مقاله معرفی جاذبه های گردشگری روستای گریوان خراسان شمالی

بخشی از مقاله

چکيده
در صنعت گردشگري مقوله توريسم داراي زمينه هاي وسيع و متنوعي است و بر خلاف پندارهاي شايع تنها به آثار و ابنيه هاي تاريخي محدود نميشود زيرا بر مبناي انسانهاي معاصر هر فضاي متفـاوتي کـه نشـانگر تبلـور انديشـه و فرهنگ يک قوم باشد جاذبه تلقي ميشود. و از ديدگاه جغرافياي توريسم ويژگي هاي طبيعي محيط فيزيکي هر محل در سطح زمين توانايي انسان را براي زندگي و مسافرت به آن محل تحت تاثير قرار مي دهد و از ميـان ويژگـي هـاي طبيعي سه عنصرآب و هوا، ناهمواريها، پوشش گياهي داراي اهميت زيادي است . نتيجه ي اين پژوهش نشان مي دهد گريوان هر سه عنصر مهم مذکور در بالا را به خوبي در خود جاي داده لذا با رفع مشکلات راه روستا و با در نظر گرفتن امکانات و اعتباراتي براي جاذبه هاي گردشگري روستاي گريوان ميتوان آن را به يک منظقه جذاب و توريستي تبديل کرد
واژگان کليدي: گريوان ، سرچشمه ي گريوان ، جاذبه ها، توريسم ، اکوتوريسم
مقدمه
گريوان روستاي کوهپايه اي است و داراي عارضه هاي طبيعي مانند چشمه ، کوه ، رودخانه ، جنگل ، آب بند، مراتع ، مزارع ، باغـات و .... مي باشد. زيست بوم هاي طبيعي جانوري و گياهي گريوان : وضعيت اقليمي ، منبع غني آب هاي زيـر زمينـي و سـطحي، بـارش هاي فراوان و رطوبت کافي موجب گرديده تا پهنه گسترده اي از روستا با باغات انبـوه و مراتـع سرسـبز و خـرم و انـواع گياهـان و جانوران در زيستگاه هاي سالوک، زيست بوم هاي مختلفي را تشکيل دهد. اين زيست بوم ها شامل زيست بوم هاي جنگلي، مرتعـي و آبي است . مناطق حفاظت شده سالوک و تحت نظارت محيط زيست ، مناطقي ازمحيط طبيعي اسـت کـه برابـر مقـررات ويـژه اداره ميشود .واينکه با توجه به امکانات مناسب ، جاذبه ها، استعدادهاي روستاي گريوان و عمران ، آباداني و نوسازي هايي که درآن انجام شده و همچنين امکاناتي که به ان عرضه مي گردد، شکي نيست که اين روستا در آينده اي نه چنـدان دور تبـديل بـه شـهرخواهد شد. دوما، ساختار کالبدي، اقتصادي، اجتماعي فرهنگي، سياسي و... روستاي گريوان خيلي هم ساده نيست و روستا را آنچنان کـه تعريف کرده اند، محدوده فضايي با جمعيت خيلي کم ، خانه هاي کاهگلي که فعاليت افراد ان فقط محدود به کشاورزي و دامـداري است و اهالي روستا از هرگونه تفريح ، فعاليت هاي فرهنگي، هنري و اجتماعي محروم هسـتند، نيسـت ، بلکـه بافـت روسـتا تقريبـا بصورت شهري است و تمام فعاليت هايي که در شهر انجام مي شود در انجا هم با کمي محـدوديت و پيچيـدگي کمتـر انجـام مـي گيرد.(وبلاگ گريوان )
پيشينه تحقيق :
در مورد روستاي گريوان ، لغت نامه دهخدا مطلب مختصري آورده است که تنها به موقعيت جغرافيايي و وجه تسميه اشـاره کـرده است اما در مورد مطالب ديگر منبع مکتوبي که بتواند در اين تحقيق مورد استناد قرار گيرد ، يافت نشد . بيشتر مطالبي که در اين زمينه وجود دارد ، يافته هاي محققان خوش ذوق گريوان است که در سايت ها و وبلاگ هاي مختلف به آن اشاره شـده اسـت کـه تماما در اين تحقيق مورد استناد قرار مي گيرد .از نويسندگان وبلاگ ها مي توان به آقايان اسـماعيل سـالاريان ، اليـاس پهلـوان و هادي گريواني و... اشاره نمود. (لغت نامه دهخدا)
روش تحقيق :
روش تحقيق به صورت تحقيق ميداني و کتابخانه اي و جست و جو در منابع الکترونيکي مي باشد .
