بخشی از مقاله
چکیده
تمدن نوین اسالمی بر آن است که با بهره گیری از آموزههای دینی و همچنین بهره مندی از دستاوردهای تمدن بشری، به ایجاد تمدنی نوین بپردازد که بتواند تمامی جنبههای تمدن مدنی را دربرداشته باشد. از آنجاایی کاه برای حرکت تمدن نوین اسالمی در مسیر صحیح، چالشهایی نظیر عدم پیروی از رهبری واحد، فرهناگ مهااجم غربی و اختالف افکنی در میان مسلمانان، موانعی چون مشکالت اقتصاادی جواماع مسالمان و عادم توجاه باه عقالنیت دینی و غیره. .. وجود دارد.
لذا جهت کاهش و رفع این چالشها میبایستی تذابیر و برنامههای اصولی اتخاه گردد، توجه به نقش رهبران دینی، فکری، فرهنگی و گروههای مرجع و نخبگاان در هادایت ماردم راهکاار اصلی فرهنگ سازی در جامعه و مقابله عملی با مشکالت و موانع پیش روی تمدن نوین اسالمی اسات . ازساوی دیگر ایران پس از پیروزی انقالب اسالمی، بدون تردید امالقرای جهان اسالم شده اسات، و باا تشاکیل حکومات اسالمی، دارای دو شأن رهبری مردم ایران و امت اسالمی گردید. و شایسته است جمهوری اسالمی ایران با توجه به مولفههای بی نظیر خود بتواند در کاهش و رفع چالشهای تمدن نوین اسالمی و ایجاد و تحکیم تمادن ناوین نقش ارزنده خود را ایفاء نماید. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی چالشهای ساختاری- هویتی پیش روی تمادن نوین اسالمی و نقش بی بدیل، تاثیرگذار و کلیدی ایران در کاهش و رفاع ایان چاالشهاا باوده ، کاه باه روش کتابخانهای - اسنادی - به این موضوع پرداخته است.
مقدمه
انقلاب اسلامی و پیروزی آن در سال 1357 نه تنها علیه یک نظام مستبد و پوسیده، یعنی سلطه تاریخی دودمانهای سلطنتی برپا گردید، بلکه به دلیل ماهیت اسلامی خود و برخورداری از اهداف و آرمانهای جهانشمول، مبارزه جدی با نظم سلطهگرانه بینالمللی را مورد توجه و تأکید قرار داد. انقلاب اسلامی ایران با ویژگیهای دینی و منحصر به فرد خود، الهامبخش و نویددهنده ایجاد تمدنی نوین برای دنیای معاصر گردیده است. از یکسو دین مبین اسلام، که جامع و همهجانبهنگر و مبتنی بر خدامحوری در مقابل انسانمحوری تمدن ظالم غربی است، مبنای این انقلاب بوده و آرمانهای انقلابی ناشی از آن نیز همهجانبه و جامع است.
[1] در حالی که در هر یک از انقلابهای معاصر، آرمان یا ایدئولوژی انقلابی را تنها یکی از موارد آزادی، برابری، استقلال یا توسعه تشکیل میدهد، انقلاب اسلامی ایران همه این موارد را در چارچوب خدامحوری - با تأکید بر اصل ولایت فقیه - مورد توجه قرار داده است. از سوی دیگر، انقلاب اسلامی ایران، بیرون از تمدن غربی اتفاق افتاده است؛ برخلاف انقلابهایی مانند روسیه - 1917 - یا چین - 1949 - که درونتمدنی هستند.
طبعاً انقلاب اسلامی یک چالشگر برونتمدنی برای تمدن غربی است و خود نویدبخش تمدنی نوین و در راه است و در تمدن غربی مستحیل نمیشود. لذا ملاحظه میگردد تقابل جدی بین انسان محوری - اومانیسم - با خدامحوری که اولی در تمدن غرب و دیگری در تمدن اسلامی نمود یافته مشاهده میگردد، تمدن غرب با بهره گیری از اهرم علم، تبلیغات و قوای نظامی و سایر ابزار دیگر چالشها و موانع متعددی در ایجاد تمدن نوین اسلامی ایجاد نموده، لذا با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به روند شکل گیری این تمدن خون تازهای تزریق شده و داشتن منافع مشترک بین کشورهای اسلامی و نقش ارزنده ایران در رفع و کاهش چالشها موثر میباشد.
بیان مساله
تمدن نوین اسلامی که جوانههای شکوفایی آن با انقلاب اسلامی ایران پدیدار گردید، در سالهای اخیر با بروز جنبشها و قیامهای مردمی در میان ملتهای مسلمان جهان که با نام بیداری اسلامی شناخته شده است روندی رو به رشد به خود گرفته است. با الگوبرداری از انقلاب اسلامی ایران و مشاهده پیشرفتهای شگرفی که با اتخاذ نگرشی نوین در فرایند تمدنی جهان صورت گرفته است، جرقههای بازیابی شوکت و عظمت گذشته تمدن اسلامی زده شده است.
