بخشی از مقاله

چكيده :
نقش اصلي بورس اوراق بهادار، جذب و هدايت پس‌اندازها و نقدينگي سرگردان و پراکنده در اقتصاد به سوي مسيرهاي بهينه آن است، به گونه‌اي که منجر به تخصيص بهينه منابع کمياب مالي شود. اما اين مهم منوط به وجود کارايي بازارهاي مالي است. بازار بورس مکانی است که درآن سهام شرکتهای گوناگون تولیدی خدماتی و سرمایه گذاری داد و ستد می شود. مردم به بازاربورس بازارسهام هم می گویند. اما نام رسمی و قانونی آن "بورس اوراق بهادار" می باشد." که منظوراز اوراق بهادارهمان برگه های سهام شرکتهاست. به مکانی که در آن عمل داد و ستد انجام می گیرد "تالار معاملات بورس گفته می شود".
مقدمه :
تحقیقات اخیر در بازارهای مالی پیشرفته نشان می‌دهد که تفسیر بازار سرمایه در دنیای واقعی با آنچه فاما و همفکران او تحت عنوان فرضیه بازار کارای سرمایه مطرح می‌کنند، متفاوت و پیچیده است. مفروضات حاکم بر بازارهای واقعی با مفروضات ساده تیوری مدرن پرتفوی و فرضیه بازار کارای سرمایه، تفاوت اساسی دارد. به عبارتی بازارهای واقعی بسیار پیچیده‌تر از آن هستند که بتوان آنها را در قالب یک یا دو تیوری و مدل جای داد و برآن اساس در آن بازارها فعالیت کرد. عوامل پیچیده رفتاری، روانی و ارزش‌های اقتصادی مختلف تاثیر بسیاری بر قیمت سهام دارند. بنابراین با وجود مطالعات اخیر دانشمندان مالی، به‌دلیل عدم‌کارایی بازارها در تعیین ارزش و اثر آن بر قیمت‌گذاری دارایی‌های مالی، عامل نمایندگی و عوامل پیچیده روانی و رفتاری و ارزش‌های اقتصادی متعدد، بازارهای سرمایه هیچ‌گاه به کارایی کامل نخواهند رسید.
بورس چیست؟


بورس اوراق بهادار و رسمی سرمایه است که سهام شرکتهای دولتی و خصوصی تحت ظوابط و مقررات خاصی مورد معامله قرار می گیرد.
در ضمن کلمه بورس از شخصی به نام واندر بورس گرفته شده است.

تاریخچه بورس:
در اوایل قرن پانزدهم در کشور بلژیک (سال 1460) برای اولین بار بورس اوراق بهادار طبق ظوابط خاص عرضه کنندگان به وجود آمد، نام دیگر بورس (بازار سهام) است.
تاریخچه بورس در ایران:
بورس ایران در سال 1340 هجری شمسی پدید آمد و در سال 1345 به تصویب مجلس شورای ملی کشور رسید.
تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران


بورس اوراق بهادار تهران که در سال 1346 تأسیس گردیده، هم اکنون در آستانه تبدیل شدن به صنعتی با عنوان «بورس» قرار گرفته است. با اجرای کامل قانون جدید بازار سرمایه و تبدیل بورس های کالایی به شرکت سهامی عام تحت اختیار سازمان بورس اوراق بهادار، این مهم تحقق می یابد. در این صورت، نقش وزارتخانه ها در اداره بورس کالایی و انحصاری عمل کردن برخی از این نوع بورس ها نیز در ایران برچیده می شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی «مهر»، بخش مالی اقتصادی هر کشور تأمین کننده منابع مالی و فعالیت های حقیقی اقتصادی است که به دو بازار پولی و سرمایه تقسیم می شود.
بازار پولی که عمدتاً به وسیله نظام بانیک اداره می شود، مهمترین کارکرد آن تأمین اعتبارات کوتاه مدت است. در همین حال، کارکرد اصلی بازار سرمایه هم تأمین مالی بلند مدت موردنیاز در فعالیت های تولیدی و خدماتی مولد است.
برهمین اساس، تاریخچه تأسیس اولین بورس به اواخر قرن چهارده و اوایل قرن پانزده در کشور هلند برمی گردد. در ایران نیز سازمان بورس اوراق بهادار تهران که پانزدهم بهمن ماه سال 1346 فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد، درحال حاضر 38 ساله شده است. ا... وردی رجایی سلماسی اولین دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران پس از انقلاب بوده است که در سال 59 وارد این بورس شد.
این بورس در سال های پس از انقلاب اسلامی و قبل از اولین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی کشور شاهد تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ 17 خرداد 1358 توسط شورای انقلاب بود که براساس آن، بانک های تجاری و تخصصی کشور در چهارچوب 9 بانک شامل 6 بانک تجاری و 3 بانک تخصصی ادغام و ملی شدند.
سپس براساس تصمیماتی، شرکت های بیمه نیز در یکدیگر ادغام گردیدند و به مالکیت دولتی درآمدند. همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر 1358 موجب شد تا تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند، به گونه ای که تعداد آنها از 105 شرکت و مؤسسه اقتصادی در سال 1357 به 56 شرکت در پایان سال 1367 کاهش یافت.
اولین دبیرکل بورس اوراق بهادار تهران پس از انقلاب نیز ا... وردی رجایی سلماسی بود که تا سال 1376 در این سازمان فعالیت کرد.
فعالیت بورس اوراق بهادار تهران از سال 1368 در چهارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای برای اجرای سیاست خصوصی سازی، مورد توجه قرار گرفت.
البته گرایش سیاست گذاری های کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس، افزایش چشمگیر شمار شرکت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را دربرداشت و شرکت های پذیرفته شده در بورس و فعال در آن به دو دسته شرکت های تولیدی و شرکتهای سرمایه گذاری تقسیم شدند.
رجایی سلماسی در سال 1376 از بورس اوراق بهادار تهران کنار رفت و احمد میرمطهری روی کار آمد. درعین حال، تا قبل از تصویب برنامه سوم و اجرای آن (1379) کشور ما برای راه اندازی بورس های کالا با خلاء قانونی مواجه بود، تا اینکه دست اندرکاران تدوین لایحه و قانون برنامه سوم توسعه به تدوین و تص

ویب قانونی اقدام کردند.
این موضوع در ماده 94 برنامه سوم توسعه گنجانده شد تا یک بازار متشکل و سازمان یافته ای تشکیل شود که به طور منظم کالای معینی با ساز و کاری خاص مورد معامله قرار می گیرند. البته طبقه بندی های متعددی برای یک بورس کالایی وجود دارد، اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از بررسی ها در قالب یک تشکل متمرکز قرار داشته باشند.
بورس کشاورزی که قرار بود از بورس فلزات راه اندازی شود، به دلیل اختلافاتی که در کابینه دولت اصلاحات به وجود آمد، به تأخیر افتاد. با شدت گرفتن اختلافات در دولت اصلاحات، زمینه های راه اندازی بورس فلزات مهیا شد و بالاخره این که با راه اندازی این نوع بورس در شهریور 1382، بورس فلزات اولین بورس منطقه ای ایران نام گرفت. هم اکنون این نوع بورس از اهداف اولیه خود فاصله گرفته و براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، به صورت انحصاری اداره می شود.
بورس کشاورزی نیز برمبنای تجربه از بورس فلزات در سال 83 فعالیت رسمی خود را آغاز کرد که بنابر گفته دبیرکل بورس کالای کشاورزی، اهداف این نوع بورس هم در سال اول فعالیت تحقق نیافته است.
پس از مروری بر روند شکل گیری بورس کالایی، حال به دلیل تدوین قانون جدید بورس اوراق بهادار می پردازیم. با توجه به ایجاد

