مقاله چالش های حرکت به سمت دانشگاه کارآفرین

بخشی از مقاله

چکیده

دانشگاه مهمترین مکان علمی جامعه محسوب میشود. در طول قرنهای متمادی، دانشگاهها سیر تحولی و تکاملی خاصی داشتهاند و بر اساس نیازهای جامعه، تغییراتی در اهدافشان ایجاد شد. دانشگاهها باید شیوه تربیت دانشجویان و کارشناسان را تغییر دهند و به تربیت افراد کارآفرین و مبتکر روی آورد و این هدف زمانی تحقق میابد که دانشگاهها خود کارآفرین باشند. با نگاهی به جایگاه ایران در شاخصهای کسب و کار، جایگاه نه چندان مطلوب کشورمان در رتبه بندیهای اعلام شده از سوی بانک جهانی در تازهترین آمارها، نشان دهنده شرایط سخت و دشوار برای توسعه کارآفرینی در دانشگاهها میباشد.

بر همین اساس هدف از این مقاله آشنایی با دانشگاه کارآفرین و بررسی چالشهای حرکت به سمت دانشگاه کارآفرین میباشد. مقاله حاضر به شیوهی کتابخانهای تدوین شده و نشان می دهد که یکی ازدغدغههایی که دانش آموختگان با آن روبهرو هستند، نبود فرصتهای لازم برای اشتغال است که لازمه آن کارآفرین شدن دانشگاه میباشد که رسیدن به این هدف نیز با معضلات و چالشهایی روبهرو بوده که نیازمند برنامهریزیهای جدی میباشد.

مقدمه

دانشگاهها برای حل مشکلات جوامع بهوجود آمدهاند و از گذشته تا به امروزه تغییرات بسیاری کردهاند . - 11 - با وجود اینکه تغییرات و تحولات بهوجود آمده منشا متفاوتی داشتهاند، اما بهطور کلی میتوان گفت دانشگاهها با وجود حفظ جایگاه ویژه خود در جامعه با چالشهای مالی، ساختاری و مدیریتی روبهرو بودهاند. نتیجهی همه این فشارها، دانشگاهها را به سمت خودگردانی، نوآوری، تنوع گرایی، پاسخگویی، نتیجه گرایی و .. پیش برده است. از این رو امروزه دانشگاهها برآنند با توجه جدی به مفهوم کارآفرینی بتوانند تا حدود زیادی به این چالشها و فشارها پاسخ مناسبی دهند . - 4 - برای مثال رشد کارآفرینی و سایر فعالیتهای تجاری توسط مؤسسات دانشگاهی، باعث افزایش روزافزون تحقیقات علمی و درآمدزا در سالهای اخیر شده است . - 12 -

بر همین اساس در حال حاضر آموزش کارآفرینی در دانشگاهها، تبدیل به مهمترین و پیشرفتهترین فعالیتها گردیده است و از دههی هشتاد میلادی دانشگاهها با توجه به خصوصیات گروههای تحت آموزش و نیازهای منطقهای و ملی، برنامههای آموزشی متعددی را برای سازمان ها طراحی کردند . - 7 - در کشور نیز موضوع کارآفرینی از اواخر قرن بیستم مورد توجه سازمانهای آموزشی قرار گرفت - 1 - و توجه پژوهشگران رشتههای علمی مختلف را به خود جلب کرد . - 6 -

کارآفرینی

از ابتدای خلقت بشر، "کارآفرینی" همواره با او در تمام مراحل زندگی بوده و عامل تمامی تغییرات و پیشرفتهای وی بوده است. خاستگاه اصلی مفهوم کارآفرینی از کشور فرانسه بوده و در اوایل قرن شانزده میلادی افرادی که ماموریت های نظامی را در این کشور هدایت میکردند، کارآفرین نامیده میشدند. در ادبیات فارسی نیز این واژه در ابتدا به معنای کارفرما و سپس کارآفرین ترجمه شد . - 10 - اصطلاح کارآفرینی اولین بار توسط ژوزف شومپیتر در معنا و مفهوم امروزی به کار برده شد. ایشان به عنوان پدر علم کارآفرینی معتقد بود که رشد و پیشرفت اقتصادی در سطح بالاتر و بدست آوردن مزیتهای رقابتی در سطح سازمانی، زمانی تسهیل میشود که افراد ریسکپذیری اقدام به خلاقیت کنند و با این کار روشهای جدید را جایگزین راه حلهای ناکارآمد قبلی کنند . - 3 -

