بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت زندگی شهری در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین حوزههای تحقیقات شهری در بسیاری از کشورهای دنیاست. چنین توجهی ناشی از آگاهی فزاینده نسبت به سهم مطالعات کیفیت زندگی در شناسایی نواحی مسئلهدار و نقش آن در پایش سیاستهای برنامهریزی شهری است. با این وجود، بیشتر مطالعات کیفیت زندگی در سطح شهر یا کشور انجام گرفتهاند. از اینرو، تغییرات کیفیت زندگی در مقیاسهای کوچک به خصوص مقیاسهای درون شهری به خوبی شناسایی نشده است.
هدف از این پژوهش ارزیابی شاخصها و بررسی وضع موجود کیفیت زندگی در شهر کهنوج میباشد که به بررسی شاخصهای اقتصادی در نواحی مختلف شهر پرداختهشده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده است برای تحلیل دادهها از نرمافزارهای جغرافیایی و آماری از جمله spss و مدل AHP دادههای گردآوری شده مورد تجزیهوتحلیل قرار میگیرد و از GIS برای نمایش توزیع مکانی کیفیت زندگی بر اساس شاخصهای اقتصادی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بر اساس آزمون باینومیال کیفیتزندگی در سطح پایینی قرار دارد؛ و بر اساس نتایج نرمافزار ناحیه 2 به عنوان مطلوبترین و ناحیه 4 به عنوان نامطلوبترین ناحیه از لحاظ کیفیت زندگی انتخاب شدند.
-1 مقدمه
توسعه بیرویه شهرها، تغییرات ساختار اقتصادی -اجتماعی، عدم تطبیق و همخوانی بافت مرکزی با الگوهای جدید شهرنشینی، ترافیک و آلودگی، وجود تشکیلات متعدد و موازی در زمینه مدیریت مراکز شهری و مهمتر از همه بیتوجهی مدیریت شهری به مراکز شهری از یکطرف و فرصت توسعه و سرمایهگذاری مناسب در حاشیه شهرها به علت ارزانی قیمت زمین از طرف دیگر، باعث افت و نزول کیفیت زندگی در مراکز شهری و به طور کلی کنار گذاشتن آنها از فرایند توسعه شهری شد .
اینها موارد مشترکی هستند که کاهش کیفیت زندگی شهری را در این مراکز موجب شدند. کیفیت زندگی یکی از این رویکردهای نوین در زمینه اصلاح و تکامل مفهوم توسعه است که در پرتو نفوذ این مفهوم، رویکردی جدید در عرصه برنامهریزی شهری شکل گرفته است که معتقد است برنامهریزی شهری علاوه بر توجه به اهداف کالبدی و کارکردی، میباید به نیازهای کیفی و روانی مردم در محیط زندگی شهری مانند هویت اجتماعی، امنیت و رفاه اجتماعی، اشتغال پایدار، آسایش روانی، احساس زیبایی، همبستگی و تعلق اجتماعی و غیره، نیز پاسخ گوید. - مهدی زاده، . - 1382
امروزه با توسعه برنامهریزیهای مکانی، میزان رضایت از کیفیت زندگی در فضاهای برنامهریزی شده از اهداف اولیه و اصلی به شمار میرود؛ بنابراین، اندیشمندان برنامهریزی نیز اعتقاد دارند برنامهریزیها باید همسو با بهبود کیفیت زندگی باشند .از طرفی، بهبود کیفیت زندگی میتواند زمینههای دیگر توسعه مانند توسعه اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را به همراه داشته باشد - قالیباف و همکاران، . - 1388 علاوه بر این، نظریهها و مطالعات تجربی کیفیت زندگی به شکل امروزی آنعمدتاً از جوامع غربی نشأتگرفتهاند.
این مطالعات در کشورهای درحالتوسعه بهطور قابلتوجهی کم هستند. همینطور، فاکتورهای عمده تأثیرگذار بر کیفیت زندگی مردم در شهرهای کشورهای درحالتوسعه بهطور واضح شناسایی نشدهاند - رضوانی و همکاران، . - 1389 امروزه کیفیت زندگی، یکی از چارچوبهای نظری مورد قبول در بررسی شرایط زندگی جوامع مختلف به شمار میرود .کیفیت زندگی، وضعیت فرد و یا افراد یک جامعه را با توجه به عوامل برونزایی نظیر فنآوری تولید، زیرساختها، روابط اجتماعی، نهادهای اجتماعی، محیطزیست و مانند آنها تحت تأثیر قرار میدهد .