پیشرفت و توسعه در زمینه های اقتصادی و نیاز به تدوین قانون جدیدی در زمینه بازار اوراق بهادار، لذا با مطرح شدن بحث های گوناگون از حدود 4 سال قبل، بالاخره در سال 83 آخرین نسخه ارائه شده در دولت تصویب و در آذر ماه سال 84 برای اجرا به سازمان مدیریت ابلاغ شد.
قانون قدیم بورس مربوط به سال 1345 و هم اکنون قانون جدید مطابق با شرایط امروز بازار و اقتصاد کشور تدوین شده است. تفکیک میان مقام عملیات و نظارت یکی از مهم ترین تفاوتهای قانون جدید و قدیم بازار اوراق بهادار مطرح شده است که به موجب آن، سازمان بورس تشکیل شده، وظیفه نظارت و شرکت بورس ایجاد شده، وظیفه عملیات را به عهده دارند و این درحالی است که در قانون قبلی بورس هر دو وظیفه را انجام می داده است.
در این قانون در خصوص سامان دهی بازار اولیه آمده است: سازمان بورس اوراق بهادار به شرکت های بورس مجوز ثبت شرکت می دهد و این در حالی است که در قانون قبلی سازمان بورس هیچ کنترلی بر شرکت های سهامی عام که اوراق بهادار منتشر می کنند، نداشته است.
وظیفه ایجاد ابزارهای مالی به بورس و نظارت قانونمند بر ارکان و نهادهای فعال در بازار سرمایه از دیگر موارد مورد مقایسه در قانون جدید بورس در مقایسه با قانون قبلی است، به طوری که مطابق قانون جدید بورس وظیفه نظارت منسجم و قوی بر شرکت های سرمایه گذاری فعال در بازار اوراق بهادار، شرکت کارگزاری صندوق های بازنشستگی، شرکت های تأمین سرمایه و شرکت های سپرده گذاری اوراق بهادار را خواهد داشت.
طرح جرایم و مجازات ها متناسب با تخلف انجام شده را از دیگر تفاوت های قانون جدید با قانون قبلی به شمار می رود. برهمین اساس، یکسری فعالیت ها در بازار می توانند جرم محسوب شوند و متناسب با هر جرم مجازاتی در قانون تعریف و تعیین شده که این امر موجب شفافیت بازار سرمایه می شود.
در نتیجه، شورای عالی بورس و سازمان بورس مهمترین ارکان اصلی بازار اوراق بهادار هستند و اتخاذ تدابیر لازم جهت سامان دهی و توسعه بازار اوراق بهادار، تعیین سیاست ها و خط مشی بازار اوراق بهادار، پیشنهاد آئین نامه های لازم به هیئت وزیران برای تصویب، مشخص کردن نرخ های کارمزد دریافتی از فعّالان بازار و ارتباط بازار کشور با بورس خارج کشور از مهمترین وظایف شورای عالی بورس عنوان شده است.
در قانون جدید مقام ناظر، کسی که به بازار سرمایه نظارت می کند، با مقام اجرایی و عملیاتی و تصدی گری جدا شده است. در طول 40 سال گذشته این دو مقام یکسان بوده و تمامی عملیات اجرایی توسط یک هیئت مدیره صورت می گرفت. این جدایی به این صورت است که تمامی فعالیت هایی که در زمینه تصدی گری و امور اجرایی است، به مردم واگذار می شود. براساس فعالیت های عملیاتی و اجرایی بورس های کالای کشاورزی و فلزات منحل خواهد شد و به صورت شرکت های سهامی عام درخواهد آمد. نقش دولت هم در این بورس¬ها فقط تصویب اساسنامه این شرکت ها است.
همچنین در قانون جدید برای سهامداران، شرکت کارگزاری و سازمان بورس اوراق بهادار وظایف مشخصی درنظر گرفته شده است، به طوری که در شرایطی از هر سه آنها حمایت و در صورت خطایشان مجازاتهایی برای آنها پیش بینی شده است. در صورتی مدیران شرکتهای دولتی حاضر در بورس، سه بار کار تخلفی انجام دهند، نام آنها در لیست سیاه قرار خواهد گرفت و دیگر نمی توانند به عنوان مدیران شرکت های بورس فعالیت کنند.
درحال حاضر نیز با پایان یافتن مهلت ثبت نام از مؤسسین شرکت سهامی عام، سازمان بورس مفاد ماده 54 قانون را چک می کند و براساس آن مجمع عمومی هیئت مؤسس بورس اوراق بهادار تشکیل می شود.
درعین حال، مطرح شده است که حضور کاگزاران جهت کنترل بازار در شرکت سهامی عام بورس ضروری است. بنابراین میزان سهامی که کاگزاران می توانند در شرکت سهامی عام بورس داشته باشند بیشتر از سهام اختصاص یافته به افراد حقیقی است. هدف اصلی از تشکیل شرکت سهامی عام بورس کنترل بازار بورس است. بازده شرکت سهامی عام بورس از لحاظ کسب سود به مانند دیگر شرکت های سهامی است. البته باتوجه به اینکه در شرکت سهامی عام بورس مدیریت توسط بخش خصوصی اعمال می شود در نتیجه سهامداران از حضور در شرکت سهامی عام بورس استقبال می کنند.
براساس برخی گزارش ها، ارزش جاری بازار بورس تهران در پایان چهار ماه نخست سال 2006 به 37 میلیارد و 570 میلیون دلار ر

سیده است که کاهش 5/7 درصدی نسبت به سال گذشته نشان می دهد.
هم اکنون شورای عالی بورس هم با راه اندازی بورس نفت در ایران موافقت اصولی کرده و اساسنامه آن نیز تهیه و به سازمان بورس اوراق بهادار همچون بورس های کالایی فلزات و کشاورزی تقدیم شده است.
تحلیل گران اقتصادی هم معتقدند که بورس ایران مانند صنعت بیمه و سایر صنایع در حال تبدیل به صنعت است. یکی از مسئولان اقتصادی کشور هم در پاسخ به این پرسش که آیا ضرورت دارد که اداره بورس فلزات از وزارت صنایع گرفته و به وزارت بازرگانی سپرده شود، گفت: آیا اجرای قانون جدید در بازار سرمایه و تبدیل بورس های کالایی به شرکت سهامی عام، دیگر اکثریت مشکلات موجود رفع خواهد شد و بورس کالایی به صورت انحصاری اداره نمی شود. وی حتی تأخیر در راه اندازی بور