امروزه در جهان افراد خلاق و ایده پرداز به عنوان کارآفرینان، سررشته تغییرات بزرگی در زمینه صنعتی، تربیتی  خدماتی شدهاند. موتور رشد و توسعه، کارآفرینی است در واقع چرخههای توسعه اقتصادی با توسعه کارآفرینی به حرکت درمیآید. توجه به کارآفرینی امروزه به یک ضرورت تبدیل شده است . - 1 - کارآفرینی منبع تغییرات است که نوآوری فعالیتها و بازارهای جدید را بهوجود می آورد . - 10 - کارآفرینی عبارت است از شناسایی و بهرهبرداری از فرصتها در ارتباط با شغل افراد . - 5 - در تعریفی دیگر از فاخر و همکاران - 9 - در مورد کارآفرینی آمده است که؛ کارآفرینی فرآیند بوجود آوردن چیزی جدید و دارای ارزش از طریق اختصاص زمان و تلاش لازم با فرض همراه بودن خطرهای مالی و رضایت فردی. در واقع در کارآفرینی فرد کارآفرین با ایدههای جدید  خلاق و استفاده از فرصتهای شناسایی شده و منابع موجود، اقدام به ایجاد یک کار جدید میکند. بنابراین، کارآفرینی یک مفهوم کلنگر میباشد که بطور ابداعی بر کار فرد اثر میگذارد . - 6 -

دانشگاه کارآفرینی

دانشگاه مهمترین مکان علمی جامعه محسوب میشود. در طول قرنهای متمادی، دانشگاهها سیر تحولی و تکاملی خاصی داشتهاند و بر اساس نیازهای جامعه، تغییراتی در اهدافشان ایجاد شد . - 11 - در این راستا دانشگاهها برای تغییر در تواناییها و مهارتهای دانشجویان و تغییر در الگوهای آموزشی و پژوهشی لازم است در زمینه فرهنگی و پژوهشی تغییرات استراتژیکی ایجاد نمایند. دانشگاهها باید شیوه تربیت کارشناس برای استخدام در سازمانهای دولتی را تغییر دهند و اقدام به تربیت افراد کارآفرین و مبتکر روی آورند و این هدف زمانی تحقق میابد که دانشگاهها خود کارآفرین باشند . - 9 - یک دانشگاه برای کارآفرین شدن در سه حوزه باید فعالیت کند: خود دانشگاه به عنوان یک سازمان، کارآفرین باشد، کلیه دانشگاهیان اعم از اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان به سمت کارآفرینی حرکت کنند، ارتباط دانشگاه با محیط از یک ساختار کارآفرینانه پیروی کند . - 7 -

کارآفرینی امروزه به یکی از پرطرفدارترین رشتههای دانشگاهی تبدیل شده است - 6 - و دانشگاهی که دانشجویان آن مدام در حال ایدهپردازی یا تکمیل ایدههای خود هستند، دانشگاه کارآفرین میباشد . - 9 - دانشگاه کارآفرین، علاوه بر آموزش مطالب تئوری و ذهنی، اطلاعات و مهارتهای شغلی رشته تحصیلی مورد نظر را در اختیار دانشجویان قرار میدهد، واقعیتهای بازار کار را به روشنی به آنان میشناساند، به دانشجویان کمک میکند تا استعدادها، علایق و محدودیتهایشان را بشناسند و مهارتهای آنان را برای تشخیص شغل در آینده با برگزاری کارگاههای شغلی افزایش میدهد.