به طور کلی، کیفیت زندگی، علاوه بر مسائل اقتصادی، نگرانیهای اجتماعی و محیطزیست را نیز مدنظر قرار میدهد. با توجه مشکلات شهری و وضعیت اقتصادی نابسامان شهر کهنوج شاخصهای اقتصادی این شهر باید مورد بررسی قرار گیرند و با توجه اهمیت ندادن به این شاخصها در کیفیت زندگی مردم شهر از این رو در این تحقیق به ارزیابی این شاخصها در شهر کهنوج پرداخته شده است تا تحلیل مناسبی از این شاخصها و نقشی حیاتی که می توانند در زندگی شهروندان ایفاء نمایند به دست آید.
-2 مبانی نظری
-1-2 کیفیت
کیفیت واژهای با معانی متفاوت است. در فلسفه و نظریه شناخت منظور از کیفیت چگونگی یک چیز است. در زمینههای اقتصادی معادل مرغوبیت و مطلوبیت و مجموعهای از ویژگیهای یک کالا و عرضه کننده آن که باعث فروش آن کالا شود را میگویند و در زمینههای اجتماعی و فردی معادل با شایستگی، صلاحیت و لیاقت میباشد. به اصطلاح کیفیت و کمیت در فارسی نیز - چند و چون - گفته میشود در مباحث علمی به خصوص کنترل کیفیت، کیفیت یعنی شایستگی جهت استفاده به خصوص و میزانی است که یک محصول انتظارات مصرف کننده خود را برآورده میسازد - حاجی یوسفی، . - 1381 هر پدیده از ویژگیهای مختلفی تشکیل یافته اما کیفیت به ویژگی از پدیده که قابل درک بوده و خود در ذهن شکل میگیرد، اطلاق میشود و جز ویژگیهای اصلی آن قلمداد میشود.
بلافاصله بعد از بیان کیفیت، مفهوم کمیت در ذهن فرد شکل میگیرد به عبارتی در ذهن افراد کمیت و کیفیت در کنار یکدیگر مطرح میشوند. ولی در اکثر موارد مشاهده میشود توجه به بعد کمی پدیدهها بیشتر از بعد کیفی آن هاست. در این مورد میتوان مثال شهری بیان نمود، بسیار شنیده میشود در محافل علمی و عملی در خصوص کمبودهای شهری - کمبود سرانه-ها، احداث راههای جدید، حل مشکل ترافیک و ... - صحبت میشود اما کمتر به حل مسائل کیفی بافتهای شهری و توجه به ارتقا کیفیت زندگی این بافتها پرداخته میشود. کیفیت واژهای است که در عین سادگی در مواردی قابل فهم نبوده و به واژهای چند پهلو تبدیل میشود. در زمینه کیفیتهای غیر ملموس مثل زیبایی، این واژه ناملموس بوده اما در مورد کیفیتهایی چون سردی، زبری و ... قابل فهم است - تیکرانیان، .
-2-2 کیفیت زندگی
کیفیت زندگی مفهوم گستردهای است که دارای معانی گوناگونی برای افراد و گروههای مختلف میباشد. برخی آن را به عنوان قابلیت زیستپذیری یک ناحیه، برخی دیگر به عنوان سنجهای برای میزان جذابیت و برخی به عنوان رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، شادکامی، رضایتمندی و ... تفسیر کردهاند. - . - Epley and Menon, 2008 تعدد تعاریفی که در خصوص سازه کیفیت زندگی با آن مواجهیم میتوان ناشی از سه عامل مختلف باشد؛ یکی چند بعدی بودن این سازه، دیگری کاربرد آن در حوزههای حرفهای متفاوت چون پزشکی، روانشناسی، جغرافیای انسانی، مطالعات توسعه، اقتصاد، جامعهشناسی و در نهایت سطح تحلیل که میتواند مربوط به عاملان، فرایندها، موقعیتها و ساختارها باشد.
