهمیت فاز اجرا در موفقیت پروژه های عمرانی و نقش کلیدی کارکنان در این فاز، نیاز هرچه بیشتر به شناخت فاکتورهایی که در بازدهی بیشتر عوامل اجرایی و در نهایت

بهره وری سیستم، تاثیرگذار هستند آشکار می شود. یکی از همین فاکتورها، مدیریت استرس در سازمان ها و ادارات پروژه محور است که به اشکال مختلف بروز پیدا می کند. لذا در این مقاله، با توجه به هدف اصلی پژوهش که توجیه مدیران، در خصوص مدیریت و کنترل استرس می باشد، محقق از تحقیقات پیشین خود1 بهره برده است که نتایج آن در ادامه خواهد آمد.

-2 پیشینه تحقیق

هانس سلیه ( ( Hans Solye اثرات جسمی و روانی استرس را در طولانی مدت مورد مطالعه قرار داد و اولین فردی بود که لغت استرس یا تنش را به کار برد. امروزه نیز کماکان این دو مفهوم کاربرد دارند. آیا استرس همواره ناپسند است؟ سلیه نشان داد که گاها مقدار کمی استرس ( تنش ) ممکن است مفید و کاملا طبیعی باشد، اما استرس زیاد در اغلب افراد به دلیل ناتوانی آنها در برابر فشارهای وارده، آسیب های چشمگیری را موجب می گردد.[2]

-3 روش تحقیق

-1-3 استرس

کلمه استرس ریشه انگلوساکسون داشته و فرانسوی ها بر حسب کاربردش معادلات گوناگونی برای آن قائل می شوند. این کلمه خود از لغت (Estrece) در زبان فرانسه اخذ گردیده که خود مشتق از کلمه استریکتوس (Strictus) لاتین می باشد که ترجمه آن، فشرده، تحت فشار قرار گرفته و خرد و له شده می باشد. در این تحقیق ابتدا به انعکاس تعاریف مختلفی در خصوص استرس به شرح ذیل پرداخته شده است.

لوسیر ( Lussier، ( 1997 معتقد است انسان ها از درون نسبت به محرک های محیطی خارجی واکنش نشان می دهند. او استرس را واکنش بدن به تقاضاهای محیطی که بر آن تحمیل می شود می داند، واکنش جسم می تواند عاطفی و یا به شکل واکنش های فیزیکی به فعالیت ها و رویداد های محیطی باشد.[9]

لازاروس ( ( Lazarus معتقد است که فشار روانی به طیف گسترده ای از مشکلات گفته می شود که با عرصه سایر مشکلات تفاوت عمده دارد، زیرا استرس با تمامی موارد و خواسته هایی که به سیستم درونی فرد فشار

می آورند سر و کار دارد، حال این سیستم هرچه می خواهد باشد، وی همچنین می افزاید: پاسخ و انعکاس به این بستگی دارد که فرد چگونه آگاهانه یا نا آگاهانه مفهوم یک اتفاق مضر و غیر مفید، تهدید کننده و یا مهاجم را برای خود تعبیر و تفسیر نماید.[3]

بارون و گرینبرگ ( Baron & Greenberg، ( 1990 استرس را الگویی از احساسات و عکس العمل های روانی فرد در موقعیت های عدم دسترسی به هدف توسط افراد می داند.[10]

لوتهانز ( Luthans، ( 1989 استرس را پاسخ انطباقی به یک موقعیت خارجی که به انحراف جسمانی، روانی و یا رفتاری کارکنان منجر می شود می داند.[4]

جان لاکت ( ( John Locket استرس را تنش عصبی که در نتیجه تعارض های داخلی ناشی از موقعیت های خارجی مختلف بوجود آمده است می داند.[5]

استی یرز ( Steers، ( 1991 استرس را واکنشی هیجانی و فیزیکی و جنبه هایی از تهدید های محیطی دانسته و نتیجه استرس را فشار نام نهاده است.[11]

همانطور که مشهود است، کلمه استرس به طور مداوم در ارتباط با وضعیت احساسی، عاطفی به کار می رود اغلب این واژه ها در بحث های اضطراب به اندازه کلمه اضطراب به کار می رود.