- 8 - از جمله ویژگیهای دانشگاه کارآفرین: پذیرش و حمایت فعالیتهای کارآفرینانه به صورت سیستماتیک، مکانیزمهای مشترک، حمایتهای مالی مستقیم از طرف صنعت - 2 - ، خلق مشاغل جدید، مورد حمایت قرار گرفتن افراد کارآفرین، ارتباط بین گروهها غیر رسمی و بصورت باز و افقی، استقبال از ایدههای جدید و خلاق، تشکیل جلسات جهت تبادل اطلاعات، امکان دسترسی به بازار، بهرهگیری از تجارب گوناگون، وجود رقابت سالم بین دانشجویان . - 8 - مفهوم دانشگاه کارآفرین و حتی مفهوم کارآفرینی در کشور ایران چندان سابقه ندارد، اما بررسی سوابق علمی و پژوهشی نشان داده که در سایر کشورها و نظامهای دانشگاهی، تحقیق در این زمینه حداقل از 25 سال پیش آغاز شده است.

- 4 - در مجموع باید گفت امروزه اهمیت کارآفرینی بطور کامل برای جوامع روشن شده است و با توجه به چالشهای مختلف، خطرات بیکاری و فرصتهایی که با تغییرات مواجه هستند، تعامل با کارآفرینی به عنوان یک رفتار حرفه ای سازگاری در سراسر جهان قابل مشاهده است. به کارگیری روشهای آموزش کارآفرینی در دانشگاهها و برنامه آموزشی، روحیه کارآفرینی در دانشجویان را افزایش میدهد این در حالی است که علیرغم این یافتهها هنوز روند افزایش نارضایتی دانش آموختگان از نظام آموزشی در کشور دیده میشود و دانشگاهها فقط در مسیر آموزش دانش تخصصی به دانشجویان فعال هستند و در مسیرهای مهارت و توانایی کارآفرینی فعالیت نکرده اند . - 5 -

چالشهای دانشگاه کارآفرین

کشور ما با اغلب جمعیت جوان یک کشور جوان به شمار میآید و یکی از بزرگترین چالشهای آن، بحران بیکاری است. بسیاری از همین جوانان در دانشگاهها در حال تحصیل هستند و نیاز به اشتغال متناسب با رشته خود دارند از این رو توسعه کارآفرینی در دانشگاهها و توجه به آموزشهای مرتبط با آن از ضروریات است. اما نگاهی به جایگاه ایران در شاخصهای کسب و کار و همچنین جایگاه نه چندان مطلوب کشورمان در رتبه بندیهای اعلام شده از سوی بانک جهانی در تازهترین آمارها، نشان دهندهی شرایط سخت و دشوار برای توسعه کارآفرینی در دانشگاهها میباشد و بیانگر آن است که حرکت دانشگاه به سوی کارآفرین شدن با چالشهایی مواجه است . - 9 - بطور کلی آموزش کارآفرینی در دانشگاه، هم اکنون با چالش های زیادی مواجه شده است که عبارتند از:

·    ایجاد متدلوژیهای تحقیق برای اندازهگیری اثر بخشی کارآفرینی؛

·    محتوا و شیوههای آموزش کارآفرینی؛

·    کیفیت مدرسان کارآفرینی؛

·    پذیرش آموزش کارآفرینی در دانشکدهها نسبت به کسب و کار؛

·    ایجاد یک پیکره عمومی - مشترک - در زمینههای دانشی مختلف؛

·    اثر بخشی روشهای آموزشی؛

·    نیازهای یادگیری کارآفرینانی که در حال کار هستند، متناسب با دوره زندگی کسب و کاری که هم اکنون در آن به سر میبرند . - 6 -

نتیجهگیری

یکی از چالشهایی که دانش آموختگان دانشگاهی با آن روبهرو هستن نبود فرصتهای لازم برای اشتغال و در نتیجه بیکاری پس از دانشآموختگی است که عاملها و علتهای بسیاری مانند ضعف مهارتی، نداشتن توانایی در راه اندازی واحدهای اشتغالزا و غیره میباشد.