اهداف تحقيق :
هدف از انجام اين تحقيق شناساندن ابعاد گردشگري ، فرهنگي ، اقتصادي ، اجتماعي ، جغرافيايي ، مـذهبي و ... روسـتاي گريـوان مي باشد .
وجه تسميه وتاريخچه گريوان گريوان در لغت نامه ها لغت نامه دهخدا
گريوان .[ گ ري ] (ا مرکب ) گريبان . (آنندراج ) :و چيزي که در گريوان طلب کند نيابد. (لغت نامه دهخدا)
گريوان .[ گ ري ] (اخ ) دهي است ازدهستان مرکزي بخش حومه ٔ شهرستان بجنـورد، واقـع در ١٨هزارگـزي جنـوب بجنـورد و ٤هزارگزي خاور شوسه ٔ بجنوردبه ميان آباد. هواي آن معتدل و داراي ١٧٤٣تن سکنه است . آب آنجا از چشـمه تـٔمـين ميشـود و محصول آن غلات ، بنشن و ترياک و ميوه و شغل اهالي زراعت و قاليچه بافي و راه آن مالرو است . (فرهنگ جغرافيائي ايران ج ٩)
گريوان از نظر محققان
در خصوص وجه تسميه گريوان مطالب مختصر، پراکنده و گاها متضادي از جمله در فرهنگ لغات دهخدا آورده شده است که براي ذهن انسان ديرآشنا و نامانوس به نظر مي رسد و علاوه براين با در نظر گرفتن فرهنگ بومي و تاريخچه منطقه درست به نظر نمـي رسد. اين وضعيت باعث شده تا محققان گريوان تحقيقاتي در اين زمينه انجام داده و به نظري به شرح زير برسند.
نام اوليه گريوان ؛ "کروان " بوده به معناي جمع "کرو"ها، يعني سرزمين دوستان مشفق يا سرزمين مهربانـان . بعـدها "کـروان " بـه "گروان " تغيير پيدا کرده که حتي در سالهاي اخير نيز مردم منطقه اينطور تلفظ مي کردند. بعدها با ورود زبان فارسي، تلفظ ايـن کلمه به "گريوان " تغيير يافت .
بنا براين به نظر مي رسد معناي حقيقي "گريوان "، همان "سرزمين مهربانان " باشد که ريشه در فرهنگ و زبان بومي مردمان ايـن منطقه دارد.(وبلاگ هادي گريواني١٣٨٩)
تاريخچه ي گريوان
در مورد تاريخ حدودي تشکيل روستاي گريوان اطلاع دقيقي در دست نمي باشد ولي اين چنين به نظر مـيرسـد کـه مردمـان آن درطول تاريخ به دلايلي مانند وجود چشمه هاي فراوان ، مراتع وسيع ، بالا بودن سطح آب هاي زيرزميني و وجود زمـين هـاي نسـبتا وسيع و حاصلخيز در محل فعلي روستا اسکان يافته اند.
