بخشی از مقاله
گزارش مورد ترتيب به کارگيري پرسش واژهها در گفتار دو کودک فارسي زبان از ١٢ تا ٣٦ ماهگي
چکيده
زمينه و هدف: يکي از راههاي کسب اطلاعات پرسش است / برخي از پرسش ها با استفاده از واژههاي پرسشي چه /چي کي کجا چرا چقدر چطور و غيره انجام مي شود/ کودکان انگليسي زبان واژههاي پرسشي را به ترتيب فرا مي گيرند به طوري که معمولا کودکان با واژة چه /چي استفاده از پرسش واژهها را آغاز مي کنند/ آيا کودکان فارسي زبان در فراگيري و به کارگيري پرسش واژهها ترتيبي را طي مي کنند؟
مورد: اين مطالعه روي دو کودک بهنجار فارسي زبان يک دختر و يک پسر که تقريبا به طور منظم به مهدکودک دانشکده علوم توانبخشي دانشگاه علوم پزشکي ايران سپرده مي شدند انجام شد/ نمونة گفتار آزاد اين کودکان هر ماه به مدت ١٢٠ دقيقه از ١٢ تا ٣٦ ماهگي به طريق ضبط ويدئويي جمع آوري شد و واژههاي پرسشي از نمونه هاي گفتار واجنويسي شدة هر دو کودک استخراج گرديد/ هر دو کودک قبل از بيان اولين واژة پرسشي با بيان/m/ يا /hum/ همراه با آهنگ خيزان سؤال کردن را آغاز نمودند/ واژههاي /چي / و /کو/ اولين پرسش واژههاي مورد استفادة هر دو کودک بود/ تنوع پرسش واژهها در گفتار دختر بيشتر بود/ تا ٣٦ ماهگي پرسش دربارة زمان با استفاده از پرسش واژة /کي / (/key/) در نمونه گفتار هر دو کودک مورد پژوهش ظاهر نشد/
نتيجه گيري : اين کودکان فارسي زبان نيز طي توالي مشابه کودکان انگليسي زبان از پرسش واژهها در گفتار خود استفاده مي کردند/
واژگان کليدي: پرسش واژهها گفتار فارسي زبان
مقدمه
کودکان به تدريج زبان را در محيط زندگي خود فرا مي - گيرند/ کاربرد سؤال کردن وسيله اي قوي براي تحريک رشد زبان است / کاربرد سؤال توسط والدين يا مربي براي کودک مدلهايي از چگونگي پرسش کردن و چگونگي پاسخ به سؤال را فراهم مي - آورد (١)/ در مرحلة گفتار يک کلمه اي کودک خواسته هايش را با يک کلمه بيان مي کند/ به طور مثال او به ميز اشاره مي کند و با يک کلمه «شير» را طلب مي کند/ مادر از او مي پرسد: «چي مي - خواي؟ شير مي خواي؟» بدين ترتيب کودک با دو مدل سؤال کردن آشنا مي شود؛ سؤال کردن با استفاده از پرسش واژه و سؤال کردن با آهنگ خيزان/ در زبان انگليسي واژههاي پرسشي که با wh شروع مي شوند به پرسش واژه (question -wh ) معروف هستند(٢)/
Fletcher (١٩٨٥) بر اين عقيده است که کودکان پيش - دبستاني از يک و نيم سالگي شروع به پرسيدن سؤالات پرسش - واژه اي (wh) مي کنند/ اما بيان سؤالات مختلف را طي روند تدريجي و کند فرا مي گيرند(٣)/ ظاهر شدن پرسش واژهها در گفتار کودک به هنگام زبانآموزي ترتيب خاصي دارد: ابتدا what (چه ) where (کجا) سپس who (چه کسي کي ) whose (مال کي ) which (کدام) نهايتا when (چه موقع کي ) how (چطور) why (چرا) رشد مي يابند(٤)/
کودکان ٢٢-١٢ ماهه سؤال خود را از طريق آهنگ خيزان مي پرسند (مثل : ماشين ؟) سپس از واژههاي چه و کجا توأم با آهنگ خيزان استفاده مي کنند(٢)/
کودکان با شروع به استفاده از جمله شروع به پرسش با استفاده از واژههاي کجا چه چه وقت کي چطور و چرا مي - نمايند(٤)/ حدود سن ٢٧ ماهگي کودکان از سؤالات دو کلمه اي استفاده مي کنند و به تدريج سؤالات پيچيدهتر مي شوند(٥) در سن ٢/٥-٢ سالگي از سؤالات ساده مثل «توپ کو» استفاده مي کنند و در سن ٤-٣ سالگي سؤالات چه چطور و چرا را به کار مي برند(٦)/
حدود سن ٣٢-٣١ ماهگي شکل صحيح سؤال را همچون بزرگسالان به کار مي برند(٧و٨)/
