بخشی از مقاله
چکیده
خلق یک نظام آموزشی، که قابلیت تربیت افراد برای زیستن در جهانی متغیر را داشته باشد از اولویتهای مهم جامعه مدرن است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی دیدگاه دبیران در مورد موانع بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس بوده است.برای این منظور،297 نفر از دبیران مدارس متوسطه دوره دوم شهر اردبیل از طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند.روش تحقیق از نظر هدف کاربردی بوده و روش انجام آن توصیفی-پیمایشی میباشد. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته شامل 42 سوال بود. به منظور تعیین روایی از نظرات اساتید دانشگاه آزاد واحد ساری استفاده گردید. میزان پایایی پرسشها نیز از طریق روش آلفای کرونباخ و با استفاده از نرم افزار spss معادل 0/83 حاصل گردید.جهت تجزیه و تحلیل سئوالات پژوهش، شناسایی و طبقه بندی موانع از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شدهاست و مناسب بودن دادهها برای تحلیل با استفاده از آزمون کیزر- میر الکین - KMO - 1بررسی شد. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که دانش و عقیده دبیران،کمبود منابع و امکانات،عدم تلفیق محتوای برنامه درسی با رایانه و موانع مدیریتی از مهمترین علل استفاده نامناسب از فناوری در مدارس می باشد.
کلیدواژهها: فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزشالکترونیکی، چندرسانهای مدارس متوسطه.
-1 مقدمه
فنآوری اطلاعات و ارتباطات از طریق افزایش توان سازمان آموزشی برای ایجاد دانش جدید و افزودن ظرفیتها و قابلیتهای سازمان برای انتقال و جریان دانش تولید شده در درون و بیرون سازمان به عنوان عامل اصلی تعیینکننده در رشد سرمایه فکری در سازمانهای آموزشی دانش محور بیان شده است.سازمانهای آموزشی از فناوری اطلاعات برای کشف و شناسایی دانش، توسعه، تولید، تحلیل و تصفیه و پیرایش دانش استفاده می کنند همچنین فناوری اطلاعات امکان به روزرسانی دانش و یکپارچگی و ساماندهی آنرا فراهم میکند، سپس با به اشتراکگذاری - تسهیم - دانش و انتقال و ذخیره آن امکان استفاده از دانش را فراهم میکند بدین صورت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در یک سازمان آموزشی باعث ایجاد خلاقیت و نوآوری و در نهایت توانمندسازی و توسعه منابع انسانی میگردد.
فناوری اطلاعات غلبه بر موانع زمان و مکان و شواهد را فراهم میکند و به عنوان یک ابزار در هر زمان و هر نقطه برای آموزش پذیرفته میشود و فرآیند کسب دانش را کارآمدتر میکند.چند رسانه ای با ارائه امکانات بی پایان میتواند به عنوان یک ابزار برتر تکنولوژی مورد استفاده قرار گیرد.[17] استفاده از فناوری اطلاعات در مدارس به دلایل اثبات شدهی تربیتی، اجتماعی و اقتصادی، ضرورتی اساسی تلقی میشود و بسیاری از دولتها به منظور حمایت از پروژههای توسعه فاوا در آموزش و پرورش اقدام به سرمایهگذاری و برنامهریزیهای عمده و کلان کردهاند.فن-آوری اطلاعات و ارتباطات ابزار بالقوه قدرتمندی برای گسترش فرصتهای آموزشی رسمی و غیررسمی است.پیاده سازی مناسب آن بهویژه کامپیوتر و اینترنت روشهای جدید تدریس و یادگیری را فراهم مینمایدو به دانش آموزان کمک میکند تا مولد تر از گذشته کار کنند ، اما نقش معلم در کلاس های غنی از تکنولوژی بیشتر از همیشه ضروری استICT
.[3] با افزایش تبادل میان دانش آموز و معلم و ایجاد محیط یادگیری مشارکتی موجب بهبود عملکرد مدارس میگردد.[15] استفاده از ICT در آموزش بیشترین توجه خود را به یادگیری دانش آموز محور معطوف داشته است. اما با اینکه جهان به سرعت در حال حرکت به سمت رسانه های دیجیتال و اطلاعات است، نقش ICT در آموزش مهم و مهمتر شده است و این اهمیت در قرن 21 همچنان رشد خواهد کرد و ادامه خواهد یافت .[10] بسیاری از محققان با توجه به تجربهای که داشتند بیان میکنند که سهولت به روزرسانی و همچنین سهولت ایجاد تغییر در این نظامها یکی از مهمترین ملاحظات در طراحی و اجرای این نظامهاست. ویل و راس معتقدند که عامل اصلی برای حفظ انعطافپذیری نظام ها، وابسته به طراحی زیرساخت فناوری اطلاعات سازمان است و این نیازمند آیندهنگری در ایجاد زیرساخت مناسب، در زمان مناسب، به منظور ایجاد شرایطی برای اجرای سریع نوآوری ها، به خصوص در زمینه فناوری اطلاعات است.[2]
فناوری اطلاعات دسترسی به مخازن دانش، گزارشهای پژوهشی و ... را امکانپذیر می کند و همچنین فراهمآوری یا تسهیل انتقال دانش بین افراد - تأکید بر روی ارتباط، دسترسی، انتقال، ویدئوکنفرانس، اسکن و ... - و شبکههای ارتباط را برعهده دارد.فناوری در سطح فردی ، به کارکنان امکان میدهد که مهارت ها و تجربیات خود را انتقال و ارتقا دهند و استفاده از دانش فعلی، دانش جدیدی را در سازمان خلق و ایجاد کرده و از طریق تعامل دانش فعلی و دانش جدید، موجودی یا ذخیره دانش سازمانی را ا فزایش دهند و به دانش موجود در سازمان عمق ببخشند. لذا باید به این مورد توجه داشت که فناوری اطلاعات خمیرمایه توسعه و بهینهسازی منابع انسانی در سازمانهای آموزشی به شمار میرود . امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطاتی متنوع این توانایی را دارند که فرایند آموزش و یادگیری را تسهیل کنند.