موقعيت جغرافياي و ويژگي هاي اقليمي گريوان
موقعيت جغرافيايي گريوان
گريوان در جنوب و در بخش مرکزي بجنورد بصورت تپه ماهوري است که در ميان دو سري رشته کـوه بـا امتـداد شـرقي - غربـي محصور شده است :رشته کوههاي آلاداغ درجنوب که مرتفع ترين بخش هاي آن در نزديکي گريوان شامل کوه سالوک و آغ داغ مي باشد. رشته کوه کم ارتفاعي ازامتداد کوههاي بينالود که در شمال گريوان قرار دارد و نزديک ترين بخش آن به گريوان "گـي نـي" ناميده مي شود . (وبلاگ هادي گريواني١٣٨٩)
گريوان ، روستايي است از توابع بخش مرکزي شهرستان بجنورد در استان خراسان شماليايران .اين روستادر شمال خراسان شماليو در حدود ١٨ کيلومتري شهر بجنوردمي باشد
گريوان روستاي است داراي آب و هواي معتدل کوهستاني است که رودخانه پر آبي زمين هاي زراعي محدود آن را آبياري ميکند
ويژگي هاي اقليمي
بررسي ويژگي هاي اقليمي، در برآورد قابليت هاي گردشگري و طبيعت گردي هر منطقه تقريبا در اولويت قـرار داشـته و بـه طـور کلي نوع اقليم در ترسيم خطوط آينده توسعه صنعت گردشگري نقش مهمي را ايفا مي کند..
ميزان بارندگي
ميزان بارندگي در هر منطقه نقش بسيار مهمي در وضعيت کشاورزي، پوشش گياهي، آبدهي چشمه ها، قنوات و دبي رودخانه هاي منطقه داشته و مي توان گفت که از پارامترهاي مهم براي ادامه حيات جانداران به شمار مي رود. اين فاکتور نقش بسيار مهمـي در بهبود شرايط محيط طبيعي، تقويت محيط انساني، طبيعت گردي و جذب گردشگر دارد.
دما
دما يکي از پارامترهاي بسيار مهم اقليم شناسي است که از اهميت ويژه اي در مطالعات مربوط بـه امکـان سـنجي منـاطق از نظـر جذب گردشگر و يا دفع آن برخوردار است . اين پارامتر و پراکندگي آن در فعاليت و گشت و گذار انسان در طبيعـت و همچنـين در دوره رشد گياه و وضعيت فضاي سبز به عنوان يک جاذبه طبيعي، اثر مستقيم دارد.
ويژگي هاي اقتصادي سرانه اقتصادي
با تحقيق ميدان صورت گرفته درسال ١٣٩٠ مشخص شده که دريک کرانه درآمدي با ١٠ درصد کم يا زياد مجموع سرانه اقتصادي هرخانوار روستايي گريوان از مجموع درآمدهاي اقتصادي روستا در حدود ٢٠٠٠٠٠٠ ريال در هر ماه مي باشد. براين اساس متوسط درآمد هر خانوار روستايي گريوان در سال برابر با ٢٤٠٠٠٠٠٠ ريال مي باشد. که درحدود نصف متوسط حداقل حقوق مورد مصوب وزارت کار و اموراجتماعي کشور مي باشد. اين ارقام اگرچه بازگو کننده آن است که وضع اقتصادي اهالي روستا درکرانه درآمـدهاي بحراني از منظر مصوبات رسمي و دولتي قرار دارد، با توجه به ريسک پذيري فعاليتهاي اقتصادي در مناطق روسـتايي و نيـز وجـود تورم ٣٠ درصدي رسمي در جامعه قدرت اقتصادي و خريد اهالي روستا و با توجه تقسيمات در آمد اقتصادي رنـدينلي شـيب دفـع جمعيت اقتصادي روستا و اندوخته هاي سرمايه اي آن به سمت مناطق و نواحي شهري بوده و روستاي گريـوان در بلنـد مـدت بـه سمت ناپايداري اقتصادي پيش خواهد رفت . (مقامي مقيم ، ١٣٧٩، ٥٦)
ساختاراقتصادي
