بخشی از مقاله
چکیده
دانشگاه کارآفرین به سبب خروجیهای اقتصادی آن نظیر حق اختراع، قراردادهای امتیاز، شرکتهای زایشی، اشتغالزایی و نیز مکانیزمهای انتقال علم و فناوری به صنعت دارای اهمیت خاصی نیز در اقتصاد دانشبنیان میباشند. پژوهش پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی و با هدف معرفی دانشگاه کارآفرین و شناسایی برخی از ویژگیهای آن و نیز بررسی نقش آن در تحقق اقتصاد دانشبنیان که یکی از بندهای پیشنویس سند افق آینده پیشرفت می باشد، تدوین شده است.
پژوهشگر پس از بیان ضرورت توجه به الگوی دانشگاه کارآفرین در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، با توجه به اهمیت کارآفرینی در اسلام و نیز نقش دانشگاه کارآفرین در اقتصاد دانشبنیان که خود یکی از بندهای سند افق آینده پیشرفت میباشد، به ارائه تعریف دانشگاه کارآفرین، برخی از مهمترین ویژگیهای آن و نیز نقش دانشگاه کارآفرین در اقتصاد دانشبنیان براساس جدیدترین پژوهشها در این حوزه میپردازد.
در نهایت بیان میشود که بحث دانشگاه کارآفرین تاکنون بیشتر بر جنبههای آموزش و ترویج این مفهوم تأکید داشته و پژوهشگران به بیان چند ویژگی یا شاخص از برخی دانشگاههای کارآفرین پرداختهاند و نقطه قابل توجه آن است که این شاخصها بنا بر ویژگیها و شرایط زمینهای و محیطی و همچنین بسترهای اجتماعی دانشگاهی خاص ارائه شدهاند، نمیتوان تمامی آنها را در هر مکان با شرایط زمینهای خاص، عملیاتی نمود. ایجاد دانشگاه کارآفرین در دو بعد سختافزاری و نرمافزاری نیازمند ارائه چارچوب و مدل مفهومی و نیز عملیاتی دقیق است که از طریق مطالعات تطبیقی و نیز انجام پژوهشهای بومی و ارائه نقشه راه عملیاتی برای گذار از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب امکانپذیر خواهد بود.
-1 مقدمه
جهان امروز و مناسبات آن بسیار پیچیده و متغیر می باشد. دلیل این موضوع نیز نوآوری در سیستم های مختلف دانشگاهی، سازمانی، ارتباطات و تولید است. - Guerrero et al, 2014 - مأموریت دانشگاه ها در بستر زمان همگام با تحولات و دگرگونی های جهانی و در راستای هدف پاسخگویی به نیازهای اقتضائی جوامع دچار تحول شده و به سوی مشارکت در پارادایم کارآفرینانه در حال حرکت است - بهزادی و همکاران، - 1393 توجه به دانشگاه ها در چند سال اخیر به دلیل توجه به مزیت های اقتصادی دانش مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. - Gibb, 2012 -
جایگاه دانش به عنوان منبعی با ارزش در ایجاد رشد اقتصادی تحقق اقتصادی مبتنی بر دانش سبب ایجاد انتظارات جدیدی از دانشگاه در جهت ایفای نقش جدیدی به عنوان تجاری سازی پژوهش ها در کنار نقش های قبلی یعنی آموزش و پژوهش شده است . - Todorovic et al, 2015 - دانشگاه کارآفرین1 به معنای دانشگاهی است که در آن تمام فعالیتهای اعضا از قبیل آموزش، پژوهش و... به گونه ای مدیریت، اداره و اجرا می گردد که دانشگاه به عنوان نهاد یا شبه شرکتی اقتصادی تلقی گردد.
یعنی جهت گیری این فعالیتها در جهت سوددهی و نیز کسب مزیتهای رقابتی اقتصادی باشد - Dabic et al,2015 - دانشگاه در این نگاه براساس انطباق سریع با تغییرات محیطی، تمایز آشکار در نحوه مدیریت آن با دانشگاه های سنتی، انجام فعالیتهای جدید براساس توسعه فرهنگ کارآفرینی در تمامی سطوح دانشگاه، مشارکت آن در توسعه اقتصادی به وسیله ایجاد سرمایه گذاری یا تجاری سازی دانش و فناوری، ایجاد شغل - Guerrero,2015 - و در نتیجه افزایش سطح رفاه و نیز کاهش مفاسد اجتماعی و... شناخته می شود. همچنین دانشگاه کارآفرین به سبب خروجی های اقتصادی آن نظیر حق اختراع2، قراردادهای امتیاز3، شرکت های زایشی4، اشتغالزایی و نیز مکانیزم های انتقال علم و فناوری به صنعت دارای اهمیت خاصی نیز در اقتصاد دانش بنیان5 می باشند.
- Savas B& Alkan, 2015 - - Tijssen, 2006 - با توجه به مطالب فوق، پژوهش پیش رو با هدف معرفی دانشگاه کارآفرین و شناسایی برخی از ویژگی های آن، ارائه نمونه هایی از اقدامات زمینه ساز برخی از دانشگاه های مطرح جهان در راستای تحقق دانشگاه کارآفرین، و نیز بررسی نقش آن در تحقق اقتصاد دانش بنیان که یکی از بندهای پیش نویس سند افق آینده پیشرفت می باشد، تدوین شده است. این پژوهش از نظر جهت گیری پژوهش: کاربردی، از منظر استراتژی پژوهش: کیفی و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای است. روش انجام پژوهش نیز روش توصیفی-تحلیلی می باشد.