س نفت را چانه زنی در این خصوص عنوان کرده است.
با تبدیل بورس های کالایی به شرکت سهامی عام، مدیر عامل این شرکت ها با مجوز شورای بورس انتخاب می شوند و تحت اختیار سازمان بورس اداره خواهند شد و نقش وزارت خانه ها در این نوع بورس ها نیز به طور کلی از بین می رود.
در پایان به این نقطه اشاره می شود که بورس 38 ساله ایران هم اکنون در شرایط حساسی است تا اینکه با تصویب اساسنامه های جدید بورس کالایی، سازمان بورس اوراق بهادار وارد مرحله جدیدی از فعالیت نوپای خود شود.
نحوه خرید و فروش سهام:
نحوه خرید و فروش در بازار رسمی و غیر رسمی متفاوت از یکدیگر است.در زیر ابتدا نحوه خرید و فروش در بازار رسمی ارائه می شود و سپس در بازار غیر رسمی ارائه می شود.
- نحوه خرید و فروش در بازار رسمی:
الف) ساعت انجام معامله:
معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهاي تعطيل عمومي، از ساعت 9 تا 12.30 و در يك نشست معاملاتي و از طريق تالارهاي معاملات انجام مي شود.
ب) نحوه انجام معامله:
انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران از طريق كارگزاران انجام مي‌شود. این کارگزاران که در انجام معاملات نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند، دارای مجوز کارگزاری از سازمان و عضو بورس هستند
ج) افتتاح حساب يا دريافت كد معاملاتي:
از آن‌جا که دادوستد اوراق بهادار با استفاده از سیستم رایانه‌ای و براساس کد خریدار و فروشنده انجام مي‌شود، لازم است همه خریداران و فروشندگان دارای کد منحصر به خود باشند تا کارگزار بتواند براساس آن به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازد. کد معاملاتی، شناسه‌ای 8 کاراکتری است که براساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار – از جمله کد ملی وی – و به صورت ترکیبی از حرف و عدد تعیین می‌شود. این کد در واقع از سه حرف اول نام خانوادگی و یک عدد تصادفي، تشکیل شده است.
د)تکمیل فرم سفارش خرید يا فروش:
در این فرم اطلاعات مورد نیاز اعم از مشخصات شرکت کارگزاری، مشخصات سرمایه‌گذار، نام، تعداد و قيمت اوراق بهادار، چگونگي پرداخت يا دريافت وجه قید می‌شود. تعيين قيمت اوراق بهادار با مشتري است و مشتري مي‌تواند تقاضاي خريد يا فروش اوراق بهادار را در قيمت مشخصي تقاضا كند يا اينكه تعين قيمت را به كارگزار و شرايط بازار واگذار كند.
ه)ورود سفارش به سامانه معاملاتي:
پس از دريافت سفارش خريد يا فروش، كارگزار سفارش‌هاي دريافتي را با حفظ نوبت وارد سامانه معاملات مي‌كند. اولویت‌بندی درخواست‌ها در صف تقاضای خرید(فروش) سهام ابتدا براساس قیمت‌های پیشنهادی خرید(فروش) صورت می‌گیرد و از بالاترین(پايين‌ترين) تا پایین‌ترین(بالاترين) قیمت اولویت‌بندی می‌شوند.
و) انجام معامله:


در سامانة معاملات صف تقاضا و سفارش‌های خرید در مقابل صف عرضه یا سفارش‌های فروش قرار می‌گیرد و در صورتی که قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش برابر شوند، معامله به‌طور خودکار توسط سیستم رایانه‌ای انجام می‌شود و سفارش‌ها از صف عرضه و تقاضا حذف می‌شوند.
ز)تسويه و پاياپاي:
شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه، مسوول تسويه و پاياپاي معاملات اوراق بهادار و همچنين ثبت و سپرده‌گذاري اوراق بهادار است. پس از انجام معامله در بورس و به‌طور معمول در پایان نشست معاملاتی، اطلاعات براي پاياپاي اوراق و همچنين تطبيق با اطلاعات سهامداري ثبت‌شده در سیستم و برای اطيمنان از وجود سهامدار، صحت اطلاعات سهامداري ثبت‌شده (نام، مقدار سهام....)، كفايت موجودي اوراق سهامدار براي تسويه معامله و همچنین مسدود نبودن موجودي سهامدار (وثيقه، رهن و...)، به سپرده‌گذاری مرکزی ارسال مي‌شود. سپرده گذاري با تعيين خالص تعهدات اعضاي خود(كارگزاران) در روز دوم پس از انجام معامله يعني T+ 2

، گزارش تسويه را تهيه مي‌كند. به عبارت ديگر در اين مرحله، خالص تعهدات كارگزاران در مورد وجوه و اوراق بهادار تعيين و به آنان ابلاغ مي‌شود.
انتقال مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار(در مقابل انتقال وجوه از خریدار به فروشنده)، آخرین مرحله از فرآیندهای پس از انجام معامله به شمار می‌رود. پس از تطبیق اطلاعات و تعیین خالص تعهدات اعضاء در مرحله پایاپای اوراق(T+ 2)، اوراق بهادار در روز تسویه(T +3)، به صورت غیرفیزیکی(Book Entry) از حساب فروشنده اوراق بهادار به حساب خریدار منتقل می‌شود. شركت سپرده‌گذاري در كنار انتقال غير فيزيكي اوراق بهادار، اقدام به چاپ گواهي‌ سپرده‌گذاري و نقل انتقال سهام، معادل سهام خريداري شده براي خريدار و مانده سهام(در صورت وجود) براي مشتري فروشنده مي‌كند.
شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار يك شركت سهامي عام است كه بر پايه قانون بازار اوراق بهادار تشكيل شده است و بانك‌ها، شركت‌هاي كارگزاري و سازمان بورس و اوراق بهادار سهامداران اصلي آن هستند.
دامنه نوسان روزانه
دامنه نوسان روزانه قيمت سهام در بورس تهران 2 درصد تعيين شده است و از اين‌رو قيمت سهام يك شركت در يك روز حداكثر 2 درصد نسبت به قيمت پاياني روز قبل افزايش يا كاهش مي‌يابد. دامنه نوسان قيمت مانع از نوسانات شديد قيمت‌ها و تلاطم بازار مي‌شود.
كارمزد معاملات
مشتريان براي انجام معاملات، كارمزدهاي زير را پرداخت خواهند كرد:
كارمزد كارگزاران، كارمزد بورس، كارمزد سازمان، كارمزد شركت سپرده‌گذاري( كارمزد تسويه)، ماليات نقل و انتقال.
مجموع ملبغ کارمزد و مالیات 15/1 % مبلغ معامله خواهد شد.
- نحوه انجام معاملات در تابلوي غيررسمي:
کارگزاران بايد مجوز مورد نياز براي فعاليت در تابلوي غيررسمي را براي سهام شرکت يا شرکت هاي معين، از هيأت مديره سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ نمايند.
كليه سفارش هاي خريد و فروش در تابلوي غيررسمي فقط با قيمت محدود (Limit Order) اخذ مي‌گردد.
انجام معاملات در تابلوي غيررسمي مشمول محدوديت نوسان قيمت نخواهد بود. سهام هر شركت در تابلوي غيررسمي يك روز در هفته قابل معامله خواهد بود. روز و ساعت انجام معامله توسط هيأت مديره بورس تعيين مي‌شود. نحوه انجام معاملات در تابلوي غيررسمي به صورت توافقي بوده و کارگزاران صرفاً سفارش‌هاي دريافتي را جهت انجام در سامانه معاملات وارد مي‌نمايند.
در صورتي‌که براي معاملات سهام يک شرکت خاص، يک کارگزار تعيين شده باشد صرفاً سفارش‌هايي که منجر به معامله گردند، در سامانه معاملات وارد مي‌شوند. در صورتي که براي معاملات سهام يک شرکت خاص بيش از يک کارگزار مشخص شده باشد، کليه کارگزاران سفارش‌هاي خود را بين ساعات 8:30 تا 9:00، وارد سامانه معاملات نموده و در پايان اين زمان، کليه معاملات به قيمت محاسبه شده توسط سامانه معاملات انجام شده و به ثبت مي‌رسند و جلسه معاملاتي خاتمه مي‌يابد. سفارشاتي که منجر به معامله نمي‌گردد از سيستم معاملات حذف مي‌گردد و کارگزار مربوط موظف است در اولين جلسه معاملاتي بعدي اين سفارشات را وارد سيستم نمايد.
ميزان كارمزد دريافتى كارگزاران از هر طرف معامله به شرح زير محاسبه می‌گردد:
در معاملات سهام هر يك از طرفين معامله كارمزدى از قرار 4 در هزار مبلغ معامله به كارگزارى كه معامله را از طرف آنها انجام داده پرداخت خواهد کرد. در معاملات اوراق مشاركت هر يك از طرفين كارمزدى از قرار 2 در هزار مبلغ معامله به كارگزار مربوط پرداخت خواهد کرد.
کارگزاران
کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که به نمایندگی از مشتریان و از طرف آنان اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار می‌کنند. فعالیت کارگزاری نیازمند کسب مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار(سبا) و عضویت در بورس است.
کارگزاران مجاز به ارائه خدمات زیر هستند:
الف) خدمات کارگزاری، کارگزار/ معامله‌گری و بازارگردانی