اقتصاد اين روستا داراي ساختار ترکيبي است ، و همه ي نقش هاي اقتصادي را دارا است . بيشترين ساختار اقتصـادي آن کشـاورزي زراعت ، باغداري و دامداري است . اکثر زمين هاي روستا در شيب کم دامنه قرار گرفته اند و به همين دليل معيشت باغـداري تفـوق بيشتري نسبت به ساير انواع معيشت هاي روستايي دارد. محصولاتي ازقبيل عدس ،جو، گندم ، گوجه فرنگي، سيب ، گيلاس و گردو و غيره مي باشد. (درگاه ملي آمار ايران )
جاذبه هاي کشاورزي منطقه
بارشهاي جوي فراوان ، چشمه هاي بسيار و ارتفاع نسبتا زياد باعث شده تا گريوان به منظقه اي سرسـبز بـا درختـان بـاغي انبـوه و گندم زار هاي طلايي و صيفيجات رنگارنگ تبديل گردد. اکثر زمين هاي روستا در شيب کم دامنه قرار گرفته اند و به همين دليـل معيشت باغداري تفوق بيشتري نسبت به ساير انواع معيشت هاي روستايي دارد. اين منطقه ، داراي باغ هاي ميوه و صيفي کاريهاي سرسبز، پررونق و بسيار زيبايي است که به دليل برخورداري از محـيط خلـوت و به دور از آلودگي صوتي، صداي متنوع پرندگان ، جويهاي پرآب و خروشان ، يکي از جاذبه هاي اصلي منطقـه محسـوب مـي شـوند. اهالي منطقه از اواسط خردادماه همزمان با رسيدن محصولاتي نظير آلبالو و گيلاس ، تا اواخر پاييز که مصادف رسيدن گردو و ميـوه هاي ، سيب ، گلابي، به و ... مي باشد، از محصولات باغي بهره مند بوده و باغداري شغل اصلي و رکن اساسي اقتصاد خانوار محسوب مي شود. محصولات باغي منطقه عبارتند از آلبالو، گيلاس ، گلابي، سيب ، گردو، ، هلو، شليل ، شابلون ، بادام ، آلـوزرد، زردآلـو، گوجـه سبز، و غيره که هر ساله تعداد قابل توجهي از گردشگران از نقاط شهري بجنورد، روستاهاي پيرامون و ساير استانهاي کشـور بـراي گذراندن اوقات فراغت و ديدن باغات به اينجا مراجعه مي نمايند. (فيروز، ١٣٧٨، ٨٥)
نمايي از توليدات باغي منطقه موردمطالعه
علاوه برباغداري بسياري از افراد روستا زمين هاي زراعي دارند دو شيوه بهره برداري از اراضي در منطقه مورد مطالعه قابـل تفکيک است که عبارتند از: زراعت آبي و ديم . در الگوي کشت فعلي، بيشترين سطح زير کشت مربوط به کشت گنـدم و جـو ديـم است وزمين هاي آبي بيشتر گوجه ،لوبياسبز، سيب زميني است . آب مورد نياز اراضي آبي از منابع آب سطحي منطقه نظيـر چشـمه ها و رودخانه هاي منطقه تامين مي گردند.
انجام شخم به روش سنتي
دامداري: حدود٨واحد دامداري بومي و نيمه صنعتي در گريوان وجود دارد. وبسياري از مردمان روستا مشغول به دامـداري هسـتند ودو ايستگاه جمع آوري شير وجود داردکه روزانه حدود٥ تن شيرازگريوان به بجنورد منتقل ميشود. پرورش دام :گوسفند داران گريوان به صورت نيمه عشايري هستند.در ماههاي خرداداکثراباخانواده حدود دو مـاه کـوچ بـه کوههـاي سرسبز دارند وميتوان گفت اين ٢ماه زمان جمع آوري لبنيات گوسفندي است .
کيفيت زندگي اهالي روستا
درحوزه روستاي گريوان در طول سنوات گذشته طرح هاي راه سازي، انتقال خطوط برق و تلفن و لوله کشي آب و گـاز و....را بعنـوان امور زيرساختي که اثر مستقيم بر روي ساماندهي و تثبيت بخش سازمان اقتصادي و اجتماعي روستا دارد به مرحله اجرا در آورده - اند که همين امر در طول زمان روند ماندگاري جمعيت و فعاليت اقتصادي آن را در سطح روستا به سمت پايداري بنيـادي هـدايت نموده است .