نتيجة به دست آمده از پژوهش Smith (١٩٣٣) و Tyack و Ingram (١٩٧٧) در مورد سؤالات کودکان حاکي از اين است که آنها سؤالات بله /خير را قبل از سؤالات پرسش واژه اي به کار مي گيرند اما در پژوهش Savic (١٩٧٥) پرسش واژة «چه » مقدم است (١١-٩)/ ترتيب کاربرد پرسش واژه ها در اين پژوهش ها در جدول ١ آمده است /
Tyack و Ingram (١٩٧٧) معتقدند که سؤالات چه و کجا ابتدا رشد مي يابند/ اين سؤالات براي کسب اطلاعات از محيط اطراف شامل اسامي مکانها اشياء و اشخاص انجام مي - گيرد/ سپس سؤالات چرا چگونه و چه موقع که مستلزم دانش کودک از مفاهيم زمان و عليت است رشد مي يابند(١٠)/
Tyack و Ingram توضيح مي دهند که سؤالات چه /کي مفاهيم عيني تري از اشياء و مکانها را رمزگذاري مي کنند و قبل از سؤالات چرا چگونه و چه موقع که مفاهيم انتزاعي علت شيوه و زمان را بازنمائي مي کنند فراگرفته مي شوند(١٠)/ يکي از يافته هاي Tyack و Ingram اين بود که سؤالات چه /what/ و کجا /where/ در همة سنين بسامد زياد دارد و سؤالات چرا /why/ و چگونه /how/ با افزايش سن افزايش مي يابد(١٢)/ گزارش Clancy (١٩٨٦) دربارة دو کودک اين بود که غالب سؤالات ابتدايي کودکان مثل اون کجاست جهت جستجوي اسباببازيهايشان طي بازي بود/ وي به اين نتيجه رسيد که سؤالات پرسش واژه اي کودکان با بسامد وقوع سؤالات مورد استفادة مادران آنها به طور معني دار رابطه دارد/ کودکاني که در معرض سؤال با واژة «چطور» هستند نسبت به ساير کودکاني که در معرض اين واژه نيستند اين نوع سؤالات را زودتر ياد مي - گيرند(١٣)/
Rowland و همکاران (٢٠٠٣) عوامل مؤثر در ترتيب فراگيري پرسش واژهها را مورد بررسي قرار دادند/ در اين پژوهش
٣٠٠ ساعت نمونه گفتار کودکان (٢٢ تا ٣٠ ماهه ) و مادرشان مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت / يکي از نتايج حاصل از اين پژوهش اين بود که بسامد وقوع پرسش واژهها در گفتار مادر مي تواند ترتيب فراگيري نوع واژهها را با موفقيت پيش گويي کند(١٤)/
Rowland و همکاران (٢٠٠٥) به منظور آزمودن اين نظريه که کودکان انگليسي زبان طي فراگيري پرسش واژه ها در اصول گرامر معکوسسازي خطاهايي را مرتکب مي شوند اما در نهايت گرامر را فرا مي گيرند پژوهشي را با عنوان وقوع خطا در به کارگيري پرسش واژه ها توسط کودکان انجام دادند/ در اين پژوهش نمونه گفتار خودبه خودي ١٢ کودک ٣-٢ ساله انگليسي - زبان مورد مطالعه قرار گرفت / نتايج نشان داد که در ميزان خطاها در کاربرد افعال کمکي مثل is,are,do اختلاف معني دار وجود دارد(١٥)/
Shipley و McAfee (٢٠٠٤) با جمع آوري اطلاعات از منابع مختلف خلاصه اي از روند رشد گفتار و زبان در کودکان بهنجار را تهيه نمودند/ محدودة سني استفاده از پرسش واژه ها عبارت است از:
٢٤-١٩ ماهگي : جمله هاي پرسشي را با آهنگ مناسب استفاده مي کند/ سؤال اين چيه را مي پرسد/
٣-٢ سالگي : يک يا دو کلمه پرسشي را استفاده مي کند/
٦-٥ سالگي : با کلمة پرسشي چگونه سؤال مي کند(١٦)/
به عقيده Brown (١٩٧٣) در مرحله اي از رشد زبان که ميانگين طول گفته ٢-١ تکواژ است جمله هاي پرسشي با آهنگ خيزان بيان مي شود و از پرسش واژهها به تعداد کم استفاده مي - شود اما در مرحله اي که ميانگين طول گفته ٢/٥ تا ٣ تکواژ است کاربرد اين نوع واژهها افزايش مي يابد(٦و١٧)/
Paul (٢٠٠٧) چک ليست ارزيابي درک پرسش واژه ها را ارائه کرده است / در اين چک ليست براي واژههاي چه و کجا سن ٢ و ٢/٦ سالگي و براي بقيه واژههاي سؤالي سنين ٣ و بالاتر ذکر شده است (١٨)/
کودکان فارسي زبان در چه سني از پرسش واژه ها استفاده مي کنند؟ ترتيب فراگيري پرسش واژهها در گفتار کودکان فارسي - زبان چگونه است ؟ اهداف پژوهش حاضر پاسخ به اين سؤالات است /