ب) خدمات مالی و مشاوره‌ای شامل
کارگزاران برای ارائه خدمات یادشده کارمزد دریافت می‌کنند که میزان آن توسط سازمان و بورس تهران تعین می‌شود.
انتخاب کارگزار :
خرید و فروش اوراق بهادار در بورس صرفا از طریق کارگزاران انجام می‌شود و از این رو نیاز است که سرمایه‌گذاران با انتخاب کارگزار یا کارگزاران خود، فعالیت‌های معاملاتی خود را پی گیری کنند. هر مشتری می‌تواند با بیش از یک کارگزار کار کند اما با توجه به لزوم تمرکز فعالیت‌ها و امکان مدیریت بهتر سفارش‌های خرید و فروش، توصیه می‌شود مشتریان برای دریافت خدمات تعیین‌شده با یک کارگزار همکاری داشته باشند.


4- گروه های صنعت
از آنجمله عبارتست از:
مواد و محصولات دارويي ، منسوجات، محصولات کاغذي، محصولات غذايي و آشاميدني بجز قند و شکر، محصولات شيميايي، ماشين آلات و تجهيزات، فلزات اساسي، سيمان، آهک و گچ، ساخت محصولات فلزي، انبوه سازي، املاک و مستغلات و ...
هر گاه شرکتی وارد بورس شود آنگاه یا در یکی از گروههای موجود یا در یک گروه جدید قرار می گیرد. تا از تعداد و قیمت سهام آن برای محاسبه شاخص صنعت استفاده شود.
5- نحوه محاسبه شاخصهای مختلف بورس
یكي از مهمترین معیارهاي ارزیابي عملكرد سرمايه‌گذاري در بورس و حتي سرمايه‌گذاري‌هاي غیر مالي، شاخص‌هاي بورس و به خصوص شاخص كل تلقي مي‌گردد.
مفهوم شاخص سهام
شاخص، یك معیار آماري است كه تغییر حركت و جهت یك اقتصاد یا یك بازار سهام را نشان مي‌دهد. هر شاخص داراي متدولوژي محاسباتي خاصي است كه معمولاً بر حسب تغییر از یك ارزش مبنا بيان مي‌شود. مثلاً شاخص كل بورس تهران بر مبناي فرمول لاسپيرز با كمي‌تعدیل و بر پایه ارزش یكصد محاسبه مي‌گردد
آنچه را كه از طريق شاخص‌هاي كل، صنعت و مالي نمي‌توان دريافت شامل موارد زير است:
الف) شاخص‌ها دلايل حركت قيمت‌ها را نشان نمي‌دهند.
ب) شاخص معيار سنجش عملكرد پرتفوي سرمايه‌گذاران نيست.
ج) شاخص فاقد قابليت مقايسه در بلند مدت است.
د) هر قدر شاخص‌ها به صنايع و طبقات مربوطه خردتر شوند، سودمندي بيشتري در تصميمات سرمايه‌گذاري دارند.
در هر بازار بورس اوراق بهاداری می توان بنا بر احتیاج و کارایی شاخصهای زیادی را تعریف و محاسبه نمود. در تمام بورسهای دنیا نیز شاخص های زیادی برای گروهها و شرکتهای مختلف محاسبه می شود.
بعنوان مثال در بازار سهام امریکا شاخص داو جونز (DOW &JONES ) تغییرات 30 شرکت صنعتی 20 شرکت حمل و نقل و 15 شرکت خدماتی را نشان می دهد ویا شاخص نزدک ( NASDAQ ) تغییرات سهام خارج از بورس را نشان می دهد . دیگر شاخصهای معروف برخی از بورسهای دنیا عبارتند از :
بورس نیویورک S&P250 که برای 250 شرکت محاسبه میشود و S&P500 که برای 500 شرکت محاسبه می شود. بورس لندن FTSE توکیو NIKIIE و TOPIX امستردام AEX ، فرانسه CAC و آلمان DAX می باشد.
در بورس اوراق بهادار تهران نیز شاخصهای زیادی محاسبه می گردد که هر شخص یا گروهی بنا به نیاز خود از آنها استفاده می کند.
شاخص های زیر در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می شود:
شاخص کل قیمت، شاخص صنایع، شاخص پنجاه شرکت فعالتر، شاخص قیمت و بازدة نقدی و شاخص بازدة نقدی
1- شاخص کل قیمت
شاخص کل قیمت در بورس تهران برای سه گروه محاسبه میشود که عبارتند از:
1-1- شاخص قیمت کل بازار : که در محاسبه آن قیمت سهام تمام شرکتهای معامله شده تاثیر داده م

ی شود .
شاخص قیمت تالار اصلی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلو اصلی تاثیر داده می شود .
شاخص قیمت تالار فرعی : که در محاسبه آن فقط قیمت سهام شرکتهای معامله شده در تابلوی فرعی تاثیر داده می شود .
بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نموده است. این شاخص 52 شرکت که در آن زمان کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را شامل می‌شدند، در برمی‌گرفت، بطوریکه شامل پرتفوي فرضي از كل سهام پذيرفته شده در بورس بوده است.
شاخص مزبور با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

Pit = قیمت شرکت iام در زمان t


qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
Dt = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
Pio = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد. همان‌گونه که از فرمول 1 مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است که این امر منجر به تأثیر بيشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود.
مثال: فرض کنید که فهرست شرکت های پذیرفته شده در بورس شامل 3 شرکت با اطلاعات زیر باشد:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت پايه
الف 1.000.000 4.500
ب 2.000.000 6.000
ج 1.200.000 4.000
از آن جا که در تاریخ مبدأ، ارزش جاری و ارزش پایه سهام یکسان است، ارزش جاري و ارزش پايه سهام برابر هم خواهد بود:
شرکت ارزش جاری (پایه) سهام (ریال)
الف 4.500.000.000
ب 12.000.000.000
ج 4.800.000.000
جمع 21.300.000.000
حال می توان شاخص قیمت را از تقسيم ارزش جاري( 21.300.000.000) به ارزش پايه(21.300.000.000) ضرب در 100 به دست آورد كه زمان پایه یا تاریخ مبدأ برابر با عدد 100 خواهد بود. حال اگر سهام شرکت‌ها مورد معامله قرار گیرند و سهام شرکت‌های ”الف“ و ”ب“ به ترتیب 500 و 2000 ریال افزایش و سهام شرکت ”ج“ 1000 ریال کاهش یابد اطلاعات شرکت ها برای محاسبه شاخص به صورت زیر است:
شرکت تعداد سهام منتشره قيمت جاری ارزش بازار
الف 1.000.000 5.000 5.000.000.000
ب 2.000.000 8.000 16.000.000.000
ج 1.200.000 3.000 3.600.000.000
در اين حالت، شاخص برابر 4/115 خواهد بود. (100 * (21.300.000.000/ 24.600.000.000))
موارد تعدیل شاخص کل قیمت
به طور معمول موارد زیر موجب تعدیل پایه شاخص می‌گردند:
1 – افزایش سرمایة شرکت‌ها از محل آوردة نقدی


