بخشی از مقاله
چکیده
فعالیتهای اقتصادی از یک سو از منابع طبیعی استفاده می کنند و از سوی دیگر، ماهیت فرآیند آنها به گونهای است که به طور بالقوه محیط زیست را آلوده می کنند. چنانچه به مسائل زیستمحیطی توجه نشود، باید هزینههای کلانی برای رفع خسارت متحمل شد. مدیریت زنجیره تامین از نمونه های قابل ملاحظه و موثر در موفقیت کسب و کار در عصر حاضر می باشد که در جهت بهبود وضعیت رقابتی کسب و کارها ایجاد شده است و به یکپارچه سازی فعالیت ها و موسسات در زنجیره برای دستیابی به موقعیت رقابتی قابل اتکاء و مستدام می پردازد. سازمان ها با این کار زنجیره تامین خود را منطبق با اهداف زیست محیطی بنا می کنند اما سوال این است آیا اجرای مدیریت زنجیره تأمین سبز در بر عملکرد کسبو کار تاثیر دارد؟ این موضوع می تواند انگیزه کافی برای ایجاد و توجه به این مقوله و یا کم توجهی به آن را در مدیران و تصمیم گیرندگان سازمانی ایجاد نماید فلذا هدف این پژوهش عبارت است از رتبه بندی شاخص های مدیریت زنجیره تامین سبز در کسب و کار با استفاده از اعداد فازی، با مطالعه موردی در شهرک صنعتی شماره - - 2 اردبیل .
با توجه به ماهیت و روش کار، تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پیمایشی و از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی می باشد. روش گردآوری اطلاعات جهت تنظیم ادبیات1، تحقیق کتابخانهای با فیش برداری است و روش گرد آوری اطلاعات جهت آزمون فرضیه ها، میدانی می باشد برای آزمون فرضیه ها از ابزار پرسشنامه فازی2 قضاوت خبرگان 3 و جهت تنظیم ادبیات تحقیق از فیش برداری و جستجوی اینترنتی استفاده شد. جامعه آماری در این تحقیق ، واحدهای صنعتی فعال در شهرک صنعتی شماره 2 اردبیل است به سبب اینکه این واحدها محدود هستند و تشخیص واحدهای فعال و نیمه فعال دشوار است و به زعم کارآفرینان و مالکان واحدهای صنعتی، فعال و نیمه فعال و راکد بودن جزو مباحث محرمانه واحدهای صنعتی است لذا تشخیص این امر دشوار بود و بطور هدفمند 31 واحد صنعتی مورد نظر قرار گرفت.
پرسشنامه بین سهامداران اصلی و مدیران که مجموعا 64 نفر بودند، توزیع شد. از مجموع پرسشنامه توزیع شده 57 پرسشنامه بطور کامل تکمیل و برگردانده شد. منظور از خبره در این تحقیق، مدیران، مالکان و کارآفرینان مستقر در واحدهای صنعتی در شهرک صنعتی 2 اردبیل بود. نتایج نشان داد، در ارتباط با 6 شاخص زنجیره تامین سبز، شاخص های »تولید سبز« و »بسته بندی سبز« از اهمیت بیشتری نسبت به دیگر شاخص ها برخوردار هستند و »بسته بندی سبز« با میانگین رتبه 1.46 در اولویت نخست، »تولید سبز« با میانگین رتبه 1.56 در اولویت دوم، »طراحی سبز« با میانگین رتبه 3.00 در اولویت سوم، » حمل و نقل و توزیع سبز« با میانگین رتبه 3.98 در اولویت چهارم، »تامین و خرید سبز« با میانگین رتبه 5.48 در اولویت پنجم و »هزینه های تولید سبز« با میانگین رتبه 5.52 در اولویت ششم قرار دارد در انتها نیز پیشنهاداتی آورده شده است.
واژگان کلیدی: اعداد فازی، شاخص های مدیریت زنجیره تامین سبز، شهرک صنعتی - 2 - اردبیل، مدیریت کسب و کار.
