بخشی از مقاله
پدیدار شناسی پادیاو ایرانی و نقش آن در معماري امروز
چکیده
خانه هاي ایرانی میراث کهن آب و خاك ، نمود هنري این دو عنصر مقدس در مسکن و معبد ایرانیان بوده اند. جایگاه آب و نقش آن در زدودن تاریکی و ناپاکی ها در فرهنگ ایرانی اسلامی ما قابل تامل است، در خانه هاي ایرانی نیز با توجه به همین فرهنگ غنی همواره نقش آب پر رنگ بوده است و بسیاري از ابنیه در پیوند با آب و در نتیجه ضرورت حضور آن بوده اند. پادیاو ایرانی نمود قابل ذکر پاکی و طهارت در خانه هاي ایرانی پیش کشی است به معماري جهان که امروزه جزئی از معماري کشور هاي اسپانیا،فرانسه، انگلیس، مراکش و.. است. پادیاو با همان ویژگی هاي منحصر به فرد خود پس از اسلام در پیش مساجد و زیارتگاه ها جایگاه وضوخانه را یافت. موضوع حظ بصري و آرامش یافتن از آب و پاکی آن در شکل گیري فضا هاي خانه ایرانی همواره نقش اساسی داشته است. امروزه نیز میتوان با بازگرداندن پادیاو، این میراث کهن اسلامی به مسکن امروزي موجب گسترش تفکر شیعی و تقویت پاکی و آرامش در فرهنگ اسلامی خانواده هاي امروزي شد.
-1 مقدمه
در کشور ایران آب و منابع آبی از دیر باز مسولهاي مهم و غیر قابل چشم پوشی بوده اند. آب عنصري مقدس به شمار میرفته و به همین دلیل از منزلت بالایی برخوردار بوده است، این ارزش تاجایی نمایان است که باعث تاثیرات بسیار بزرگی در معماري و ساخت و ساز خانه ها و حتی محل قزاز گیري شهرها و روستاها شده است.
یکی از تاثیرات آب بر زندگی و معماري فضاها پادیاو ایرانی میباشد. ایجاد فضاي مکث، حس آرامش و به ارمغان آوردن پاکیزگی و نشاط براي اهل منزل همگی از ویژگی ها و آثار مثبت پادیاو بر معماري و فضاي مسکونس میباشد و از طرفی باعث ایجاد و گسترش فضایی معنوي در محل زیست افراد میباشد. در این مقاله سعی شده است تا با ریشه یابی و جودي پادیاو راهکاري براي ورود مجدد این عنصر معماري به زندگی مدرن امروزي ارائه گردد.
-2 تاریخچه
پادیاو ایرانی چهار دیواري کوچک بوده است که جوي آب یا برکه اي در میان ،رختکن ها و طاق نماهایی در پیرامـون داشته است و همین پادیاو با همه ویژگیهایش بعد از اسلام در پیش مسجد ها به نام وضو خانه جاي گرفت. مانند آنچه در پیش سردر مسجد جامع یزد بوده و اکنون روي آن را پوشاندند. یا نمونه تازه تر گودال باغچه میان مدرسه و مسجد نراقی ، آقـا بزرگ در کاشان. پادیاو کم کم به درون خانه ها نیز راه یافت و تبدیل به گودال باغچه و حوض هاي زیر زمینی شد . (پیرنیا، (351 :1378
پادیاو یا پادیاب به معناي شستن و پاکیزه ساختن چیزها با دعا خواندن باشد به لغت زند و پازند. (برهان). رجوع به رسم شود. (دهخدا، (1378
-3 ویژگیها و کاربريها
امروزه هنگامی که نام پاسیو را از یاد میگذرانیم، بی درنگ تصویري از چاهکی در ذهنمان نقش میبندد که نهایتا طبق قوانین شهرداري مساحتی حدود 24 متر دارد، و دور تا دور آن را پنجره هاي همسایه ها احاطه کرده است.
اگر بخواهیم کمی فارسیتر از مفهوم پاسیو یاد کنیم، میگوییم حیاط خلوت. اما امروزه خلوتی آن بیشتر به این خاطر است که کسی جرات حضور بی پروا را در آن ندارد، بس که همواره در دید و منظر همسایگان است، نه آنکه حیاط خلوت، خلوت انس بدون حضور نامحرمان باشد. پاسیو هنوز اسمش پاسیوست اما کاربرياش تغییر یافته است، پاسیو کلمهاي است که شاید فکر کنید نامی غربی براي فضاي نورگیر داخلی است و به همین خاطر فضایی اساساً غربی است که وارد معماري ایرانی شده. اما واکاوي این واژه، قصه غمانگیزي از غربزدگی و لیبرالیزه شدن معماري ما را در بطن خود محاکات میکند، که تبیین آن، ماموریت این نوشته است.