2 – افزایش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
3 – کاهش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
4 – تجزیه شرکت‌ها
5 – ادغام شرکت‌ها
6 – پرداخت سود نقدی (تنها برای تعدیل پایه شاخص درآمد کل)
2- شاخص صنایع

 

 


شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی که براساس روش ISIC صورت می‌گیرد. بورس تهران اقدام به محاسبة شاخص قیمت برای هر صنعت می‌کند که همگی با فرمولی مشابه شاخص کل قیمت محاسبة می‌شوند.در یک تفکیک کلی‌تر، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده‌اند که گروه مالی در برگیرندة شرکت‌های صنعت واسطه‌گری‌های مالی و گروه صنعت شامل کلیة شرکت‌های بورس به جز واسطه‌گری‌های مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز می‌پردازد که با نام شاخص مالی و شاخص صنعت منتشر می‌شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی می‌کنند.
3- شاخص پنجاه شرکت فعالتر
این شاخص كه نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت 50 شرکت فعالتر بورس تهران است با دو روش متفاوت محاسبه مي شود. در روش اول که منجر به محاسبة شاخص 50 شرکت فعالتر- میانگین ساده می‌شود از روش میانگین ساده استفاده مي گردد و روش دوم نیز همانند شيوة محاسبه TEPIX است و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر – میانگین موزون می‌شود.
آن چه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دوره‌های سه ماهه صورت می‌گیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روز‌های دادوستد شرکت‌ها است. بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکت‌ها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعالتر نامیده است.
4- شاخص قیمت و بازدة نقدی
شاخص قیمت و بازدة نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازدة کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازدة نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیة شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوة وزن‌دهی و محاسبة آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوة تعدیل آن‌ها است. شاخص قیمت و بازدة نقدی بورس تهران با فرمول زیر محاسبه می‌شود.

Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
RDt = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
5- شاخص بازدة نقدی
شاخص بازدة نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازدة نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایة شاخص کل قیمت بر پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی، به دست می‌آید. فرمول 3 بیانگر نحوة محاسبة شاخص TEDIX است.

تذکر : عدد پایه شاخصهای قیمت و بازده نقدی و بازده نقدی سهام در ابتدای سال 1377 برابر 08/1653 در نظر گرفته شده که

همسنجی این دو را با شاخص کل قیمت در آن تاریخ امکان پذیر سازد .
در راستاي اجراي آيين‌نامه شرايط و ضوابط پذيرش سهام در بورس اوراق بهادار مصوب 17/5/1384 شوراي بورس، درخصوص نحوه انجام معامله سهام شركت‌ها در تابلوي غيررسمي، دستورالعمل نحوه انجام معاملات در تابلوي غيررسمي در تاريخ 27/6/1385 به تصويب هيأت مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد، طبق ماده 10 قيمت معاملات نمادهاي تابلوي غيررسمي در شاخص‌ها لحاظ نمي‌گردد و صرفاً اطلاعات معاملات در سامانه معاملات نگهداري مي‌شوند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني بازار سرمايه، در اجراي بند 3 مصوبه شوراي عالي بورس و اوراق بهادار مورخ هشتم مرداد 86، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پيشنهاد هيات مديره سازمان بورس و اوراق بهادار در تاريخ 30 ارديبهشت 1387 در 10 ماده و 3 تبصره به تصويب شوراي عالي بورس و اوراق بهادار رسيد.
اين در حالي است كه براي تعريف شاخص جديد يا اصلاح شاخص فعلي، كميته متشكلي وجود نداشته و قانون جديد بازار اوراق بهادار نيز در اين مورد هيچ مسوولي را انتخاب نكرده است. بنابراين شوراي عالي بورس به منظور برطرف كردن اين خلا اقدام به انتشار مقررات اجرايي نحوه تغيير در شاخص هاي بورس يا تعريف شاخص هاي جديد در بازار سهام كرد. (منبع روزنامه اعتماد > شماره 1685 5/3/87> صفحه 15 )
امروزه شاخص بصورت شناور محاسبه می شود.
داوجونز(Dow Jones) در هجدهم سپتامبر سال ۲۰۰۰ شاخص داوجونز تغيير روش داد و در محاسبه سري شاخص هاي جهاني خود به ضرايب مبتني بر سهم شناور آزاد روي آورد. اين كار با شاخص هاي جهاني داوجونز شروع شد زيرا در بسياري از اين بازارها، حجم عمده اي از سهام هرگز قابل خريد و فروش نبود. اين تغييري عمده در شاخص داوجونز بود كه به سمت روش شناسي سهم شناور آزاد روي آورد.
شاخص آر اس آي RSI
شاخص توان نسبي(Relative Strength Index (RSI)) به وسيله جي ولز وايدر در سال1978 معرفي شده است و به عنوان شاخصي براي تعيين نقطه خريد و فروش استفاده مي‌شود. براي محاسبه RSI به طريق زير عمل مي‌كنيم:

که در آن RS به شرح زیر محاسبه می شود:
میانگین تغییر مثبت قیمتهای پایانی یک دوره Nروزه R S =
متوسط تغییر منفی قیمتهای پایانی یک دوره Nروزه
توجه شود که این شاخص توسط بورس منتشر نمی شود بلکه توسط سازمانهای مختلف محاسبه و ارائه می گردد.
آر اس آی عددي را بين 0 تا100 به ما مي‌دهد. هر چه عدد به 100 نزديكتر باشد به معني اين است كه خريد آن سهم در بازار در يك دوره بيش از حد خرید شده Over bought و زمان خوبي براي فروش آن است. وقتيRSI به صفر نزديك مي‌شود اين را مي‌رساند كه سهم مورد نظر در بازار در يك دوره بيش

از حد فروخته شده Over Sold و زمان خوبي براي خريد است. معمولاً نقطه برش را30 و70 در نظر مي‌گيرند. یعنی اگر به بالاتر از 70 افزایش یابد ، احتمال بالا بودن قیمتها در بازار وجود دارد. تنزل به زیر 30 حاکی از احتمال پدید آمدن قیمتهای بسیار پایین است.
6-انواع تالارها
پذيرش و معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در قالب سه تابلو و بازار اوراق مشاركت انجام مي‌شود:
1. بازار اول شامل تابلوهای اصلي و فرعی- سهام و حق تقدم شركت‌هاي پذيرفته شده در تابلوي اصلي
2. بازار دوم- سهام و حق تقدم شركت‌هاي پذيرفته شده در تابلوي فرعي
3. تابلوی غیررسمی- سهام و حق تقدم شركت‌هاي پذيرفته شده در تابلوي غير رسمي
4. بازار اوراق مشاركت شركتي و دولتي