سازمانهای آموزش موفق، به کمک مدیریت دانش و فناوریهای نوین، از فرصتها استفاده می کنند. فناوریها به سازمانها برای استفاده از سرمایه فکری شان کمک میکنند. با بهرهگیری از نقش حمایتی فناوری اطلاعات میتوان از تجربه و دانش سازمان برای حل مشکلات، در هر زمان و در هر مکان، بهره جست .[9]در بررسی پژوهشهای انجام شده در داخل و خارج از کشور عوامل متعدد و مختلفی به عنوان موانع بهکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرآیند ندریس و یادگیری ذکر شده است. تزیافتاس1و همکاران - - 2013 ،موانع به کارگیری IT در مدارس را عدم تمایل معلمان به استفاده از روش های نوین و تمرکز آموزش و پرورش و اجرای برنامه درسی یکسان ذکر نمودند و دیونز - 2012 - 2این موانع را آموزش ناکافی مدرسان،کمبود رایانه و عدم تلفیق دروس با رسانه آموزشی و زیرساختهای ضعیف بیان میکند.الماری2004 - 3 -
در مدارس قطر کمبود مهارت معلمان را علت اصلی میداند.شریعتمداری - - 1391در پژوهش خود در دانشگاه آزاد اسلامی ،دانش و مهارت اعضای هیأت علمی در بهکارگیری فاوا،وجود سخت افزار ،وسایل آموزشی فضا و امکانات مالی را در بهکارگیری فاوا مؤثر دانسته است .ماستری فراهانی و همکاران - 1391 - در پژوهشی مهم ترین موانع استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات از نظر معلمان را موانع مرتبط با مسایل آموزشی تشخیص دادند.قائدی و آهنچیان - - 1387در پژوهش خود حاکم نبودن روحیه علمی در افراد و فضای سازمان،عدم پیگیری مسئولان،کمبود منابع مالبضعف بنیه علمی مسئولان را از موانع کاربست فناوری ذکر کردند.آتشک و ماهزاده - - 1389نیز مهمترین علل عدم کاربست فناوری را عوامل زیرساختی ،IT را عوامل زیرساختی-فنی،فردی،اقتصادی و فرهنگی-آموزشی ذکر نموده اند.نفیسی - - 1384
این موانع را ناشی از متمرکز بودن نظام آموزشی،نامناسب بودن فضای کالبدی آموزشگاهها و ضعف انگیزشی نیروی انسانی ،کسری بودجه و ناکارآمدی شبکه و تجهیزات مخابراتی کشور میداند.شهباز و همکاران - - 1386موانع کاربست فناوری را عدم تسلط دبیران به زبان انگلیسی ،ضعف در دانش رایانه ای دبیران،عدم تلفیق رایانه در محتوای برنامه درسی و کمبود وقت کارعملی نسبت به تئوری در دبیرستانها اشاره کرد. موسیپور و کرامتی - - 1385 در تحقیقی با عنوان موانع کاربست نوآوری در روشهای تدریس عواملی چون: پایبندی به عادت و سنن، عدم اعتماد به نفس، ترس از شکست، فقدان انگیزه، عدم آشنایی معلمین، سرمایه گذاری کم دولت در اجرای نوآوریهای آموزشی، حجم زیاد دروس، محدودیت زمانی برای آموزش، کثرت فراگیران در یک کلاس، موقعیت نامناسب فیزیکی و وجود فراگیران بسیارضعیف و کندآموز را به عنوان موانع اصلی ذکر کردهاند. ان داوی و همکاران - - 2013 نشان دادند که اگر چه معلمان از مزایای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش آگاه هستند،
هنوز هم استفاده از این آموزش را در کلاس های درس محدود می کنند . این چالشها شامل فقدان درک روشنی از هدایت در مورد چگونگی استفاده از ICT به منظور افزایش یادگیری دانش آموزان ، منابع و پشتیبانی ناکافی و همچنین فقدان مهارت های فن آوری مورد نیاز در میان معلمان بوده است. والدز - 2005 - 4 موانع کاربرد فناوری را دانش ناکافی معلمان ، کیفیت پایین دسترسی به اینترنت ، وجود فیلترهای زیاد که دسترسی به سایتهای گوناگون را محدود میکند وارتباط ضعیف تکالیف درسی با فاوا بیان میکند. بهرغم تحقیقاتی که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام شده ،کاربست فناوری در مدارس همچنان با موانعی روبه روست لذا پژوهش زیر بهدنبال پاسخ به پرسشهای زیر میباشد:
-1 آیاموانع ناشی از ضعف منابع انسانی بر عدم بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرآیند تدریس و یادگیری موثر است؟
-2 آیا موانع ناشی از برنامه ریزی درسی بر عدم بهره گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرآیند تدریس و یادگیری موثر است؟
