بخشی از مقاله
مقدمه مطالعاتی که در زمینه سلامت روانی توسط سازمان جهانی بهداشت و سازمان بین المللی کار انجام شده است نشان داده است
که سلامت کارکنان در سازمان ها و محیط کار هر روز بیش از گذشته در معرض آسیب جدی قرار دارد (سازمان جهانی بهداشت، ( 2002 که می تواند اثرات نامطلوبی بر افراد شاغل بگذارد (براگ به نقل از حبیبی، .(1387 در این میان یکی از مشاغل پر استرس که فرسودگی شغلی زیادی به همراه دارد، حرفه معلمی است.(اسمیت و بورک، .(1992 در سال های اخیر بررسی وضعیت بهزیستی روانی حرفه معلمی در پژوهش های متعدد مورد توجه و مطالعه پژوهشگران زیادی قرار گرفته است؛ به طوری که هر یک از این پژوهشگران سعی در بررسی موقعیت و شرایط کاری معلمان به منظور شناسایی نقاط آسیب پذیر و مرتفع کردن این مشکلات برای رسیدن به آموزش و پرورش اثر بخش داشته اند.( کوس، (2006 بر اساس الگوی ریف بهزیستی روانی از 6 عامل تشکیل می شود: پذیرش خود،رابطه مثبت با دیگران،خود مختاری، زندگی
هدفمند، رشد شخصی و تسلط بر محیط.( ریف، .(1989 بهزیستی روانی با سوالاتی درباره رضایت کلی از زندگی ، خوشحالی و نشانه های افسردگی سنجیده می شود و رویکردی است که بر شادی و یا رضایت از زندگی تمرکز داشته و به طور گسترده برای سنجش کیفیت زندگی به کار می رود. ( ویگ استدوم، .(2011 بهزیستی روانی را ویژگی هایی مانند سازش یافتگی ،شادمانی و اعتماد به خود که نشان دهنده ی سلامتی و بهزیستی روانی هستند ،تشکیل می دهد ( یگانه، (1392 بدین ترتیب میتوان گفت که این سازه اصطلاحی است که برای نشان دادن انواع حیطه ها از جمله وضعیت سلامت ، توان انجام زندگی روزمره، جایگاه و نقش کاری ، وجود فرصت هایی برای دنبال کردن علایق تفریحی،کارکرد اجتمایی برای دوستی ها و روابط با دیگران ، دسترسی به منابع مراقبت از سلامت ، معیار های زندگی و سلامت عمومی به کار می رود.(کارآ، .(1385 جنبش روانشناسی مثبت ، رویکرد جدیدی در روان شناسی معاصر است که سلیگمن آن را مطرح کرده است و شادکامی و بهزیستی روانی را از مباحث مهم و مطرح شده در آن معرفی میکند.(فلیپس و بتمن، .(2007
آرگیل و کروسلند((1987 به منظور ارائه یک تعریف کاربردی از شادکامی آن را دارای سه بخش مهم فراوانی عاطفه مثبت یا خوشی، میانگین سطح رضایت در طول یک دوره و نداشتن احساسات منفی مانند افسردگی و اضطراب دانسته اند. کیمبل و ونیز((2006 عقیده دارند که شادکامی مانند سلامتی یا سرگرمی یک ویژگی خوب با درجه بالا است . شادکامی در اغلب موارد ساختاری 2 بعدی دارد: بعد شناختی و بعد عاطفی . بعد عاطفی شامل وجود عواطف مثبت و نداشتن عواطف منفی و بعد شناختی شامل ارزیابی کلی نسبت به زندگی است که حیطه های مختلفی را در نظر می گیرد (طاهری، .(1392 در بیانی دیگر، شادکامی فقط بیمار نبودن نیست؛ بلکه سطوح دیگری را هم شامل می شود که هم عاطفه و هم شناخت را درگیر می سازد.(باقری و اکبر زاده 2010؛ هوانک و همفیرز، .(2012
از دیگر سازه های مهم در سلامت روان که امروزه مقوله ای مهم و حیاتی به نظر می رسد اضطراب وجودی است که به دلیل ارتباط نظری با بهزیستی روانی، در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.( برمن و همکاران، .(2006 اضطراب مسئله ای شایع و صعب العلاج است و یافتن راهی برای مهار آن از اهمیت شایانی برخوردار است ( فرانکل به نقل از محمدپور، .