با ورود به قرن بیست و یکم، کسب و کارها در حال تجربه پدیده ها و اتفاقات جدیدی هستند که شاید ریشه آنها از سال ها قبل در حال رشد بوده است. ورود عنصر محیط زیست در هر حوزه، لزوم سرعت عمل و پاسخگویی به مشتریان و تغییرات روز افزون بازار و نیازهای مشتریان و مصرف کنندگان، ضرورت انعطاف پذیری هر چه بیشتر در سازمان ها و تولید، حرکت به سمت مفهوم چابکی در کسب و کار است. این مفهوم، که برخاسته از نیاز حوزه های کسب و کار است، در واقع در ایجاد شبکه در حوزه فیزیکی، مجازی، حذف اتلافها در سازمان از جمله مهم ترین تحولات و رویکردهای نوین در حوزه مربوطه هستند. - رزمی، - 1387 لذا امروزه نظارت و بهبود عملکرد زنجیره تأمین باعث افزایش یک پیچیدگی در کسب و کار است اما به سبب اهمیت موضوع، این امر جزو اولویت های کاری هر کسب وکاری به شمار می رود. تعاریف متنوعی از مدیریت زنجیره ی تامین ارائه شده است:
· مدیریت زنجیره تامین عبارت است از هدفی مبتنی بر تشریک مساعی ، برای مرتبط کردن عملیات های تجاری فرا موسسه ای، تا نگرش مشترکی را در مورد فرصت بازار فراهم گردد. پس این یک مدیریت جامع است که می تواند از تامین منبع مواد خام تا خرید مشتری نهایی ادامه یابد. - مژدهی و موسوی، - 1394
· یک رویکرد یکپارچه و منسجم فرآیندگرا، برای تهیه و تدارک، تولید و توزیع محصولات و خدمت به مشتریان - سعیدی کیا و دیگران، . - 1379
با این تعاریف مدیریت زنجیره تامین از نمونه های قابل ملاحظه و موثر در موفقیت کسب و کار در عصر حاضر می باشد که در جهت بهبود وضعیت رقابتی کسب و کارها ایجاد شده است و به یکپارچه سازی فعالیت ها و موسسات در زنجیره برای دستیابی به موقعیت رقابتی قابل اتکاء و مستدام می پردازد. مدیریت زنجیره تامین در کل به دو بخش داخلی و خارجی می پردازد. بخش داخلی وظیفه دریافت مواد و تبدیل آن به خروجی مناسب و تحویل به شبکه توزیع را انجام می دهد ولی بخش خارجی به شبکه یا اعضای بالادستی بیرونی و پایین دستی بیرونی مربوط می شود. هدف اساسی این تحقیق رتبه بندی شاخص های مدیریت زنجیره تامین سبز در کسب و کار با استفاده از اعداد فازی، مطالعه موردی: شهرک صنعتی شماره - 2 - اردبیل است.
مدیریت زنجیره تامین
مدیریت زنجیره تامین عبارت است از هدفی مبتنی بر تشریک مساعی ، برای مرتبط کردن عملیات تجاری فرا موسسه ای و فرا سازمانی، تا شرکت و واحد صنعتی بتواند نگرش مشترکی را در مورد فرصت بازار فراهم نماید و اقلام مورد نیاز و خدمات مرتبط را تامین نماید.. پس این یک مدیریت جامع است که می تواند از تامین منبع مواد خام تا خرید مشتری نهایی ادامه یابد. - - Fergusen, 2000: 64 از نگاهی مشابه، مدیریت زنجیره تامین یک رویکرد یکپارچه و منسجم فرآیندگرا، برای تهیه و تدارک، تولید و توزیع محصولات و خدمت به مشتریان ]و از مشتریان[ است. - سعیدی کیا و دیگران، . - 1379 :10
مدیریت زنجیرهی تامین سبز ترکیبی از تفکر محیطی و زنجیرهی تامین است که شامل طراحی محصول، منبعیابی و انتخاب مواد، فرایندهای تولید و تحویل محصول نهایی به مصرفکننده می باشد - . - Srivastava, 2007 این مفهوم، شامل جستجوی تامینکنندگان براساس عملکرد محیطی آنها و انجام تجارت با آن دسته از تامینکنندگانی که استانداردها و مقررات محیطی را رعایت می کنند، میباشد . - Roa,2002 -
پیشینه تحقیق
در این زمینه تحقیقاتی که انجامشده مرور گردیدند و خلاصه آخرین تحقیقات در ذیل درجشده است:
▪ اسدی و دیگران - 1395 - مطالعه ای باعنوان بررسی ارتباط بین زنجیره تأمین سبز وبهره وری مورد مطالعه: شرکت چوکای تالش انجام داده اند، جامعه آماری تحقیق حاضر را کارکنان صنایع چوب و کاغذ ایران یا همان چوکای تالش تشکیل داده است. پایایی ابزار اندازه هم با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/28 محاسبه گردید که پایایی قابل قبولی دارد. نتیجه تحقیق بیانگر این است که تمامی مؤلفه های به کار گرفته شده در پرسشنامه، رابطه مستقیمی با بهره وری دارد.