ويژگي هاي اجتماعي
مردم شناسي
در ٢ کيلومتري موقعيت فعلي روستاي گريوان ، تپه اي باستاني بنام " امام قولاغي" وجود دارد کـه بقايـاي بـاقي مانـده از گذشـته ، گوياي وجودي شهر يا روستايي توسعه يافته و پررونق بوده است به گونه اي که از شبکه آبرساني برخوردار بوده و آب مصرفي مردم از چشمه هاي واقع در بخش جنوبي آن به فاصله حدود ٢ تا ٣ کيلومتر بنام "بند جعفر" به وسيله لوله هـاي سـفالين تـامين مـي شده است . با مهاجرت دادن قبايل کرد به خراسان شمالي، دسته از کردهاي ايل چمشگزک (يا همان کرمانج که خود از شاخه هاي کرد محسوب ميشود) در بخش غربي تپه گريوان درمحل "کلاته برج "ساکن شدند. در حال حاضر مردم گريوان به زبان ترکي تکلم مي کنند. بسياري از گريواني ها اکنون در شهر هاي مختلف ايران از قبيل بجنورد، قـم ، مشـهد و تهـران زنـدگي ميکننـد. (زرگـر، ١٣٧٥، ٦٥)
زبان وگويش
زبان گويش و لهجه مردم گريوان ترکي خراساني است ، روستاهاي ترک زبان ديگري نيز درنزديکي گريوان وجود دارد که مي تـوان به روستاهاي علي گل ، کلاته ملا غلامحسين ، نيستانه ، حصارحسيني، رختيان ، قاپاق ، درتوم ، امام وردي و اسدلي اشاره کرد.
آداب ورسوم
آداب ورسوم نوروز:مردمان گريوان در زمان سال تحويل ترجيح ميدهند به جاي اينکه سرسفره ي هفت سـين باشند.سالشـان را در گلزار شهداتحويل ميکنند وسبزه وشيريني سرمزار رفتگان خود ميبرند.بعد ازفاتحه خواني آقايـان روسـتا صـف بلنـدي تشـکيل ميدهندکــه اکثراکهنســال هســتندو بــه ترتيــب آقايــان ديگــر بــه يکديگردســت ميدهندروبوســي ميکنندوســال خــوبي رابــراي يکديگرآرزوميکنند.وبعد از مراسم به منزل خود باز ميگردند وبه رسم ادب کوچکترها به بازديد بزرگترها ميروند.
سيزده بدر:مردمان گريوان به سيزده بدر علاقه خاصي دارند در روز سيزده وقتي از منزل خود بيرون مي آيند به رسم قديم سـبزه ي خود را ياروي پشت بام ويادرآب رواني مي اندازند.اکثراگريواني ها روز سيزده به محل سرچشمه ي گريوان که مکاني خـوش آب وهوابادرختان ارس ٥٠٠ساله وآبي گوارا دارد ميروند
چهارشنبه سوري:مردمان گريوان به رسم قديم چهارشنبه آخرسال آتش مي افروزندواز روي آتش ميپرند.
عاشوراوتاسوعا:مردمان گريوان مذهبي بوده وماه محرم در کمال شکوه برگـذار ميکننـد.گريوان داراي ٢مسـجدبه نامهـاي جـامع وصاحب الزمان است وبر اساس برنامه هاي قبلي در روز تاسوعا يکي از مساجدمثلاجامع باهيئت سينه زني ونوحه خواني خود بـراي عرض تسليت به سمت مسجدصاحب الزمان ميروند وهيئت ٢مسجدبه يکديگرملحق ميشوند وبايکديگربه سـمت مـزار شـهدا رفتـه ودرآنجاسينه زني ميکنند ودر روز عاشورا مسجد صاحب الزمان با هيئت سينه زني خودبراي عرض تسليت به سمت مسـجد جـامع رفته و٢مسجدبعدازخوشامدگويي وعرض تسليت به استقبال هيئت گريواني هاي مقيم بجنورد ميروند و٣هيئت به سمت مزار شهدا رفته سينه زني،نوحه خواني وسوگواري ميکنند.
شب شام غريبان :دراين شب جمع کثيري از جوانان روستا به چند گروه تقسيم ميشوند ودرنقاط مختلف روستا سينه زني ونوحـه خواني ميکنند وبعدبه صورت گروهي وارد مساجد ميشوندوبانوحه خواني وسينه زني شورعظيمي به عزاداري ميدهند.