-2 ارتباط موضوع پژوهش با الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت
طراحی و تدوین الگویی برای پیشرفت که براساس مبانی بینشی و ارزشی اسلامی و همچنین با لحاظ شرایط زمانی و مکانی کشور با عنوان الگوی اسلامی ایرانیپیشرفت، چند سالی است که به یکی از دغدغههای اصلی دلسوزان نظام مطرح شده است. واژه پیشرفت به معنای حرکت رو به جلو، از طریق مبانی بینشی و ارزشی راهبری میشود؛ مبناهایی که از نگاه به خدا، انسان، جامعه و طبیعت یا به عبارتی مبانی جهانبینی اسلامی سرچشمه میگیرد.
این واژه دارای ابعاد متعددی است و علم و فناوری نیز به عنوان یکی از ابعاد اصلی و به نظر نویسنده یکی از مهمترین ابعاد پیشرفت6، متأثر از همین مبانی بینشی و ارزشی میباشد؛ اصل، ارزشها و اهدافِ پیشرفت است و پیشرفت علم و فناوری، در جهان امروز،ابزاری برای تحقّق این اهداف تلقّی میشود - تقوی، . - 1388 الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را میتوان الگویی دانست که با انضمامی شدن آن، چرا که علم و فناوری بخشی از نظام نظری و عملی را تشکیل می دهد و پیشرفت حقیقی در عرصه نظر و عمل از منظر اسلامی با ارتقای وجودی انسان و تقرب او به خداوند رو یمی دهد و این مهمترین هدف آفرینش است.
شاهد تحقّق نظام نظری- عملی مبتنی بر مبانی بینشی و ارزشی اسلامی خواهیم بود؛ این الگو مجموعهای از تجویزها است که هدف از آنها تحقق تمدنی است مبتنی بر ارزشها و جهانبینی اسلامی و متناسب با تواناییهای بالقوه و بالفعل این سرزمین. الگویی که هدف آن احیای تمدّن اسلامی، با توجّه به شرایط زمانی و مکانی ایران میباشد. پرواضح است که شناخت مبانی بینشی و ارزشی اسلامی در ابعاد مختلف نظام نظری-عملی و نیز انضمامی کردن آن هدف اصلی این الگو می باشد. علم ثروت آفرین و توانمند ساز خود یکی از مهمترین مبانی بینشی و ارزشی نظام علم و فناوری می باشد - رادمنش و تقوی، . - 1394 اسلام به کار و اشتغال اهمیت زیادی داده و بیکاری را به شدت نکوهش نموده است.
قرآن کریم رهبران بزرگی چون سلیمان، داوود و ذوالقرنین علیهم صلوات االله را مثال می زند که با تبحر زیاد و مانند کسانی که امروزه کارآفرین نامیده می شوند، ثروت فراوان تولید کرده و جامعه را هم به فعالیت ترغیب و در نتیجه آدمیان را - ضمن اینکه عدم تعلق به ثروت را در وجود خویش تعدیل نموده اند - از بطالت و بیکاری رها نموده اند در مقابل از سودجویان و ثروت اندوزان مانند قارون و فرعون مثال می زند که عشق بیش از حد به انباشت ثروت و سرمایه موجب سقوط آنها شده است. یعنی در قرآن کریم ذات تولید ثروت پذیرفته شده است و عاملان آن چنان که شرایط کافی دیگر را برای بهره مندی از نتایج کارخود داشته باشند، مورد تأیید قرار گرفته و ستوده شده اند.
در نظام افتصادی اسلام و در کلام معصومین - ع - به ویژه در نگاه حضرت رسول - ص - که همگی در امتداد آیات قرآن کریم و خاستگاه وحی بوده- امور اقتصادی و مقوله کارآفرینی به عنوان بخش مهمی از زندگی آدمی- مورد توجه قرار گرفته است. در فرهنگ غنی اسلام و در حضور ارزش ها و عقاید الهی، فرهنگ تلاش و تلاش، خلق کار و سهولت بخشیدن به زندگی و سطح معیشت هم نوعان، همواره مورد تمجید و سفارش بوده و یکی از ملزومات حیات طیبه قرار داده شده است - سیف الدین و رهبر،. - 1392
رهبر معظم انقلاب اسلامی براساس آموزه های اسلامی می فرماید: سرمایه گذاری و کارآفرینی، کاری بزرگ و نوعی عبادت است. ایران بزرگ امروز بیش از هر زمان دیگر به کار و کارآفرینی نیاز دارد تا همچون عقابی تیزپرواز، در فضای پیشرفت و آبادانی و افتخار اوج گیرد. ایشان با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام، ایجاد اشتغال را علاوه بر جنبه مهم ثروت آفرینی، نوعی زمینه سازی برای به کارگیری گنجینه استعدادهای انسانی دانسته و می افزایند: ایران، امروز به کارگاه بزرگ تلاش و ابتکار و نوآوری تبدیل شده است اما این واقعیت، تنها گام اول از روند پیشرفت و سرافرازی کشور است.
رهبر انقلاب اسلامی، با تاکید بر نیاز اساسی کشور به کار و کارآفرینی خاطرنشان می کنند: دو دلیل اساسی یعنی »آمادگی کشور برای جهش« و »فشار اقتصادی دشمنان« ثابت می کند که ایران، بیش از هر دوره دیگر به کار و کارآفرینی احتیاج دارد. با توجه به مطالب فوق و نیز تأکید پیشنویس سند افق آینده پیشرفت بر تحقق اقتصاد دانش بنیان ذیل الگو، ضرورت توجه به الگوی دانشگاه کارآفرین و پیاده سازی آن در قالب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت روشن می شود.
