بخشی از مقاله
چکیده
علم و فناوري بومی و بومیسازي علم و فناوري یکی از مفاهیمی است که اخیراً در کشور مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است. در این مقاله ضمن تعریف علم و فناوري، جهت تفکیک بین مفاهیم بومی و بومیسازي، نمایی از علم بومی و فناوري بومی ارائه شده و در نهایت با توجه به مطالعات میدانی انجام شده، چالشهاي پیش روي بومیسازي ارزیابی علم و فناوري در قالب دو مقوله مفاهیم و تعاریف و سازمانهاي مسؤول مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان پیشنهادهایی براي بهبود وضعیت ارائه شده است.
مقدمه
بومیسازي علم و فناوري یکی از مفاهیمی است که در مورد درستی و نادرستی یا امکانپذیر بودن و نبودن آن بحثهاي زیادي شده است. رسیدن به یک مفهوم مشترك در این زمینه نیازمند مطالعات و بحث و گفتگوهاي زیادي است که به نظر میرسد جرقههاي آن زده شده و باب گفتگو در این زمینه شروع شده است. هر چند بحثهاي ضد و نقیضی در تأیید و رد امکان بومیسازي به ویژه علم صورت گرفته است، اما به نظر میرسد که در این میان مفاهیم علم بومی و بومیسازي علم از یکدیگر تفکیک نشده است.
علاوه بر آن، در صورت تأیید بومیسازي علم، بحث بومیسازي ارزیابی علم و فناوري همچنان با چالشهایی روبروست. در این مقاله ابتدا تعاریف علم و فناوري ارائه شده، به دنبال آن نمایی کلی از علم و فناوري بومی ترسیم شده است و در نهایت، برخی از چالشهاي موجود در زمینه بومیسازي ارزیابی علم و فناوري در کشور، در قالب دو مقوله کلی لمشکلات مرتبط با تعاریف و مفاهیمل و لمشکلات مرتبط با اجرایی ارزیابیل مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه شده است.
علم چیست؟
علم از جمله واژههایی است که تاکنون معنیها و تعریفهاي زیادي براي آن ارائه شده است - ٢٠٠٧ & tifney, ١٩٨٠ . - Nordwall, با مروري کوتاه به منابع میتوان تعریفهاي مختلفی را براي علم پیدا کرد: واژهنامه علوم و فناوري1 سه تعریف زیر را آورده است: مشاهده نظاممند اتفاقات و شرایط طبیعی براي کشف حقایقی درباره آنها و فرمولبندي قوانین و اصول بر اساس حقایق به دست آمده. شاخهاي از دانش که بر عینیت و تعامل مشاهده با آزمایش استوار است.
پیکرة سازمان یافتهاي از دانش که از یک مطالعه علمی حاصل میشود - ١٩٩٦ . - Academic press dictionary of science and technology, پروترو و دات - 2004 - 2 در کتاب خود با عنوان تکامل زمین علم را به عنوان روشی براي فرمولبندي و آزمون فرضیههاي مبتنی بر مشاهده تعریف کرده است. دانش درباره جهان - به ویژه مبتنی بر آزمون و تجربه - و حقایقی که قابل اثبات
هستند.
واژة علم داراي ریشه عربی به معناي دانستن است. بنابراین عالم کسی است که میداند یا بر یک حوزهاي از علم احاطه دارد. در زبانهاي لاتین نیز واژة science که از ریشه لاتین sceintia به معناي دانستن گرفته شده، به عنوان مترادفی براي واژة علم به کار میرود - ٢٠٠٧ . - Merriam Webster, با توجه به منابع فوق میتوان گفت امروزه مراد از علم آن دانستهاي است که از طریق یک روش علمی به دست آمده باشد.
در مورد روشهاي علمی، کتابها و مقالههاي زیادي تألیف و یا ترجمه شده است. تعریفها و تلقیهایی که در این منابع از علم شده است، با توجه به گسترة وسیع دانستن، گسترة علم را نیز فراختر نموده است، گستردگی رشتههاي علمی به گونهاي است که از قدیم دانشمندانی مانند فرانسیس بیکن، فارابی، ملویل دیویی به احصاء علوم و یا طبقهبندي علوم پرداختهاند و امروزه نیز بحث در مورد طبقهبندي علم همچنان ادامه دارد - ١٩٩١ Barrow, ;١٩٦٢ Kuhn, ;١٩٥٢ . - Wilson, امروزه علم در قالب شاخههاي مختلفی دستهبندي شده است.
تقسیمبندي علوم به علوم پایه، انسانی، پزشکی و فنّی و مهندسی نیز در همین راستا صورت گرفته است. به طوري که هر کدام از آنها به رشتههاي مختلف علمی تقسیم میشود و در داخل هر کدام از رشتهها نیز گرایشهاي گوناگونی وجود دارد و در داخل هر گرایش نیز تخصصهاي مختلفی دیده میشود. بنابراین، با توجه به این که هر یک از رشتهها و تخصصها، دریافتها و بروندادهاي ویژهاي را از جهان ارائه میدهند، میتوان اظهار داشت که امروزه علم بسیار تخصصیتر شده و در قالب طبقهبنديهاي خاصتري قابل دستهبندي است.
علم بومی چیست؟
اوگاوا588 - 1حژ - 1995, به لحاظ سطح دستیابی و تولید، دو سطح براي علم قائل شده است، علم شخصی یا انفرادي و علم فرهنگی یا اجتماعی. به نظر وي، علم در سطح فرهنگی و اجتماعی، علم بومی است و عبارت است از برداشت عقلانی جمعی و فرهنگ بسته از واقعیت.