تابلوي فرعي مكاني براي پذيرش و فعاليت شركت‌هاي كوچك و درحال رشد است. شركت‌هاي كوچكي كه توانايي برآورده كردن شرايط پذيرش تابلوي اصلي را ندارند در اين تابلو پذيرفته مي‌شوند و به آن‌ها فرصت داده مي‌شود با تامين مالي و رشد فعاليت‌ها به تابلوي اصلي ارتقاء يابند.
تابلوي غير رسمي از سال 1385 ايجاد شده است. هدف اين تابلو اعطاي فرصت به شركت‌هايي است كه از شرايط پذيرش در تابلوي فرعي برخوردار نيستند و به همين دليل در آستانه لغو پذيرش و اخراج از بورس قرار دارند. دوره فعاليت اين تابلو كه با مجوز شوراي عالي بورس ايجاد شده است، موقتي است.
7- مزاياي پذيرش در بورس اوراق بهادار
- سهولت در تأمين مالي درازمدت طرح‌ها و پروژه‌هاي آتي از طريق انتشار سهام و ساير اوراق بهادار
- افزايش اعتبار داخلي و خارجي ناشر به دليل فعاليت در يك بازار قاعده‌مند و نظارت از سوي بورس و مقام ناظر
- سهولت در تغيير تركيب سهام‌داري و انتقال مالكيت از جمله جذب سرمايه‌گذار خارجي
- امكان تأمين مالي با هزينه كمتر به دليل نقدشوندگي بيشتر اوراق بهادار و وجود بازار منظم
- برخورداري از مزاياي خاص و اعتباري از قبيل دريافت تسهيلات بانكي و وثيقه‌گذاري اوراق بهادار
- برخورداري ازمعافيت‌هاي مالياتي پيش‌بيني شده در قانون
- شفافيت عملكرد و امكان ارزيابي عملكرد شركت و مديران از طريق گزارشگري شفاف و نظارت مداوم
- امكان استفاده از مشاركت عمومي در توسعه شركت
- مديريت حرفه‌اي با توجه به لزوم پاسخگويي به سهامداران
8- حق پذيرش و حق درج
به‌منظور بررسي درخواست پذيرش اوراق بهادار شركت‌ها دربورس، مبلغي تحت عنوان "حق پذيرش" از شركت متقاضي اخذ مي‌شود. مطابق مصوبه‌ي 9 خرداد 1386 هيئت مديره بورس اوراق بهادار تهران، حق پذيرش هر شركت در بورس، دو در هزار سرمايه ثبت شده تا سقف دويست ميليون ريال تعيين شده است.
پس از درج نام هر شركت در فهرست نرخ‌هاي بورس اوراق بهادار تهران، سالانه مبلغي تحت عنوان "حق درج سالانه" از شركت اخذ مي‌شود. طبق مصوبه‌ي هيئت مديره بورس اوراق بهادار تهران، حق درج شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس، دو در هزار سرمايه ثبت شده تا سقف پنجاه ميليون ريال تعيين شده است.
نحوه‌ي پرداخت
مبالغ ياد شده به حساب جاري سيبا به شماره‌ي 0102919780001 نزد بانك ملي ايران- شعبه بورس، به نام بورس اوراق بهادار تهران قابل پرداخت است
9- تالار های منطقه ای:
اولین تالار منطقه ای در خراسان در 21/3/81 شکل گرفت. تعداد تالارهای منطقه‌ای فعال در سال 1385، 23 تالار بوده است كه 2 تالار اراك و گلستان با تصویب هیات دولت در سال 1385 افتتاح شد و توسط بخش خصوصی اداره می شود.
10- انواع بورس:
بطور كلي در حال حاضر تالارهاي بورس به سه دسته تقسيم مي شوند:
1- بورس كالا: بازار منظمي است كه در آن كالاهاي معيني مورد معامله قرار مي گيرد. مانندبورس طلاي نيويورك يا بورس پشم استراليا.
2- بورس اسعار: در اين بازار پول كشورهاي مختلف (ارز)مورد معامله قرار مي گيرد. معاملات ارزي بر اساس نوسانات بهاي پولهاي مختلف در مقابل يكديگر صورت مي گيرد.
3- بورس اوراق بهادار:در اين بازار اورق بهادار مورد معامله واقع مي شود.


50 شرکت برتر بورس سال 89


نماد نام شرکت سرمایه تالار
بکاب شرکت صنایع جوشکاب یزد 15400000 فرعی
بکام کابل های مخابراتی شهید قندی 300000000 اصلی
بموتو موتوژن 113400000 فرعی
پلوله شرکت گازلوله 225000000 اصلی
تایرا تراکتورسازی ایران 900000000 اصلی
تپکو تولید تجهیزات سنگین هپکو 397800000 اصلی
تکنو تکنوتار 33000000 اصلی


ثمسکن سرمایه گذاری مسکن 1000000000 اصلی
خاور ایران خودرودیزل 1600000000 فرعی
خبهمن گروه بهمن 3200000000 اصلی
خپارس پارس خودرو 2000000000 اصلی
خزامیا زامیاد 1200000000 اصلی
خساپا سایپا 9654000000 اصلی
خشرق الکتریک خودرو شرق 105000000 اصلی
خصدرا صنعتی دریایی ایران 1500000000 فرعی
خکاوه سایپا دیزل 600000000 اصلی
خودرو ایران خودرو 6300000000 فرعی
خوساز محورسازان ایران خودرو 150000000 فرعی
دپارس پارس دارو 70000000 اصلی


ستران سیمان تهران 1093743000 اصلی
سفارود کارخانه فارسیت درود 80640000 اصلی
شاراک پتروشیمی اراک 1200000000 اصلی
شبهرن نفت بهران 180000000 اصلی
شزنگ تجهیز نیروی زنگان 28000000 فرعی
شسم تولید سموم علف کش 10000000 فرعی
فاذر صنایع آذرآب 300000000 فرعی
فاراک ماشین سازی اراک 540000000 فرعی
فاسمین کالسیمین 195000000 اصلی
فالوم آلومتک 50000000 فرعی
فباهنر صنایع مس شهید باهنر 450000000 اصلی
فسرب ملی سرب و روی ایران 92000000 اصلی

 


کاذر فرآورده های نسوزآذر 100000000 اصلی
وبشهر توسعه صنایع بهشهر (هلدینگ) 1800000000 اصلی
وپارس بانک پارسیان 6000000000 اصلی
وتوس سرمایه گذاری توسعه شهری نوین گستر 20

0000000 اصلی


ولیز لیزینگ ایران 300000000 اصلی
ونوین بانک اقتصاد نوین 2500000000 اصلی


شرایط پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران
بخش اول: پذیرش سهامی عادی
الف ـ شرایط عمومی
1. نزد سازمان ثبت شده باشد.
2. محدودیت قانونی مؤثر برای نقل و انتقال آن یا اعمال حق رأی توسط صاحبان آن وجود نداشته باشد.
3. با نام و دارای حق رأی باشد.
4. تمام بهای اسمی آن پرداخت شده باشد.
ب ـ شرایط خاص پذیرش سهام عادی در تابلوی اصلی بازار اول
1- سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از دویست میلیارد ريال کمتر نباشد.
2- تمام سرمایه آن منقسم به سهام عادی بوده و امتیاز خاصی برای بعضی سهام داران درنظر گرفته نشده باشد.
3- حداقل 20 درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهامداران آن حداقل هزار نفر باشد.
الف ـ سهام نگه داری شده توسط هریک از سهام داران.
ب ـ سهام متعلق به سهام داران خانوادگی (اقوام نسبی درجه اول از طبقات اول و دوم).
ج ـ سهام متعلق به اشخاص حقوقی هم گروه با مالکیت مستقیم یا غیرمستقیم.
4- حداقل باید سه سال سابقه فعالیت در صنعت مربوط داشته و طی این مدت موضوع فعالیت آن تغییر نکرده باشد. همچنین از مدت مأموریت حداقل دو نفر از مدیران فعلی آن، حداقل شش ماه سپری شده باشد.
5- در سه دوره مالی متوالی منتهی به پذیرش که حداقل دو دوره آن سال مالی ک