با توجه به عدم اقناع فکری و فرهنگی بشر از طریق پیروی و بهره گیری از تمدنهای موجود و رویکرد و اقبال گسترده و روزافزون جوامع بشری به اسلام و فرهنگ و تمدن اسلامی که موجبات نگرانی دولتهای غربی را نیز فراهم نموده است، لزوم هوشیاری و توجه دقیق در مساله ایجاد، پرورش و گسترش تمدن نوین اسلامی بیش از پیش نمایان است و توجه به نقش موثر ایران در این زمینه بسیار حائز اهمیت میباشد.
تمدن نوین اسلامی سعی بر آن داشته است که با بهره گیری از ابزارها، مواهب و دستاوردهای مفید تمدن بشری، به ایجاد تمدن نوین اسلامی بپردازد که بتواند تمامی جنبههای تمدنی را در برداشته باشد. فرهنگهای جاری جوامع، توسعه امکانات ارتباطی و آسیبهای آن، گروههای فکری- اجتماعی مختلف و نیز رویارویی تمدنهای مستقر جهانی با فرایند تمدن سازی نوین اسلامی، باعث بروزچالشها و موانعی بر سر راه این تمدن گردیده است. برای وصول به هدف حرکت تمدن نوین اسلامی در مسیر صحیح خود، ضروری است بررسی گردد که: مهمترین چالشهای - ساختاری-هویتی - پیش روی تمدن نوین اسلامی چیست؟ مولفههای تحقق تمدن نوین اسلامی چیست؟ نقش ایران در کاهش و رفع این چالشها چگونه است؟
روش پژوهش
از آنجا که در این پژوهش، اطلاعات و دادهها از طریق مطالعه و خواندن مواد چاپ شده از قبیل کتب و اسناد و مدارک و مقالات موجود در کتابخانهها و اینترنت و. .... جمع آوری خواهند شد، روش انجام تحقیق در این پژوهش کار پشت میزی یا کتابخانه ای میباشد. از سوی دیگر چون تجزیه و تحلیل اطلاعات در اشکال مختلف غیر کمی یا غیر مقداری هستند و مداخله کنترلی از سوی محقق اعمال نخواهد شد، روش تحقیق متمایل به روش توصیفی و کیفی است.
در این صورت روش این پژوهش، کتابخانه ای – تحلیلی است. پژوهش تحلیلی، پژوهشی است که بر اساس آن، اطلاعاتی که از طریق بررسی اسناد، مدارک و کتاب به دست آمده است، به گونه ای سامان دهی میشود که به پرسش های پژوهش پاسخ داده شود.[2] جامعه آماری پژوهش شامل موارد زیر است: کتاب های موجود در کتابخانهها و مراکز تحقیقاتی؛ پایان نامه ها، مقالات و نشریات مرتبط با موضوع.
تعریف تمدن و چالش
برای »تمدن« تعاریف گوناگونی ارائه شده است. پیش از ارائه بعضی از این تعاریف، این نکته را باید در نظر داشت که »تمدنمفهومی« بدیع و نسبتاً جدید است و در طول سدههای اخیر، دچار تحول مفهومی نیز شده است. با وجود این، با در نظر داشتن نکته مزبور، این واژه از منظر بعضی از اندیشمندان مغربزمین و گروهی از متفکران مسلمان، مورد بررسی قرار میگیرد. ویل دورانت تمدن را اینگونه تعریف میکند: »تمدن نظامی است اجتماعی که موجب تسریع دستاوردهای فرهنگی شده و بهمنظور بهرهگیری از اندیشهها، آداب و رسوم و هنر، دست به ابداع و خلاقیت میزند. نظامی است سیاسی که اخلاق و قانون، نگهدارنده آن میباشد و نظامی است اقتصادی که با تداوم تولید، پایدار خواهد ماند «. ساموئل هانتینگتون، متفکر آمریکایی »تمدن« را بالاترین گروهبندی فرهنگ و گستردهترین سطح هویت فرهنگی بهشمار میآورد.[3]
هنری لوکاس »تمدن« را پدیدهای بههمتنیده میداند که همه رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی هنر و ادبیات را در بر میگیرد. از نظر آرنولد توین بی، »تمدن« حاصل نبوغ اقلیت مبتکر و نوآور است. یعنی در جامعه، طبقه ممتازی وجود دارد که واجد نبوغ و ابتکار و نوآوری است و در اثر تحولات و سیر تکامل جامعه، تمدن را پدیدار مینماید .[3] اگر بخواهیم به شکل ریشهای به ایجاد یک تمدن اسلامی نگاهی بیندازیم، باید آن را در لابهلای آیات قرآن کریم جستوجو کنیم.
