بخشی از مقاله
چکیده:
صورت های ویژه در معماری اسلامی بیانگر این موضوع می باشد که پل های اسلامی،همواره رمز و رازی بین هنرمندان و خلق آثارشان با آمیزه های دینی داشته اند.به گونه ایهنرمندانکه سنّتی، در طرّاحی شکل، انتخاب نقوش و یا احتمالاً جملاتی که در آثار هنری خود به کار می بُردند، اصل تذکّر و یادآوری امور معنوی، به مخاطبان را از یاد نمی بردند؛ به طوری که هنرمند ، پالایش درون و تهذیب نفس را بر خود، واجب می دانستند.
چشم انداز از بهشتی نمادین را روبروی مخاطب قرار می دادند.که هنر، پلی میان مردم و معنویت بود و هنرمندان عصر اسلامی پل های خود را براین اساس نقش می زدند.که پل خواجو می تواند نمادی از پل صراط را در خود بگنجاند،که خود راهی به بهشت می باشد. پل خواجو با توجه به رمزو راز و پیوند آن با قرآن کریم و قدرت آسمان و زمین می تواند مرتبط باشد،به طور کلی پل ها تجلی رمزگونه حکمت و هنر اسلامی می باشند.در این مقاله کوشیده شده است تا بر اساس روش پدیدار شناسی هرمنوتیک به بررسی رمزو راز ، پل های اسلامی در دوره صفوی بپردازیم.که در این مقاله به صورت روش توصیفیBمروری به بیان رمز و راز حکمتی،در دل پل های اسلامی و اثبات فرضیه ها پرداخته می شود.
مقدمه
هدف این مقاله جست وجو در باب واژه پل می باشد .که در فرهنگ اساطیری ایران جایگاه خاصی دارد.لذا نخست، به مفاهیم پل در آیین باستانی ایران و سپس در دین اسلام ودوران پس از اسلام می پردازیم.خاستگاه و مفاهیم پل در هنر اسلامی و ارزشها در معماری پل ها،اصالت خود را از سیر تعالی و ترقی انسان بسوی معبود کامل - خدای متعال - پیوند می دهد.
در این مقاله روشن می سازیم که تاریخ ایران همواره با هنر پیوندی ناگسستنی داشته است. از زمان اغاز ایران باستان انجمن های دینی، ادای سوگند،برگزاری جشن ها در دین زرتشت و بعدها در دوره اسلامی وجود داشته است.در دوران پس از اسلام نیز نشان می دهد که،چگونه می توان با تآمل در شکل،کارکرد،اسناد تاریخی و واقعیت ملموس،معنای شکل دهنده صورت آنها را یافت.در گذر از پل های اسلامی حسی معنوی بر هر آدمی خطور می نماید، که آمیزه ای از طرف خداوند در قلبش در حال شکل گیری می باشد.که در ادامه به روش پدیدار شناسی هرمونتیک به آن پرداخته می شود.
مرور سوابق و پیشینه ی تحقیق
در این قسمت به بررسی سوابق پژوهشی در مورد چیستی پل می پردازیم.
در کتاب ملکوت آیینه ها به نگارش نیر طهوری در یکی ازمقالات آن باعنوان » پل سرنوشت ساز صراط« آمده است :که خداوند در قرآن به آن اشاره کرده و همه را به سوی این پل فراخوانده.مراحل قیامت در آیات و روایات عبور از پل صراط می باشد.ثم یوفع علما الفراط ارق من العشروا احد من السیف.... که به روایات و شرح پل صراط می پردازد.
در کتاب ملکوت آیینه ها به نگارش نیر طهوری در یکی ازبخش های آن باعنوان»بنیادهای اعتقادی و اساطیری در معماری ایرانی«آمده است : که به گستردگی وسیع معماری ایران در پل می پردازد که در فرهنگ اساطیری و دینی جایگاه خاصی داشته است.که در ایران باستان و پس از اسلام از آیین ها، سوگندها،بستن پیمان،و برگزاری جشن ها در مناسک ویژه آیین کهن بوده است.می پردازد.
در مقاله ای دیگر به عنوان" تاثیر معماری بر نشاط و شادمانی فضاهای شهری - مطالعه موردی پل خواجو اصفهان - "آمده است که:رشد و توسعه روز افزون کشور و نیاز مبرم به اسکان،موجب شده است تاثیر محیط حاصله بر روح و روان انسان نادیده گرفته شود و در نتیجه رنگ هنر و معماری در شهرهای ما به تدریج کم شود و در پی آن درک شهروندان، از زیبایی و شادمانی فضاهای شهری نیز کاهش پیدا کند و هرآنچه که به عنوان محلی برای سکونت،به آنها عرضه می شود را بد یا خوب قبول کنند
امروز تئوری های نوین معماری و شهرسازی تفریح و سرگرمی را از شاخصه های کیفی زندگی در شهرها معرفی می کنند و ضمن طرح مسئله ای عیان در شهر، ما را به سوی داشتن محیطی مطلوب تر برای زندگی رهنمون می سازند.نتیجه این تحقیق لزوم توجه به تفکر خواجو به عنوان یک اثر معماری تاثیرگذار در فضای شهری و استفاده از آن،در طراحی دیگر بناها جهت رسیدن به فضاهای شادشهری به منظور احترام و ارتقاء روحی و روانی کاربران آن فضاها خواهد بود.