جشن و اعياد
جشن ها و آيين هاي گريوان به جشن هاي مذهبي محلي و ملي تقسيم مي شوند. جشن هـاي بـزرگ مـذهبي درگريـوان شـامل : جشن ميلاد حضرت محمد (ص ) جشن ميلاد حضرت فاطمه (س ) (روز مادر) جشن ميلاد حضرت علي (ع ) (روز پدر)، جشن هـاي بزرگ نيمه شعبان ، مراسم هاي آغاز ماه مبارک رمضان و آداب گرفتن روزه ، جشن بزرگ عيد فطر و عيد قربان ، جشن بزرگ غـدير خم ، جشن بزرگ بعثت حضرت محمد (ص ) و جشن ميلاد ديگر امامان معصوم (ع ) ازجمله جشن هاي مـذهبي مهـم گريـوان بـه شمار مي آيند در ميان جشن هاي ملي؛ جشن هاي ويژه عيد نوروز مهم ترين و بزرگ ترين جشن ها به شـمار مـي آينـد. يکـي از زيباترين جشن هاي محلي، جشن عروسي است . (مروج همداني، ١٣٥٤، ١٢١)
صنايع دستي
معروفترين صنايع دستي محلي قاليبافي است که بدليل مشغله زياد خانمها در کشاورزي وعدم حمايت از رونق اوليه افتاده است .
ويژگي هاي فرهنگي و مذهبي درگريوان فرهنگ گريوان
نزديکي مسافت ، ارتباط زياد، مبادلات و سهولت در اياب و ذهاب به شهر بجنورد، سبب شده است تا مـردم منطقـه از فرهنـگ نسبتا بالايي برخوردار باشندمردمان گريوان به تحصيل علاقه ي زيادي داشته وخانواده ها تمـام سـعي خـود رابـراي فـراهم کـردن امکانات تحصيل فرزند خـود انجـام ميدهن دمـدارس گريـوان بـه صـورت مجتمعـي اسـت وتـاديپلم امکـان تحصـيل درروستااسـت واکثراجوانان روستابخصوص خانم هاتامقاطع کارشناسي،کارشناسي ارشدودکتري ادامه ي تحصيل ميدهند. از نظر مذهبي مردم اين منطقه کلا مسلمان و پيرو مذهب شيعه هستند. اين منطقه داراي دو باب مسجد فعال و يک حسينيه ي در حال احداث مي باشد و اجراي مراسم گوناگون مذهبي در ايام مختلف سال در اين دو انجام مي گيرد. آداب و سنن محلي، نوع لباس ، ورزش هاي محلـي، موسيقي، معماري و ... در اين منطقه همچون ساير مناطق استان و کشور با کاربرد روزافزون رسانه هاي گروهي و تعـاملات مـردم روستا با نواحي شهري به طور سريعي به سمت گذر به همسويي و همرنگي با سنتها و آداب ملي و هماهنگي با آن ، در حـال تغييـر مي باشد. امروزه مردم اين منطقه همچون مردم ساير نقاط کشور و به خصوص شهرها لباس مي پوشند، مـردم ايـن منطقـه داراي موسيقي محلي به صورت قوشمه و دايره هستند که متاسفانه در سالهاي اخير به دليل قابليت بالاي ارگ و جاز کم رنگ شـده انـد.
افراد کهنسال منطقه هنوز هم اعتقاد وافري به موسيقي هاي بومي دارند. مردم جديدا مسکن خود را با الگوهاي ارائـه شـده توسـط نهادهاي اداري به ويژه بنياد مسکن انقلاب اسلامي، احداث مي کنند. جوانان ضمن اطلاع از نحوه ي بـازي بـا ورزشـهاي سـنتي و بومي به دليل تبليغات شديد رسانه هاي گروهي، غالبا فوتبال و واليبال بازي مي کنند و خبرهـا و گزارشـهاي ورزشـي را در سـطح ملي و جهاني پيگيري مي نمايند. اين در حالي است که هيچ يک از نهادهاي فرهنگي کشور فعـاليتي در خصـوص حفـظ سـنن و ارزشهاي بومي و محلي به عمل نمي آورند.
ويژگي هاي مذهبي دين
مردمان گريوان مذهبي وديندار هستند دينشان اسلام ومذهبشان شيعه است .