امل باشد، سودآور بوده و همچنین چشم انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت در صنعت مربوط وجود داشته باشد.
6- زیان انباشته نداشته باشد.
7- براساس آخرین صورت های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ها، حداقل 30 درصد باشد. در مورد متقاضیانی که مشمول ماده 8 این دستورالعمل هستند، نسبت یاد شده بر مبنای ضوابط ناظر بر متقاضی، تعیین می شود.
8- اساسنامه متقاضی باید منطبق با اساسنامه نمونه مصوب هیئت مدیره سازمان و الزامات و شرایط تعیین شده توسط سازمان و سایر مراجع ذی صلاح، تدوین شده باشد.
9- سود عملیاتی شرکت در دو دوره مالی منتهی به پذیرش از کیفیت بالایی برخوردار بوده و مجموع جریان خالص وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی آن طی این دوره ها مثبت باشد.
10- گزارش حسابرس در مورد صورت های مالی دو دوره مالی منتهی به پذیرش، عدم اظهارنظر یا اظهارنظر مردود نباشد. در صورت اظهارنظر مشروط حسابرس، بندهای شرط ناشی از عدم انجام تعدیلات قابل توجه در درآمدها، هزینه ها، سود، زیان، بدهی ها و تعهدات متقاضی نباشد.
11- دعاوی حقوقی له یا علیه شرکت، دارای اثر با اهمیت بر صورت های مالی، وجود ن

داشته باشد.
12- به تأیید حسابرس، از سیستم اطلاعات حسابداری (از جمله حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده) مطلوب و متناسب با فعالیت خود و شرایط پذیریش در بورس (ازجلمه توانایی تهیه و افشای اطلاعات مالی به موقع و قابل اتکاء) برخوردار باشد.
ج ـ شرایط خاص پذیرش سهام عادی در تابلوی فرعی بازار اول
ماده 10- متقاضی پذیرش سهام عادی در تابلوی فرعی بازار اول به استثنای موارد زیر، تابع شرایط خاص پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول و مفاد این دستورالعمل است:
سهامی عام بوده و سرمایه ثابت شده آن از یک صد میلیارد ريال کمتر نباشد.
درصد سهام شناور و تعداد سهامداران آن به ترتیب کمتر از 15 درصد سرمایه ثبت شده و 750 نفر نباشد.
براساس آخرین صورت های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ها، حداقل 20 درصد باشد.
در دوره مالی منتهی به پذیرش، سودآور بوده و همچنین چشم انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت در صنعت مربوط وجود داشته باشد.
د ـ شرایط خاص پذیرش سهام عادی در بازار
1- سهامی عام بوده و سرمایه ثبت شده آن از سی میلیارد ريال کمتر نباشد.
2- درصد سهام شناور و تعداد سهامداران آن به ترتیب کمتر از 10 درصد سرمایه ثبت شده و 250 نفر نباشد.
3- براساس آخرین صورت های مالی سالانه حسابرسی شده، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی ها، حداقل 15 درصد باشد.
4- در یک دوره مالی منتهی به پذیرش، سودآور بوده و همچنین چشم انداز روشنی از تداوم سودآوری و فعالیت شرکت در صنعت مربوط وجود داشته باشد.
5- حداقل دارای یک بازارگردان باشد.
تبصره: حداکثر مدت حضور اوراق بهادار پس از پذیرش در این بازار برای شرکت های بیش از 100 میلیارد ريال سه سال می باشد.
هـ ـ شرایط انتقال سهام پذیرفته شده بین بازارها و تابلوها
1- حداقل یک سال از پذیرش آنها در تابلوی فرعی بازار اول گذشته باشد.
2- حداقل روزهای معاملاتی شرکت از سی و پنج درصد کل روزهای معاملاتی در سال کمتر نبوده و بدون احتساب معاملات عمده، حداقل چهار و نیم درصد از سهام ثبت شده شرکت، در دوره یاد شده معامله شده باشد.
3- حداقل یک سال از پذیرش آنها در بازار دوم گذشته باشد.
4- حداقل روزهای معاملاتی شرکت از سی و پنج درصد کل روزهای معاملاتی در سال کمتر نبوده و بدون احتساب معاملات عمده، حداقل سه درصد از سهام ثبت شده شرکت، در دوره یاد شده معامله شده باشد.
بخش دوم: پذیرش اوراق مشارکت
1- اوراق مشارکت منتشره توسط دولت، شرکت های دولتی (موضوع ماده 3 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مندرج در ارقام بودجه سالیانه)، بانک مرکزی و شهرداری ها.
2- اوراق مشارکت منتشره توسط شرکت های ثبت شده نزد سازمان.
فرآیند پذیرش اوراق بهادار


بخش اول: مشاور پذیرش
کلیه درخواست های پذیرش اوراق بهادار، به همراه مدارک و مستندات موضوع ماده 25 این دستورالعمل، بایستی توسط مشاور پذیرش به بورس ارائه شده و پس از احراز تکمیل مدارک در بورس ثبت گردند.
صرفاً شرکت های کارگزاری دارای مجوز کارگزار معرف و شرکت های تأمین سرمایه می توانند مشاور پذیرش باشند.
وظایف و مسئولیت های مشاور پذیرش به شرح زیر است:
1- ارائه مشاوره به متقاضی در خصوص پذیرش؛
2- سنجش میزان آمادگی ناشی برای پذیرش؛
3- ارائه مدارک و اطلاعات درخواستی به بورس از طرف ناشر در فرآیند پذیرش؛
4- نظارت بر رعایت مقررات پذیرش توسط ناشر در فرآیند پذیرش؛


5- عرضه اولیه اوراق بهادار پذیرفته شده یا ارائه مشاوره به ناشر برای تعیین کارگزار عرضه کننده اوراق.
بخش دوم: ارائه مستندات و مدارک جهت بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار
متقاضی پذیرش باید فرم درخواست پذیرش خود را به انضمام مدارک زیر در قالب فرم های بورس براساس تابلوی موردنظر، از طریق مشاور پذیرش به بورس تسلیم نماید:
1- پرسشنامة پذیرش؛
2- امیدنامه؛
3- رسید پرداخت حق پذیرش؛
4- صورت های مالی سالانه مربوط به حداقل سه دوره مالی منتهی به تاریخ پذیرش که حداقل دو دوره آن برابر یک سال باشد، به همراه گزارش حسابرس و بازرس قانونی به تشخیص بورس؛
5- ارائة آخرین صورت های مالی میان دوره ای شامل صورت های مالی شش ماهه حسابرسی شده و صورت های مالی سه ماهه؛
6- گزارش پیش بینی عملکرد سال مالی جاری و آتی حسابرسی شده به همراه اظهارنظر مقبول یا بدون بندهای شرط اساسی حسابرس در خصوص اطلاعات مزبور؛
7- گزارش هیئت مدیره به مجامع عمومی عادی و فوق العاده حداقل برای دو دوره مالی اخیر؛
8- صورت جلسات مجامع عمومی برای حداقل دو سال اخیر و روزنامه های رسمی مربوط به آگهی آنها در صورت وجود الزام قانونی؛
9- برنامه کسب و کار (Business Plan)، برای حداقل سه سال آینده و براساس فرم های بورس؛
10- آخرین اساسنامه ثبت شده منطبق با اساسنامه نمونه شرکت های پذیرفته شده در بورس، مصوب هیئت مدیره سازمان، که کلیه تغییرات قبلی مصوب مجامع عمومی فوق العاده در آن اعمال شده باشد؛
11- هرگونه تغییرات در اساسنامه طی دو سال مالی اخیر مندرج در روزنامه رسمی و آگهی های مربوط به تأسیس و ثبت شرکت؛
12- فهرست و مشخصات دارندگان اطلاعات نهایی شرکت، موضوع تبصره یک ماده 46 قانون بازار اوراق بهادار براساس فرم های سازمان؛
13- یک نسخه از آخرین مفاصا حساب مالیاتی و برگه های تشخیص مالیات پنج سال گذشته؛
14- مصوبة مجمع عمومی عادی صاحبان سهام مبنی بر موافقت با پذیرش اوراق بهادار در بورس؛
15- تأییدیه حسابرس در خصوص کفایت سیستم کنترل های داخلی شرکت به نحوی که این سیستم متضمن حفظ و رعایت حقوق و منافع سهامداران به صورت یکسان باشد؛
16- آخرین نمودار سازمانی مصوب به همراه شرح مختصری از ساختار نیروی انسانی؛


