بخشی از مقاله
صنايع فرهنگي استان آذربايجان غربي
استان آذربایجان غربی یکی از ۳۰ استان ایران است ، که در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. در کنارهٔ غربی این استان،دریاچه ارومیه قرار دارد
جغرافیا
استان آذربایجان غربی در شمال غربی ایران قرار دارد و از شمال به جمهوری آذربایجان و ترکیه، از مغرب به کشورهای ترکیه و عراق، از شرق به استان آذربایجان شرقی و استان زنجان و از جنوب به استان کردستان محدود است. مساحت استان برابر ۳۷٫۰۵۹ کیلومتر مربع است که سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می‌شود و ۲٫۲۵ درصد مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد. جمعیت استان آذربایجان غربی طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ - ۲٫۸۷۳٫۴۵۹ نفر می‌باشد که ۴٫۰۸ درصد جمعیت کل کشور را در خود جای داده‌است و از این لحاظ هشتمین استان پرجمعیت کشور محسوب می‌شود.
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستم‌های ویژه‌ای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمده‌است که اهم آنها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی می‌کنند.
این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه‌است، ولی در برخی از ماههای زمستان، توده هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانه‌ای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما می‌شود.
ناهمواری‌ها
سراسر مرز استان با ترکیه و عراق از کوههای مرتفع دیوار مانندی از شمال به جنوب کشیده شده است که منبع چشمه‌های آب فراوانی می‌باشند .
حوزه‌های آبریز
۱) دریاچه ارومیه ۲) رودخانه ارس ۳) رودخانه زاب کوچک
آبهای معدنی
۱) ایستی سو ؛ در نزدیکی گردنه قوشچی. ۲) آب گرم محال باراندوز ؛ در نزدیکی قریه هفت آباد ارومیه. ۳) آب معدنی کوه زنبیل ؛ در کنار دریاچه ارومیه. ۴) آب معدنی دریک ؛ که بسیار گوارا بوده و در روستای چهریق قرار دارد. ۵) آب معدنی کانی گراوان ؛ در روستای کانی گویز در نزدیکی شهر رَبَط.فاصله 2 کیلومتری
ارتفاعات
۱) سلسله جبال مرکزی ترکیه و عراق ۲) ارتفاعات گردنه قوشچی ۳) کوههای باستان ۴) ارتفاع مور شهیدان ۵) ارتفاعات گردنه کله شین ۶) چیای بینار ارومیه 7)کوه قندیل 8)دره حاجی ابراهیم
رودخانه‌ها
۱) زرینه رود (جغاتو) ۲) سیمینه رود (تاتائو) ۳) مهاباد رود ۴) باراندوزچای ۵) شهرچای ۶) نازلوچای ۷) زولاچای[۱]
جغاتو و تاتائو نام های محلی رودهای زینه و سیمینه رود هستند.که توسط اهالی میاندوآب و بوکان مورد استفاده روزمره است.
جنگلها
جنگل‌های طبیعی استان، هرچند که در قسمت‌هایی از پیرانشهر و مهاباد وجود دارد، ولی مناطق وسیع جنگلی در سردشت قرار گرفته‌است که مساحت آن را بین ۶۰ تا ۸۰ هزار هکتار تخمین می‌زنند. کل مساحت جنگل‌های مصنوعی در استان به ۳۲۰ هکتار در قطعات متفاوت می‌رسد.
مردم
اکثر ساکنان این استان به طور عمده ترک آذری و کرد هستند. ولی اقلیت اشوری و ارامنه هم در استان مخصوصا در ارومیه مرکز استان ساکن هستند .در شهر ارومیه که مرکز و بزرگ‌ترین شهر استان بشمار می‌آید و از دیرباز به عنوان شهری که در آن گروههای قومی، زبانی، نژادی و حتی مذهبی مختلف زندگی می‌کنند شناخته‌شده‌است، جمعیت شهر مرکب از مردمان ترک ، کرد و یهودی، ارمنی و آشوری است.
تاریخ استان
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت‌های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال بین النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیها در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از آذرآبادگان گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام اتروپاد می‌دانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نام آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آنرا بصورت یک ایالت غیر موروثی آداره نمود .
موقعیت اقتصادی اجتماعی
این استان یكی از مناطق مستعد كشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اكتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی تركیب كارگاههای موجود استان نیز نشان می‌دهد كه دو گروه صنعتی كانیهای غیرفلزی و غذایی ـ داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگهای ساختمانی، گرانیت، میكا، زرنیخ، تالك، تراورتن، طلا، خاك نسوز و پوكه معدنی اشاره كرد.