پلانکت و آتنر ( Plankett & Attner، ( 1989 استرس را از نظر ماهیت به سه دسته عمده تقسیم می کنند:

(1 استرس انگیزشی ( ( Stimulus-based stress در این حالت استرس در یک فرد به علت وجود یک انگیزه یا یک استرسور است، استرسور یا انگیزاننده می تواند از فردی به فرد دیگر متغیر باشد، مثلا احساس استرس و اضطراب انگیزشی ناشی از ملاقات و جلسه ای با مدیر خود در مورد ارزیابی عملکرد کاری اش.

(2 استرس پاسخی ( ( Response-based stress منشاء استرس در این حالت ناشی از یک محرک و انگیزاننده نبوده بلکه پاسخ و حساسیت و عکس العملی است که یک فرد از خود بروز می دهد

و در واقع استرسور در این حالت نوعی پاسخ روانی رفتاری است از افراد، برای مثال وقتی از یک کارمند خواسته می شود که رفتار خود را از یک الگوی ثابت تغییر دهد ممکن است این تغییر رفتار خود سبب بروز استرس در وی گردد.

(3 استرس انگیزشی، پاسخی ( ترکیبی ) ( Stimulus-response ( based stress در چنین حالتی استرس ناشی از یک واکنش مشترک میان انگیزاننده و یک پاسخ همراه آن می باشد، برای مثال وقتی یک مدیر خواستار ایجاد تغییرات حادتری در نحوه ارائه گزارش کار می گردد، این تغییر نوعی انگیزه برای ایجاد استرس می شود و از طرفی پاسخی که فرد نسبت به این تغییر از خود نشان می دهد می تواند موجب استرس گردد، در چنین حالتی پاسخ کارمند به صورت قبول گزارش کار مربوطه بدون وجود فرصتی برای آن ظاهر شود.[12]

استفاده شده است. همچنین، فرم نظر سنجی به کلیه نیروهای درگیر با پروژه ارائه شده و نظرات کم تکرار و خارج از محدوده پاسخ اکثریت حذف شده است. در این نظر سنجی، شرایط محیط کار پرسنل، از نظر وجود عوامل استرس زا و مقدار آن، مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج آن در ادامه ذکر خواهد شد.

-6 یافته های پژوهش

یکی از نتایج مهم این بررسی، نمودار شماره (1) می باشد که در واقع مطابق با نظر هانس سلیه در خصوص تاثیر مثبت استرس، در استرس های کم و کنترل شده می باشد که موجب ایجاد انگیزش، چالاکی و پویایی در کارکنان و سیستم می شود. البته همانطور که در نمودار مشهود است، گذر از یک نقطه عطف، در نتیجه عدم مدیریت استرس، خارج از توانایی روحی، روانی و جسمی انسان بوده و نتیجه معکوس داشته و باعث کاهش بهره وری سازمان می شود.

-4 فرضیات پژوهش

-1-4 فرضیه اصلی

در سازمان ها و محیط های اداری پروژه محور و کارگاهی، کارکنان مهمترین منابع جهت نیل به اهداف از پیش تعیین شده می باشند.

-2-4 فرضیه های فرعی

-1 مدیران باید با ارج نهادن به نیاز های مادی، معنوی و روحی روانی کارکنان، شرایط کار بدون استرس را برای پرسنل خود فراهم آورند.

-2 مدیران موظفند تعادل بین رفاه کارکنان و اهداف سازمان را تامین کنند.

-3 مدیران با تمام وجود باید شرایط استرس زای بوجود آمده احتمالی را با تغییر در ساختار مدیریتی و آموزش نحوه مقابله با استرس به پرسنل خود برطرف کرده و آن را تا رسیدن به حد قابل قبولی کاهش دهند.

-5 روش شناسی پژوهش

در این پژوهش از نظریه و تعاریف صاحب نظران، در خصوص استرس و همچنین تحقیق پیشین محقق، مستند به نظر سنجی از