بخشی از مقاله
چکیده
امروزه رشد سریع شهرها و گسترش بی حد و مرز قطبهای اجتماعی،اقتصادی و صنعتی به ویژه رشد غول آسای شهر های بزرگ،نشانگر استقبال روز افزون توده های مردم از پدیده شهرنشینی است.علی الخصوص که سکونت شهر های بزرگتر بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.در این میان توجه به شهر های جدید با توجه به عمده ترین هدف شکل گیر آنها "جذب سرریزهای جمعیتی" در راستای مدیریتی صحیح و کارآمد قابل توجه است. این پژوهش با هدف شناسایی عمده ترین چالش های شهر های جدید با رویکرد استفاده از تجارب جهانی و به طور ویژه شهر جدید پولاد شهر نگاشته شده است و در راستای پاسخگویی به مشکلات پیش روی شهرهای جدید ایران و به ویژه پولادشهر گام برداشته است.
رئش پژوهش توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد.نتایج نشان می دهد پولادشهر در مجموع دارای امکانات بالفعل و بالقوه مساعدی است ، تا آنجا که می تواند تا حد شهر دوم منطقه اصفهان بالا رود و مرکزیت اداری و خدماتی خاصی را کسب نماید.اما محدودیت هایی که شهر هم اکنون به صورت موانع عمده ای برسر راه توسعه خود دارد ، همگی به موانع حقوقی و بلا تکلیفی شهر و طرح جامع منتهی می شوند.
مقدمه
شهرهای جدید نوعی از مجتمع های زیستی هستند که علیرقم گذشت مدت زمان نسبتا قابل ملاحظه ای از پیدایش و پذیرش آنها، به عنوان نوعی از سکونت گاه ها در کشور ما مورد توجه جدی قرار گرفته اند . شهر های جدید پس از جنگ جهانی دوم الگویی برای کمک به حل مشکلات اجتماعی، اقتصادی، و محیطی شهرهای بزرگ بودند . این الگو، توزیع جمعیت و اشتغال را در کل فضای سرزمینی ارائه داد . هب این ترتیب ایده شهر جدید با ابزار توسعه ناحیه ای به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت.
این نظریه نه فقط در کشورهایی که به سرعت شهر نشین شدند ، بلکه برای ایجاد قطب های رشد ، سازماندهی فضایی ،جذب سریزهای جمعیتی، کنترل رشد مادر شهر ها ، انتقال مراکز سیاسی - اداری، عدم تخریب زمین های کشاورزی، توسعه نواحی عقب مانده ، تجدید ساخت شهر های تخریب شده، یکپارچه سازی روستاها ،ایجاد فضاهای مناسب برای اسکان کارگران بخش صنعت ، تمرکززدایی، جلوگیری از رشد پایتخت ها ،هویت علمی و توزیع فضایی جمعیت و صنعت نیز به کار گرفته شد . در ایران رشد شتابان شهر نشینی در سه دهه گذشته با توان تجهیز فضاهای شهری و گسترش زیرشاخت ها مناسب نبوده و مشاغل مولد مورد نیاز را ایجاد نکرد.
از آنجا که توزیع فضایی شهر ها و جمعیت کنترل شده در چهارچوب یک برنامه جامع که مبتنی بر هماهنگی های بخشی و ناحیه ای باشد صورت نگرفته است . در نتیجه مشکلاتی نظیر گرانی مسکن، بیکاری ،اسکان غیر رسمی به شدید ترین شکل ممکن در سیمای جانعه شهری کشور ظاهر شد که رفع آن مستلزم تلاش همه جانبه و برنامه ریزی شده ای است - زیاری ،. - 2 : 1387 هم چنین فعالیت هایی که تا کنون در این زمینه انجام شده است ماهیت کمی داشته و کیفیت طراحی این سکونت گاه ها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند . در نتیجه با توجه به این مشکلات و مسائل ، اجبار احداث شهر های جدید واقعیتی است که نمی توان آن را نادیده گرفت . این واقعیت از تبعات رشد شتابان شهری است که به ویژه شهر های بزرگ را مجبور به انتخاب این راه حل نموده است.
بیان مسأله
طرح ایجاد شهر های جدید به شکل کلاسیک و مدرن را می توان به اوایل قرن بیستم ، یعنی زمانی که به واسطه انقلاب صنعتی ، تغییرات گسترده همه جانبه ای در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بخش بزرگی از جامعه بشری به وجود آمد ، نسبت داد . دگرگونی به طور وسیعی به معنای تغییر و تحول در همه ابعاد اجتماعی ، اقتصادی ،کالبدی ،جمعیتی ،محیطی و... و نیز تأثیر هر یک از آنها ، بر ساختار شهر است - مولف، زمانی - . یکی از نهاد های بارز این دگرگونی ها را می توان رشد روز افزون شهر نشینی و گسترش دامنه فیزیکی شهر ها دانست.