▪ معیری ودهقانیان - 1394 - تحقیقی با عنوان زنجیره تامین سبز با امکان به روز شدن تکنولوژی در دانشگاه فردوسی مشهد انجام داده و نوشته اند : در دنیای امروز اهمیت و ضرورت در نظر گرفتن جنبه های زیست محیطی در کنار زنجیره تامین سنتی، منجر به بکارگیری زنجیره تامین سبز در سازمان ها و مراکز تولیدی شده است. در این مقاله مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط برای بهینه کردن هزینه های زنجیره تامین در محیط تجارت انتشار ارائه شده، که می توان رد پای کربن و آلاینده های زیست محیطی را در حمل و نقل، موجودی و نگهداری کالا و در بخش تولید محصول مشاهده کرد. علاوه بر این از آنجایی که سرویس دهی و به روز کردن ماشین آلات در هر دوره زمانی موجب کاهش هزینه های تولیدی و میزان انتشار آلاینده ها خواهد شد این امکان به مدل داده شده که با توجه به تابع هدف مساله تصمیم گیری شود که در چه دوره هایی باید این سرویس دهی و به روز شدن صورت گیرد.
▪ سیدی و همکاران - 1392 - در مطالعاتی با عنوان ارائه چارچوبی جهت پیاده سازی مدیریت زنجیره تامین سبز درسازمان ها که در تهران، همایش ملی مدیریت بازرگانی با محوریت: کسب و کارهای کارآفرینانه و اقتصاد دانش بنیان ارائه گردیده است بیان داشته اند: امروزه تضمین توسعه پایدار هر کشور منوط به حفظ و استفاده بهینه از منابع محدود و غیر قابل جایگزین در آن کشور شده است و اقدامات گوناگونی برای مواجهه با این مسئله توسط دولت ها انجام گرفته است که از جمله آنهااعمال قوانین و اصول سبز مانند استفاده از مواد خام سازگار با محیط زیست در مراکز تولیدی و صنعتی، کاهش استفاده از منابع انرژی فسیلی و نفتی، بازیابی کاغذها و استفاده مجدد ضایعات بر شرکت ها و سازمان های بخش دولتی و خصوصی است. تسری مقررات دولتی جهت اخذ استانداردهای زیست محیطی و تقاضای رو به رشد مصرف کنندگان برای عرضه محصولات سبز به زنجیره ی تامین که تمام فعالیت های مرتبط با جریان کالا از مرحله ماده خام تا تحویل کالا به مصرف کنندگان نهایی، به انضمام جریان اطلاعات در سرتاسر زنجیره را در بر می گیرد،موجب ظهور مفهوم جدید مدیریت زنجیره ی تامین سبزیاGSCMشده است که در برگیرنده مراحل چرخه عمر محصول از طراحی تا بازیافت است . اتخاذ استراتژی سرمایه گذاری در زمینه بهبود عملکرد زیست محیطی زنجیره تامین مزایا و منافع زیادی را مانند صرفه جویی در منابع انرژی، کاهش آلاینده ها، حذف یا کاهش ضایعات، ایجاد ارزش برای مشتریان و در نهایت ارتقای بهره وری را برای شرکت ها و سازمان به همراه خواهد داشت.
▪ ایمانی و احمدی - 1388 - در تحقیقی با عنوان مدیریت زنجیره تأمین سبز راهبرد نوین کسب مزیت رقابتی نوشته اند: امروزه تضمین توسعه پایدار هر کشور منوط به حفظ و استفاده بهینه از منابع محدود و غیرقابل