مورد
براي اين مطالعة طولي لازم بود نمونة گفتار آزاد کودکان بهنجار به طور منظم جمع آوري و ثبت شود/ به همين سبب براي دسترسي آسان به نمونه هاي مورد مطالعه مهدکودک به عنوان محيط پژوهش در نظر گرفته شد/ در مهدکودک دانشکده علوم توانبخشي دانشگاه علوم پزشکي ايران چهار کودک شرايط ورود به پژوهش را داشتند/ با توجه به اين که در مطالعات طولي امکان ريزش نمونه وجود داشت هر ٤ کودک براي مطالعه انتخاب شدند/
يک سال پس از آغاز مطالعه به دليل مشکلات پيش بيني نشده دو تن از کودکان حضور منظم در مهد نداشتند و از برنامة مطالعه حذف شدند/ نمونه هاي مورد مطالعه دو کودک هنجار فارسي زبان يکزبانه (يک دختر و يک پسر) بودند که توسط والدينشان به مهدکودک دانشکده علوم توانبخشي سپرده مي شدند/ هر دو کودک فاقد مشکلات حسي و حرکتي بودند و قبل از ١٢ ماهگي در مهد حضور داشتند/
نمونة گفتار آزاد کودکان از ١٢ تا ٣٦ ماهگي هر ماه به - مدت ١٢٠ دقيقه به روش ويدئويي با استفاده از دوربين ديجيتال panasonic مدل NV-DS٣٠ ساخت کشور ژاپن ضبط مي شد/
نمونة گفتار کودکان در حين تعامل با ساير کودکان و مربيان مهد در حين بازي و گفتگو ضبط مي شد/ کودکان اجباري براي حرف زدن نداشتند و در شرايط خوابآلودگي و بي حالي و سکوتهاي طولاني و در هنگام غذا خوردن از ضبط نمونة گفتار خودداري مي شد/ نمونة ضبط شده گفتار کودکان به روش واجنويسي ثبت مي گرديد/ براي حصول اطمينان از صحت ثبت گفته ها از طريق مشاهدة فيلم ويدئويي نمونة گفتار بيش از ٢ بار شنيده مي شد تا هرگونه خطا در ثبت گفته ها اصلاح گردد/ گفته هاي تقليدي آني کودکان از ديگران و شعر خواني آنها ثبت نمي شد/ گفته هايي که برخي از اجزاي آن به طور کامل مفهوم نبود حذف مي گرديد/ براي ثبت تعداد گفته ها محدوديتي نبود/ ضبط و ثبت نمونه هاي گفتار توسط يک نفر مجري طرح پژوهش انجام مي گرفت /
دختر مورد مطالعه در ١٢ ماهگي و پسر مورد مطالعه در ١٦ ماهگي اولين واژههاي خود را بيان نمودند/ تعداد نمونة گفتار و تعداد گفته ها و آمار توصيفي آنها در جدول ٢ نشان داده شده است /
مجموع گفته هاي دو کودک مورد مطالعه از ١٢ تا ٣٦ ماهگي در مورد دختر ٩٣٤٢ و در مورد پسر ٨٤٩٦ گفته بود/ پرسش واژهها از نمونه هاي گفتار هر دو کودک استخراج شد و نتايج زير به دست آمد:
هر دو کودک قبل از بيان پرسش واژهها آهنگ خيزان پرسشي را توليد کردند/ دختر در ١٣ ماهگي و پسر در ١٩ ماهگي اولين بار /m/ يا /hum/ همراه با آهنگ خيزان پرسشي را بيان نمود/ اين کودکان /m/ يا /hum/ با آهنگ خيزان پرسشي را هنگام شنيدن نام خود يا با شنيدن اظهارات گوينده بيان مي کردند/
اولين پرسش واژهها در نمونة گفتار آنها چي /ic/ و کو /ku/ بود/ دختر مورد مطالعه اولين بار فقط يکبار /iyec/ را در سن ١٥ ماهگي بيان نمود و در سن ١٨ ماهگي ١١بار /ku/ و /ic/ را بيان نمود/ پسر مورد مطالعه کو و چيه /ku/iye/ c/ را در سن ٢١ ماهگي ٦ بار بيان نمود/ ميانگين طول گفتة هر دو کودک قبل از ٢٤ ماهگي کمتر از ٢ تکواژ بود/
پيدا کردن اسباببازي يکي از انگيزهها براي بيان واژة
/ku/ بود/ تا سن ٢٥ ماهگي هر دو کودک براي بيان سؤالات خود پرسش واژة جديدي به خزانة واژگان بياني خود اضافه نکردند.
نمودار ١ و ٢ درصد وقوع پرسش واژههاي /ku/i/ c/ /koja/ و ساير پرسش واژهها را در نمونة گفتار هر دو کودک مورد مطالعه از ٣٦-١٨ ماهگي در فواصل ٦ ماه نشان مي دهد/ اين نمودارها نشان مي دهند که در مقطع سني ٢٤-١٨ ماهگي هر دو کودک فقط از پرسش واژه هاي /ku/ و /ic/ استفاده مي کردند.