شهرستان‌های استان
استان آذربایجان غربی دارای ۱۷ شهرستان، ۳۶ بخش، ۳۶ شهر، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است
آمار شهرستان‌های این استان بدین قرار است:
شهرستان های استان آذربایجان غربی
نام‌شهرستان جمعیت رتبه‌جمعیت درصد‌باسوادی رتبه‌باسوادی مساحت ک‌م‌مربع [۲]
رتبه‌مساحت
شهرستان ارومیه
۸۵۶٬۹۱۴ ۱ ۷۳٫۵ ٪ ۱ ۵٬۲۵۱ ۱
شهرستان اشنویه
۶۳٬۷۹۸ ۱۳ ۶۱٫۳ ٪ ۱۲ ۱٬۱۹۳ ۱۳
شهرستان بوکان
۲۰۲٬۶۳۷ ۴ ۶۸٫۶ ٪ ۶ ۲٬۵۴۱ ۶
شهرستان پیرانشهر
۱۰۷٬۶۷۷ ۹ ۶۰٫۸ ٪ ۱۳ ۲٬۲۵۹ ۸
شهرستان تکاب
۸۱٬۳۹۵ ۱۲ ۶۶٫۲ ٪ ۱۰ ۲٬۵۲۳ ۷
شهرستان خوی
۳۶۵٬۵۷۳ ۲ ۶۹٫۹ ٪ ۴ ۵٬۵۶۱ ۲
شهرستان چالدران
۴۴٬۵۷۲ ۱۴ ۵۹٫۳ ٪ ۱۴ ۱٬۹۷۵ ۱۱
شهرستان چایپاره
--- -- -- ٪ -- -- --
شهرستان سردشت
۱۰۴٬۱۴۶ 6 ۶۲٫۹ ٪ ۸ ۱٬۴۱۱ ۱۲
شهرستان سلماس
۱۸۰٬۷۰۸ 10 ۶۷٫۸ ٪ ۹ ۲٬۵۴۴ ۵
شهرستان شاهین‌دژ
۸۹٬۳۵۶ ۱۱ ۶۶٫۴ ٪ ۱۱ ۲٬۱۴۴ ۱۰
شهرستان ماکو
۱۷۴٬۵۷۸ ۷ ۶۸٫۳ ٪ ۷ ۴٬۳۳۵ ۳
شهرستان مهاباد
۱۹۷٬۴۴۱ ۵ ۶۹٫۴ ٪ ۲ ۲٬۵۹۲ ۴
شهرستان میاندوآب
۲۴۵٬۱۵۳ ۳ ۷۰٫۵ ٪ ۳ ۲٬۲۳۳ ۹
شهرستان نقده
۱۱۷٬۸۳۱ ۸ ۷۰٫۸ ٪ ۵ ۱٬۰۵۰ ۱۴
مناطق دیدنی
• آبشار شلماش سردشت
• تپه حسنلو
• سه گنبد
• دره شهدا
• تخت سلیمان
• قره‌کلیسا
• غار سهولان مهاباد
• فخریگاه مهاباد
• سد بوکان
• شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت
• سلطان یعقوب نقده
• دریاچه ارومیه
• مسجد جامع ارومیه
• سنگ کاظم خان
• کلیسای ننه مریم
• دره قاسملو ( گه لیه خان)
• موزه ارومیه
• سه گنبد
• آبشار سوله‌دوکل مرگور
• جنگل‌های مرگور (واقع در دره باوان)
• سد مهاباد
• چشمه آب معدنی گراوان سردشت
• دامنه کوه قره داغ دربسر
• بوزخانا چورس
• قرمزی مسجد چورس
• روستای بسطام-چایپاره
رودهای آذربایجان غربی
نام رود محل جریان مقصد طول (کیلومتر)
زرینه رود(جغاتو)
شاهین دژ٬ میاندوآب دریاچه ارومیه ۲۳۰ طولانی‌ترین
زاب بریسو
پیرانشهر - سردشت آبریز زاب ۲۱۸
رود ارس (آراز)
مرز ماکو رود کورا (جمهوری آذربایجان) -
رودخانه زنگمار
ماکو رود ارس (آراز) ۱۰۳
ساری سو
ماکو رود ارس (آراز) ۱۳۰
آق‌چای
چایپاره
ارس (آراز) ۱۰۹
قطور چای
خوی ارس (آراز) ۱۴۵
مهاباد چای
مهاباد دریاچه ارومیه ۹۲٫۵
ساروق چای
تکاب زرینه‌رود (جغاتو) ۶۶٬۲
آجرلو چای
شاهین دژ زرینه‌رود (جغاتو) -
هاچه سو
شاهین دژ زرینه‌رود(جغاتو) -
لیلان چای
ملکان - میاندوآب زرینه‌رود (جغاتو) -
سیمینه‌رود(تاتائو)
بوکان٬ میاندوآب دریاچه ارومیه ۱۳۹
خلیفان
بوکان سیمینه رود (تاتائو) -
زولاچای
سلماس دریاچه ارومیه ۸۰٫۵
نازلوچای
ارومیه دریاچه ارومیه ۹۲٫۵
شهرچای
ارومیه دریاچه ارومیه ۷۲٫۵
باراندوزچای
ارومیه دریاچه ارومیه ۶۷٫۵
گدارچای (محمدیار)
نقده دریاچه ارومیه ۱۰۰
روضه جای
ارومیه دریاچه ارومیه ۶۰
آواچار چای
پیرانشهر آبریز زاب ۶۲
لاوین چای
پیرانشهر آبریز زاب ۴۹
زاب گرژال
سردشت آبریز زاب ۹۵
پیوند به بیرون