(1385رویکرد وجودگرایی در ساختاری پویشی، شبیه روان تحلیلگری، خواستگاه اضطراب را مسائل هستی شناختی، نیاز های پاسداشت وجود خود و نگرانی های نهایی تشکیل دهنده روان پویه های وجودی، چون مرگ،تنهایی و بی معنایی می داند که اضطراب را فرا می خوانند رولومی نیز اضطراب وجودی را به صورت تهدید وجود یا ارزش هایی که وجودمان با آن ها شناخته می شود تعریف میکند. پل تیلیش اضطراب وجودی را بر اساس سه جهت تهدید وجود توسط نیستی، بر سه نوع تقسیم می کند: -1 اضطراب مرگ در تایید خود انسان -2 اضطراب بی معنایی در تایید خود معنوی انسان و -3 اضطراب محکومیت یا گناه در تایید خود اخلاقی جیمز بوگنتال ( به نقل از گنجی، (1388 به همراه سایر پژوهشگران وجودگرا معتقد است که انسان ها میتوانند برای اضطراب وجودی آمادگی های قبلی داشته باشند. آمادگی هایی که در طول سال ها و حتی در طول زندگی به حالت پنهان باقی می ماند و تنها بر اثر استرس های استثنایی تجلی می کنند.
مروری بر پژوهش های موجود در زمینه شادکامی و اضطراب وجودی نشان می دهد که شادکامی و اضطراب وجودی با شاخص بهزیستی روانی ارتباط دارد.(تپرسون، .(2000 نتایج پژوهش های مایرز (2001 ) بیانگر آن است که شادکامی در بهبود و افزایش بهزیستی روانی نقش موثری دارد و باعث احساس امنیت، رضایت در زندگی و روحیه مشارکتی بالاتر می گردد. ونیز،ساه، لاکاس و اسمیت((1999 خاطر نشان می کنند که تامین سلامت روان و جسم و اثبات ارزش شادکامی و اندازه گیری شاخص کیفیت زندگی از جنبه های مهم و تاثیرگذار بر بهزیستی روانی می باشد. مطالعات شخصیتی شادمانی نشان می دهد که افراد شاد، برون گرا و خوش بین هستند، از عزت نفس بالایی برخوردارند و در عوض افراد ناشاد به سطوح بالایی از روان رنجوری گرایش دارند.(حسینی قمی، .(1390 کار( 2003 )میگوید شادکامی مفهوم وسیعی است که تجربه هیجان های مطلوب سطوح پایین هیجان های منفی و بهزیستی روانی بالا را در بر می گیرد. کشاورز،مولوی و کلانتری (1387) مطرح نمودند که شادکامی با رضایت زناشویی،خوشبینی، رضایت از زندگی ارتباط مثبت و معناداری دارد و با سابقه بیماری های جسمانی و روان شناختی ارتباط معنادار دارد. افراد با شادکامی بالا، بطور عمده ای هیجانات مثبت را تجربه می کنند و از حوادث و وقایع پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند و دارای بهزیستی روانی بالایی خواهند بود و هیجانات منفی مانند خشم، اضطراب و افسردگی را تجربه نمی کنند.( مایرز و دانیر، (1995
تحقیقات در زمینه اضطراب وجودی نیز نشان می دهد که این مولفه با بهزیستی روانی ارتباط تنگاتنگی دارد در پژوهش هالت ( (1994 بین سطح اضطراب وجودی بالا و افسردگی بالا همبستگی معناداری وجود داشت. همچنین برمن و همکارانش ( 2006) نیز در پژوهش خود ارتباط معکوس اضطراب وجودی و سلامت روانی را یافتند. فرانکل((1813B1855 به نقل از محمدپور((1385 در تحقیقات خود نشان داد که اضطراب وجودی می تواند منجر به آسیب های روانی گردد و بهزیستی روانی را تهدید کند. کرکگار اضطراب وجودی را خواستگاه اولیه بیماری های روانی می دانست. در حال حاضر با توجه به نقش پر اهمیت و انکار ناپذیر معلمان در پیشرفت جوامع ( شریفیان، (1389 و همچنین تاثیر مستقیم بهزیستی روانی بر توانایی های بالقوه و بالفعل آنان( اسکالویک، (2009 ، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بهزیستی روانی با شادکامی و اضطراب وجودی انجام گرفته است. بر مبنای آنچه در مقدمه بیان شد این پژوهش به دنبال فرضیه های زیر است:
1 - بین شادی و اضطراب وجودی با بهزیستی روانی و مولفه های آن ارتباط معنی داری وجود دارد.