با گذشت زمان ، این گسترش مشکلات و مسائلی را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و نیز محیطی به بار آورد که مسئولان و برنامه ریزان شهری را بر آن داشت تا در جهت رفع آن چاره اندیشی کنند که یکی از مهمترین تدابیری که در جهت رفع این موانع و مشکلات اندیشیده شد ، طرح ساخت شهر های جدید بود - حافظی به نقل از محمدی ،. - 4 : 1384 یکی از تغییراتی که همگام با انقلاب صنعتی در شهر ها و روستاها به وجود آمده است ، مساله افزایش جمعیت است که از کاهش نرخ مرگ و میر سرچشمه می گیرد و اختراعات گوناگون انقلاب صنعتی و توسعه صنایع ، خانواده های بسیاری را از حوزه کشاورزی به نقاط معدنی و شهر ها جلب نمود و آنها را از خانه های جدا از هم روستایی به خانه های چسبیده ای که در نزدیکی کارگاهها ساخته شده بودند ، انتقال داد.
بدین ترتیب به ناگهان شهر های جدید متولد شدند . دگرگونی های اجتماعی و اقتصادی و به تبع آن دگرگونی های شهر و سیمای کالبدی آن هر چند به شکل بندی جدیدی از روابط اقتصادی و اجتماعی انجامید اما به سبب قطع رشد تاریخی و طبیعی شهر ، از دل تحولات تاریخی زاده نشده است . در چنین فضایی است که شالودی کالبدی فضایی شهر ها به منظور تطابق با نیازهای نو بازسازی می شود و شهر سازی جدید و شهر های جدید شکل می گیرند - حافظی به نقل از توسلی، . - 4 :1384 در واقع بررسی فرآیند توسعه شهر های جدی دنیا حکایت از آن دارد که این مشکلات نه تنها ابعاد گوناگونی دارند ، بلکه ماهیت و ویژگی مشکلات نیز در طول زمان دگرگون شده است.
به این ترتیب در صورت عدم توجه به نقش راهبردی شهر های جدید ،این شهر ها در قاطع مختلف زمانی و در دوران های مختلف توسعه خود با مشکلات متفاوتی روبرو خواهند شد که آماده نبودن و درک نکردن مشکلات ، موجب هر چه بیشتر شدن آن خواهد شد . هدف این پژوهش بررسی مشکلات شهر های جدید به ویژه شهر پولادشهر است . برای دست یابی به این هدف ، شهر های جدید در انگلستان ، فرانسه ، امریکا و برخی از شهر های جدید اروپا ، که دارای سابقه طولانی ای نیز هستند و سپس شهر های جدید در ایران قبل و بعد از انقلاب اسلامی و به ویژه شهر جدید فولاد شهر مورد بررسی قرار گرفته اند.این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سوال است که از جمله مشکلات پیش روی شهرهای جدید ایران و به ویژه پولاد شهر چیست؟
پیشینه پژوهش
ابنزر هاوارد مبتکر طرح" ایجاد شهر در فضاهای سبز و چر درخت" ، در سال 1898 کتاب خود را منتشر کرد و در تجید چاپ آن به سال 1902، عنوان" باغشهر های فردا" را به کار برد - ابراهیم زاده و همکاران به نقل از شکوئی، - 29 : 88 .هاوارد ایده باغ شهر ها را به وسیله سه قطب شهر، روستا، با مزایا و معایب متعلق به آنها و قطب سوم که در بردارنده جنبه های جذاب زندگی شهری و روستایی است نشان داده است. به عقدیه هاوارد مردم قطب سوم را ترجیح می دهند - ابراهیم زاده و همکاران به نقل از هیراسکار، . - 29 : 88بعد از جنگ جهانی دوم ارگان های دولتی جهت استقرار و اسکان شهر اقدام به مطالعه و مکانیابی نمودند.
پس از سال 1945 در انگلستان به کمک دولت به تدریج 20 شهر جدید به فواصل مختلف از شه رهای بزرگ و برای جلوگیری از افزایش جمعیت آنها ساخته شد.در امریکا دیرتر از کشورهای دیگر طرح شهر های جدید صورت حقیقت به خود گرفت - ابراهیم زاده و همکاران به نقل از گپدئین،. - 30 : 88در دهه ی 160 نسبت به دهه 1940، به علت وسعت ناحیه شهری،که در میزان فاصله شهر های جدید از مادر شهرها نیز اثر گذاشته بود برا احداث شهر های جدید به خوداتکایی و اشتغال زایی بیشتر توجه شد.
در این زمان نواحی ای که توانایی رشد داشتند دارای شهر جدید می شدند - ابراهیم زاده و همکاران به نقل از زیاری، . - 30 : 88 در ایران به منظور جلوگیری از پی آمدها و مخاطراتی که تمرکز بی رویه و برنامه ریزی نشده در شهرهای بزرگ کشور ایجاد کرد در سال 1364 در جهت سیاست توزیع متعادل جمعیت شهری ایجاد شهر های جدید مصوب گردید - کسالائی،. - 15 :79در زمینه شهر های جدید پژوهشهای خارجی و داخلی فراوانی صورت گرفته است که در این مقاله به همین گفتار بسنده می شود.