پاسیو اگرچه لفظی اسپانیایی است که به صورت patio نوشته میشود، و در زبان انگلیسی هم patio نوشته میشود؛ اما این مفهوم ریشه در مفهومی به نام پادیاو دارد، که لفظی عمیقا فارسی است. پادیاو عنصري کهن در معماري ایرانی است که زیبایی و کارایی و فخر آن موجب شده تا پهنهي معماري جهان را از هند تا آندلس در گذشته فتح نماید و امروزه با فراگیر شدن معماري گذشته در جهان، این عنصر ارزشمند معماري ایرانی در همه جاي جهان یافت میشود. (ارجمندي، (1391
همانگونه که گفته شد پادیاو محلی میباشد که در آن حوض آب وجود دارد و اطراف آن بسته است و به همین دلیل ارتباط مستقیم با پاکیزگی دارد. توجه به پاکیزگی بیش از همه جا در معماري ایران به چشم میخورد چنانکه بیشتر پرستشگاهها یا بر لب چشمه آب برپا شده یا در جلوي آن جایی براي شستشو ساخته شده است. پادیاو ایرانی چنانکه نمونه هاي متعدد آن در گوشه و کنار کشور مثلا در تپه میل ورامین نشان میدهد چهار دیوار کوچکی بوره است کهخوي آب یا برکه اي ذز میان و رجتکن ها و طاق نماهایی در پیرامون داشته باشد. همین پاریاو با همین ویژگیها پس از اسلام در جلوي مساحد و زیارتگاهها جاي گرفته است. (همان، (1391
-4 پادیاو پیش و پس از اسلام
-1-4 معماري اسلامی
معماري اسلامی یکی از بزرگترین جلوههاي ظهور یک حقیقت هنري در در کالبد مادي به شمار میرود. از لحاظ تاریخی معماري اولین هنري به شمار میآید که توانست خود را با مفاهیم اسلامی سازگار نموده، از طرف مسلمانان مورد استقبال قرار گیرد. معماري اسلامی بعنوان یکی از موفق ترین شیوههاي معماري در تاریخ معماري جهان قابل بازشناسی است. در یک نگاه جامع نگر میتوان پیوستاري ارزشمند و پویا را در بناهاي اسلامی باز شناسی کرد، که موجب شده تمامی آنها در قالبی واحد با عنوان معماري اسلامی در کنار یکدیگر قرار گیرند. (معماریان،(54 :1367
معماري اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و عمق و غناي تمدن اسلام را با بهرهگیري از روح معنویت نشان میدهد. این امر به گونهاي است که اعتقاد به توحید و ایمان به تعالیم اسلام به عنوان اندیشه زیباییشناسی دین اسلام در معماري اسلامی تجلی مییابد مؤلفههاي به جا مانده از پیش از ظهور اسلام نشان میدهد از زمانی که انسان هنر را شناخت یعنی از هزاران سال پیش به
طراحی رنگی از حیواناتی که منقرض شدند به منظور نشان دادن واقعیتها و مهارتهاي خود بر روي دیوارها پرداخت . در واقع هنر پیش از زبان و ادبیات در زندگی انسان وسیلهاي براي برقراري ارتباط او به شمار میرفت. (همان، (54
هنگامی که تمدن پا به عرصه وجود گذاشت، خیزشی جدي در ارائه مهارتهاي موجود ایجاد شد که اینک در کشورهاي اسلامی و غیراسلامی بخوبی قابل رؤیت است که برخی از آنها به هزاره هفتم قبل از میلاد مسیح (ع) باز میگردد اما آنچه که بیشتر از دیگر هنرها توجه انسان را به خود معطوف داشت، معماري و هنرهاي تجسمی بود که انسان بر روي اشیاء یا ساختمانهایی که می ساخت از هنر خود بهره مند می شد و آن را به نمایش می گذاشت. (کیانی، (7 :1391
-2-4 پادیاو پیش از اسلام
پادیاو در فارسی کهن به معناي طهارت و شستشوست و به آن، پادیاب یا پادیاوينیز می گفتهاند. همچنین طشت آب را از این حیث که با آن شستشو میکردهاند، پادیابدان میگفته اند.
هنگامی که این مفهوم به صورت یک فضاي معماري براي طهارت و پاکی شکل میگیرد و جایگاههایی براى شستوشو ساخته میشود، پادیاو نامیده میشود و فضاى پادیاو در معمارى ایران زمین متولد میشود.
شکلگیرى پادیاو در معمارى ایرانی نشان از آن دارد که فرهنگ ایرانی و آداب و رسوم و سبک زندگی آنان، قدر و قیمت آب را براى طهارت و پاکی خوب میداند و براى طهارت و پاکی جایگاه ارجمندى قائل است. چه اینکه پرستشگاهها را در مسیر آبها و لب چشمهساران برپا میکردهاند تا عبادتکنندگان پیش از ورود به مهرابهها و نیایشگاهها خود را با آب تطهیر کنند و جامهاى سفید و منزه برتن کنند و با پاكترین حال به مهرابه عبادت بایستند. (ارجمندي، (1391
پادیاو عنصري کهن در معماري ایرانی است که زیبایی و کارایی و فخر آن موجب شده تا پهنهي معماري جهان را از هند تا آندلس در گذشته فتح نماید و امروزه با فراگیر شدن معماري گذشته در جهان، این عنصر ارزشمند معماري ایرانی در همه جاي جهان یافت میشود.