2 - بین شادی و اضطراب وجودی ارتباط معنی داری وجود دارد.
3 - شادی و اضطراب وجودی می توانند بهزیستی روانی را پیش بینی کنند.
روش تحقیق در این پژوهش از بین دانشجویان پردیس پسرانه شهید باهنر دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان ، با استفاده از روش نمونه
گیری تصادفی، تعداد 185 نفر انتخاب شده و پرسشنامه ها توسط آنها تکمیل گردید. داده های به دست آمده توسط نرم افراز تحلیل آماری spss ورژن 19 با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره مورد تحلیل و بررسی آماری قرار گرفت.
در این پژوهش از پرسشنامه های بهزیستی WEMWBS ، مقیاس شادی SHS و اضطراب وجودی لارنس گود استفاده گردید. مشخصات روان سنجی پرسشنامه های فوق به شرح زیر می باشد:
پرسشنامه بهزیستی روانی : (Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale) WEMWBS
مقیاس بهزیستی ذهنی وارویک ادینبور در سال 2007 توسط تنانت و همکاران تدوین گردید. این پرسشنامه 14 سوال داشته و هدف آن بررسی بهزیستی ذهنی افراد از ابعاد مختلف (خوش بینی، روابط مثبت با دیگران، انرژیک بودن) می باشد. روایی
این پرسشنامه در ایران توسط رجبی (1392) تایید شده و پایایی آن در گزارش وی توسط آزمون آلفای کرونباخ 0/78 بدست آمده . آلفای کرونباخ این پرسشنامه در جامعه آماری مورد نظر این پژوهش برابر 0/89 به دست آمد که پایایی قابل قبول و خوب این پرسشنامه را نشان می دهد.
مقیاس شادی ذهنی:SHS
پرسشنامه مقیاس شادی ذهنی SHS با هدف بررسی شادی ذهنی و درونی فرد ساخته شده است این پرسشنامه دارای 5 ماده است که هر ماده در یک طیف لیکرت از 1 تا 7 نمره گذاری می گردد. روایی این پرسشنامه توسط صاحب نظران تایید شده و پایایی آن بوسیله آلفای کرونباخ برابر 0/73 بدست آمد که قابل قبول می باشد.
فرم کوتاه پرسشنامه اضطراب وجودی لارنس گود:
پرسشنامه اضطراب وجودی لارنس گود با هدف بررسی اضطراب وجودی در 32 ماده طراحی شده است. در پژوهش حاضر از فرم کوتاه این پرسشنامه استفاده شده که دارای 14 ماده می باشد و هر ماده دارای دو پاسخ "صحیح" و "غلط" می باشد که پاسخ دهنده باید یکی از این دو پاسخ را انتخاب نماید. روایی این پرسشنامه توسط صاحب نظران تایید شده و پایایی آن توسط آلفای کرونباخ برابر 0/71 به دست آمد که برای استفاده در این پژوهش قابل قبول می باشد.
یافته ها برای بررسی متن فرضیه اول ،از آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی ضریب همبستگی بین متغیر های شادی و اضطراب
وجودی و بهزیستی روانی با یکدیگر ، و از رگرسیون چند متغیری برای بررسی معنی داری ارتباط شادی و اضطراب وجودی با بهزیستی روانی ، استفاده شده است که نتایج آن در جدول 1و2 قابل مشاهده می باشد.
جدول(.(1 آزمون پیرسون (بررسی ضریب همبستگی بین متغیر های شادی و اضطراب وجودی و بهزیستی روانی با یکدیگر)