• وب‌گاه میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان غربی
• وب‌گاه اندیشکده توسعه منطقه‌ای آذربایجان غربی
• مرکز ملی آمار ایران
• مدير اداره‌ي ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي: فقط با برگزاري يك كنگره شمس را به جهان نمي‌توان معرفي كرد
منار شمس تبريزي در خوي روز به روز كج‌تر مي‌شود
ايسنا- مدير اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان آذربايجان غربي از كج شدن منار مزار شمس تبريزي اظهار نگراني كرد و گفت: اين منار از حالت عمودي خارج شده است و روزبه‌روز كج‌تر مي‌شود كه اين امر بر پيچيدگي مرمت اين معماري مي‌افزايد.
محمد اشتري در گفت‌وگو با (ايسنا) در آذربايجان غربي، افزود: تبديل مقبره‌ي شمس تبريزي در خوي به يك مجموعه‌ي فرهنگي و گردشگري نتايج ملي و فراملي زيادي براي كشور دارد؛ اين مقبره، كانون فرهنگي بسيار قوي در اين شهرستان است و همه‌ي دستگاه‌هاي مربوط بايد به‌عنوان يك رسالت فرهنگي بزرگ، معرفي آنرا به خارج از مرزهاي استان و كشور برسانند.
وي با اظهار تاسف از غفلتي كه درباره‌ي ميراث فرهنگي صورت مي‌گيرد، اظهار كرد: نمي‌دانم، چه خصلتي در مردم اين استان وجود دارد كه وقتي مفاخر فرهنگي شهرستان يا استان در سطح ملي يا فراملي مطرح مي‌شوند، با هم دعوا مي‌كنند و پرونده‌ي آن را مي‌بندند.
او با بيان اين‌كه در ملاقاتي كه با معاون رييس جمهور و رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري داشتم، اهميت و لزوم توجه به شمس تبريزي را بيان كردم، ادامه داد: با توجه به اين‌كه رييس جمهور برگزاري كنگره‌ي سال مولانا را به سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري واگذار كرده است، نامه‌اي را نيز درباره‌ي اهميت موضوع شمس تبريزي به رييس جمهور نوشتم، مبني بر اين‌كه براساس تحقيقات محققان و اسناد موجود در كتب، محل دفن شمس تبريزي در خوي است.
اشتري بيان كرد: كشور همسايه از «هيچ» براي خود تاريخ ساخته است، درحالي‌كه اين تاريخ به ما متعلق است، اما آنرا نمي‌توانيم معرفي كنيم و تاكنون نيز درباره‌ي تبديل مقبره‌ي شمس تبريزي به يك مجموعه‌ي فرهنگي و گردشگري بين‌المللي تنبلي كرده‌ايم.
وي تصريح كرد: در صورت هماهنگي و همسويي مسؤولان شهرستاني، استاني و كشوري به صداي هر اعتراضي كه بلند مي‌شود، مي‌توان پاسخ داد.
اشتري با بيان اين‌كه يونسكو فقط براساس استدلال‌ها و مناسبات بين‌المللي تصميم مي‌گيرد، اظهار داشت:
مسؤولان شهرستان خوي بايد موضوع شمس تبريزي را در اولويت نخست كارهاي شهرستان قرار دهند و از امكانات استاني براي اين موضوع استفاده كنند.
وي اضافه كرد: نبايد اين كنگره به‌صورت شعاري برگزار شود، بلكه با ساختن بارگاهي باشكوه در حد نام و شان شمس تبريزي بايد پاسخگوي نيازهاي اقامتي و فرهنگي گردشگران وعلاقه‌مندان داخلي و خارجي بتوانيم باشيم.