در مقاله ایی پژوهشی با عنوان" بررسی تجلی حکمت صدرایی در معماری اصفهان عصر صفوی - پل خواجو، ترجمان اسفار اربعه ملاصدر - "آمده است: پل های تاریخی ایران، همچون دیگر مصنوعات جوامع سنتی، علاوه بر کارکردی که دارند، مکانی برای تبلور و انتقال مفاهیم نهفته در جهان بینی پدیدآورندگان آن به شمار می آیند.
هنر ایران ساحت ظاهر عناصر متعالی نهفته در باور اسلامی - ایرانی را شکل داده و صورتی زمینی برای درک آن آفریده است. همچنین به واسطه آن که همه عالم را محضر الهی می شمارد، این تجلی عالم گون و مثال به بناهای مذهبی محدود نشده و از منظر هنرمند ایرانی، تمام جهان، تجلی گاه جلوه حق است.
در مقاله ای دیگر به عنوان" بررسی تداوم سنت های مؤثر در شکل گیری پل خواجو براساس مطالعه تطبیقی پل های تاریخی شهر اصفهان،" آمده است که: استمرار تجارب در معماری گذشته ایران، همواره به شکل سنتی وجود داشته است. حفظ و تداوم این سنت ها در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید، پایه ای برای نوزایی آثار بدیع و در عین حال مورد پذیرش جامعه بوده است.
پل های تاریخی اصفهان، نمونه ای از تکوین و تکامل چنین روندی است که در دوره صفویه به اوج شکوفایی رسید این شکوفایی که با مرمت پل های گذشته و احداث پل های جدیدهمراه بود، به دلیل رونق تجارت، پایتختی اصفهان و گسترش شهر به سمت رودخانه زاینده رود ایجاد شد. در میان این پل ها، پل خواجو دارای کالبد متفاوتی نسبت به دیگر پل های اصفهان است که به همین دلیل در این پژوهش به آن پرداخته اند.
در مقاله ای در دیگر به عنوان" تحلیل آثار و آراء ملاصدرا و تبیین آن در هنر و معماری - مورد مطالعاتی:پل خواجو - " چنین می فرماید: از زمان افلاطون تاکنون بسیاری از فلاسفه برای هنر ماهیتی قدسی ، متعالی و اسرار آمیز قائل بوده اند.فلوطین هنر را تقلید از صور متعالی و نه کپی برداری از صورت بیرونی شیء می دانسته است. در دیدی کامل تر، هنر نوعی بیان تلقی می شده که مخاطب را از ماده به عمق ماده از واقع به حقیقت ، از صورت به معنا و از فرم به محتوی رهنمون می شده است .در فلسفه اسلامی نیز تکمیل نظریه هنر قدسی را در حکمت ذوقی و اشراقی و سپس به طور کامل تر در حکمت متعالیه صدرالمتالهین میB توانیم مشاهده کنیم.نگاه ملاصدرا به هنر و زیبایی یکی از ابعاد عرفان ملاصدار به شمار می آید.
در مقاله ای دیگر با عنوان " حسن شناسی ،سرچشمه ی آثار هنر اسلامی " چنین آمده است:صفات حسن در هنر اسلامی تاکید میکند که میگوید معمولا مکاتبی که زیبایی و هنر را با صفات تعریف می نمایند،تعاریف ناقصی را ارائه می کند،متغیر عملکرد گراها که صرفا مفید بودن را توصیه میکنند و یا ویتروویوس،سه صفت مفید بودن و قدرت ،را مطرح میکندو در فرهنگ قرآنی صفات حسن در قالب صفات الهی به عنوان اسماالحسنی درصد صفت ارائه میکند.
در کتاب ملکوت آیینه های به نگارش نیر طهوری در یکی ازبخش های آن باعنوان - سی وسه پل راهی به سوی باغ ایرانی - امده است :که در این مقاله هانری استیرلن در کتاب اصفهان تصویر بهشت در مغایر طرح اصفهان نو شاه عباسی می پردازد که باتوجه به آیه 61،53،45،و68 سوره الرحمان مینویسد که عدد 33 عدد ویژه فرهنگ مزدایی میباشد.
در کتاب ملکوت آیینه های به نگارش نیر طهوری در یکی دیگر ازمقالات آن باعنوان - سی و سه در بهشت - آورده است که:در آین زرتشت کرپ ها سی وسه دوروغ به زرتشت بستند.و به تعبیری دیگر آن را با سی و سه در بهشت ،که به مصداق سی سه پل می باشد نسبت داده است.
روش شناسی تحقیق
در بحث روش شناسی تحقیق دو پارادایم تحقیقی کیفی و کمی وجود دارد،که یکی از روش های مهم تحقیق در رویکرد کیفی روش پدیدارشناسی می باشد.باتوجه به گستردگی واژه پل در تاریخ ایران و اسلام به صورت توصیفی و موردی مورد بررسی قرار ×گرفته خواهد شد..
برای به دست آوردن تجلّی رمزگونه ی،پل های اسلامی و قبل از آن بهترین روش که می تواند کمک به تحلیل این پژوهش کند،روش پدیدار شناسی هرمونوتیک می باشد، که پدیدارشناسی هوسرل بزرگترین تأثیر را بر هرمنوتیک گذاشته است، هوسرل در نقدش از روانشناسی و نیز از تاریخیگری دیلتای مبحث اصلی هرمنوتیک را از نکتهی شناخت به تحویل پدیدار شناسیک تبدیل می گردد.