17- سایر اطلاعات مهم به تشخیص ناشر یا درخواست هیئت پذیرش.
صورت های مالی اصلی و تلفیقی متقاضی باید طبق مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارش دهی مالی و آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان تهیه شده باشد. همچنین در زمان ارائه درخواست پذیرش و آخرین سال مالی قبل از ارائه درخواست پذیرش، حسابرس شرکت باید از میان حسابرسان معتمد سازمان انتخاب شده باشد.
شرکت مؤظف است تغییرات با اهمیت در اطلاعات ارائه شده، ازجمله تغییرات در اساسنامه، حسابرس، مدیران، دارندگان اطلاعات نهانی، سال مالی و تغییرات سهامداران عمده در دوره بررسی درخواست پذیرش را به اطلاع بورس برساند. درغیر این صورت هیئت پذیرش می تواند براساس گزارش بورس، پذیرش اوراق بهادار متقاضی را در هر مرحله ای متوقف نماید.
بخش سوم: بررسی درخواست پذیرش اوراق بهادار

 


بورس حداکثر ظرف 45 روز پس از تاریخ تکمیل مدارک، گزارش کارشناسی خود حاوی اظهارنظر درخصوص احراز یا عدم احراز شرایط پذیرش توسط ناشر را به انضمام مستندات مربوطه به هیئت پذیرش ارسال می نماید. چارچوب گزارش کارشناسی مزبور، به پیشنهاد بورس و تصویب هیئت پذیرش تعیین می شود.
هیئت پذیرش حداکثر ظرف 45 روز پس از دریافت گزارش و مستندات مربوطه از بورس، نظر کتبی خود را با ذکر دلایل مبنی بر تأیید یا رد پذیرش اوراق بهادار، از طریق بورس به متقاضی اعلام می کند. در صورت رد درخواست، متقاضی می تواند مراتب اعتراض خود را حداکثر ظرف مدت 10 روز پس از ابلاغ تصمیم هیئت پذیرش، به دبیرخانه هیئت مدیره سازمان اعلام کند. رأی هیئت مدیره سازمان درخصوص بررسی مجدد موضوع یا تأیید نظر هیئت پذیرش، برای متقاضی، هیئت پذیرش و بورس لازم الاجراست.
در صورت تأیید هیئت مدیره سازمان، درخواست متقاضی باید در اولین جلسه هیئت پذیرش مجدداً طرح گردد.
در صورتی که درخواست متقاضی برای بار اول یا پس از اجرای رأی تجدیدنظر هیئت مدیره سازمان در هیئت پذیرش رد گردد، طرح مجدد درخواست متقاضی در هیئت پذیرش حداقل پس از شش ماه و انجام کلیه مراحل، امکان پذیر خواهد بود.
پذیرش در هریک از تابلوهای اصلی یا فرعی بازار اول یا در بازار دوم، منوط به احراز تمام شرایط ذکر شده در این دستورالعمل است و هیئت پذیرش نمی تواند متقاضی را به صورت مشروط در بورس پذیرش نماید.
بخش چهارم: درج و عرضه اوراق بهادار پذیرفته شده
درج نام اوراق بهادار پذیرفته شده در فهرست نرخ های بورس، منوط به احراز تمامی موارد تعیین شده توسط هیئت پذیرش می باشد. در صورت عدم احراز این موارد ظرف مدت 6 ماه، پذیرش اوراق بهادار در بورس لغو می گردد.
عرضه سهام پذیرفته شده در بورس می بایست حداقل 20 روز و حداکثر 3 ماه پس از تاریخ درج فهرست نرخ های بورس، صورت پذیرد. در صورت عدم عرضه سهام ظرف مدت 3 ماه، پذیرش آن در بورس لغو گردیده و پذیرش مجدد آن منوط به طی فرآیند پذیرش خواهد بود.
تداوم پذیرش اوراق بهادار
شرکتی که اوراق بهادار آن در بورس پذیرفته شده، باید اصول راهبری شرکتی مصوب هیئت مدیره سازمان را رعایت نموده و از تطبیق عملیات شرکت با استانداردها، اهداف شرکت و قوانین و مقررات مربوط اطمینان حاصل کند.
ناشر اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، مؤظف است مقررات مربوطه ازجمله الزامات این دستورالعمل و ضوابط افشای اطلاعات ناشران مصوب سازمان را رعایت نماید.
ناشر اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، مؤظف است جهت تسهیل امور سهامداران، حداکثر تا یک سال پس از درج اوراق بهادار خود در فهرست نرخ های بورس، انجام کلیه اقدامات شرکتی خود ازجمله توزیع سود را حسب قبول شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، به آن شرکت واگذار نماید.
مفهوم پرتفوليو يا پرتفوي (سبد سرمايه‌گذاري)
معني‌ ساده ‌واژه ‌پرتفوليو ‌سبد ‌سرمايه‌گذاري‌ بطور‌ عام ‌و سبد‌ سهام‌ بطور‌ خاص عبارت از ‌تركيب‌ دارايي‌‌‌‌هاي‌ سرمايه‌گذاري‌ ‌شده‌ توسط‌ يك سرمايه‌‌گذار‌، اعم از فرد ‌يا‌ نهاد ‌است. به لحاظ‌ فني‌، يك‌ سبد ‌سرمايه‌‌گذاري‌‌، مجموعه‌ ‌كامل دارايي‌هاي‌ حقيقي‌ و مالي ‌‌سرمايه‌گذار را ‌در بر‌مي‌گيرد. در اينجا ما دارايي‌هاي مالي را مورد نظر داريم. اغلب مردم، از روي برنامه و علم، يا از روي تصميم‌هاي غيرمرتبط به هم، سبد از دارايي‌ها (هم حقيقي و هم مالي) دارند. مطالعه همه جوانب پرتفوليو، را مي‌توان «مديريت پرتفوليو» توصيف نمود.
ماركويتز
ماركويتز نخستين كسي بود كه يك معيار خاص براي ريسك سبد سهام تدوين نمود و بازده منتظره و ريسك يك سبد سهام را استخراج نمود. مدل او برپايه‌ي مشخصه‌هاي بازده منتظره و ريسك اوراق بهادار بنا شده و در اصل، يك چارچوب نظري براي تحليل گزينه‌هاي «ريسك و بازده» است. سبد سرمايه‌گذاري كارا سبدي است كه در يك سطح معين ريسك، داراي بيشترين بازده است؛ يا داراي كمترين ريسك به ازاي يك سطح معين بازده است.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید