تحقیق در مورد نگاهی به جایگاه جهانگردی درایران

بخشی از مقاله

نگاهي به جايگاه جهانگردي درايران

ميهن عزيزمان ، ايران، سرزميني است سرشار وپربركت وازهر نظر مشحون ازقابليت ها وجاذبه هاي باالقوه ا ي كه مي توانند اين كشور را به يكي ازمهم ترين مراكز جلب مسافر درجهان تبديل كرد.
زمينه هاي جغرافيايي وطبيعي
موقعيت جغرافيايي

قرارگرفتن ايران دريكي ازحساس ترين و مهم ترين مناطق جهان، منطقه ا ي كه همچون پلي ازسپيده دمان تاريخ بشري ، كانون مهم فرهنگي ، سياسي ، اقتصادي وتمدن هاي مختلف جهان را به هم پيوند مي دهد، همجواري با كشورهاي آسياي ميانه وقفقازاز يك سو وافغانستان وپاكستان وعراق ازسوي ديگر ونزديكي با كشورهاي غربي خليج فارس ودرياي عمان ، به ايران موقعيتي راهبردي بخشيده است.

به سبب پهناوري سرزمين وتنوع ساختارطبيعي كه پديد آورنده گوناگوني اقليم وچشم اندازهاي روح نوازطبيعي است، ايران را كشوري غني ، زيبا، بهره مند ازجنگل هاي سرسبز وكوههاي پرشكوه، دشتها وجنگل هاي سبز وبيابان هاي بيكران وكوير هاي اعجاب انگيز كرده است . شمال ايران كه بخشي ازآن با درياي نيلگون مازندران مجاور است ازكوه هاي رفيع وجنگل هاي انبوه وسرسبز وازآب وهوايي مديترانه ا ي بهره مند است . اين سرزمين به سبب داشتن 700 كيلومتر ساحل مشترك با درياي مازندران واقليم مساعد وكوه هاي مناسب ومناظر زيبا، يكي ازغني ترين كانون هاي جهانگردي ايران است.

جنوب ايران با ساحلي به طول 1800 كيلومتر،با آبهاي نيلگون خليج فارس ودرياي عمان، به بركت بهره مندي ازهواي معتدل، درفصل زمستان بهترين مقصد جهانگردي است، هرچند درتابستان ، به سبب گرمي وشرجي بودن هوا ، براي سيروسياحت وتفريحات دريايي ( شنا، اسكي روي آب ، ماهيگيري ) مناسب نيست. ازطرفي درزمستان زماني كه شدت سرما دربخش هاي شمالي وغربي ايران به 10-تا 15- درجه سانتي گراد كاهش مي يابد، سواحل جنوبي جزاير قشم ، كيش ، سيري و… بهترين فرصت را براي مسافران گريزان ازسرماي زمستاني فراهم مي آورد، مسافراني كه خواستارگذران چند روزتعطيلي وفراغت درهوايي معتدل وديدن چشم اندازهاي زيباي مناظر دريا هستند كه با جنگل هاي سرسبز و كم نظير حراء تزئين شده اند. وانگهي، واقع شدن مهمترين مناطق آزاد تجاري ايران، قشم، كيش و چابهار در اين ناحيه امكان خريد و تجارت را براي مسافران و بازرگانان فراهم مي سازد.

خطه غرب ايران زمين ، بارشته كوه هاي سر به فلك كشيده زاگرس، كه تا جنوب شرقي كشور امتداد دارد، درشت ها و جلگه هاي سرسبز و حاصلخيز، چشمه سارها، رودها و جويبارها و مجموعه ا ي از زيبايي هاي طبيعي، جنگل ها، كوه ها و آب هاي معدني را در بر دارد.
فلات مركزي ايران نيز سرزمين بي كران و وسيع است كه هنوز اسراري از دوران پر شكوه گذشته در دل دارد.

هر چند امروزه اكثر مناطق مركزي اين فلات پهناور به كويري برهوت و صحرايي نمكي تبديل شده است، اما كرانه هاي اين «اقيانوس مواج خاكي»به نواحي پاي كوهي منتهي مي شودكه زماني به سبب داشتن شرايط مطلوب زيستي و معيشتي، تمدن هايي پر شكوه نظير ري، اصفهان، همدان، نيشابور و تخت جمشيد را در آغوش خود پرورانده اند كه آثار آنها مشتاقان و مسافران انبوهي را به تماشاي خود مي كشاند.

شرايط آب و هوايي
واقع شدن ايران در كمربند جهاني خشكي و محروميت بخش هاي داخلي آن از رطوبت اقيانوس اطلس، درياي مديترانه و سياه و درياي مازندران به دليل بلندي و كشيدگي كوه هاي عظيم البرز و زاگرس در شمال و غرب و جنوب غربي، خشكي و بياباني بودن نواحي داخلي اين كشور را سبب شده است ؛ اما وجود كوه هاي پراكنده و اندك در داخل فلات، نظير شيركوه در يزد و كركس در كاشان، شكل گيري آبادي هاو شهرهاي پر رونقي را در دل بيابان مركزي ميسر كرده است.
تنوع اقليم به سبب وجود ارتفاعات و دشت ها و بيابان ها در ايران به گونه ا ي است كه ميانگين دماي سالانه از شمال غربي به جنوب شرقي افزايش مي يابد، به طوري كه از 10 درجه سانتي گراد درآذرباييجان به 25 تا 30 درجه سانتي گراد در جنوب و جنوب شرقي مي رسد. جنوب و شمال ايران در فصل هاي گوناگون، آب و هواي متفاوت با نواحي مركزي و كوهستاني دارند. بارندگي در شمال و جنوب و نواحي مختلف كشور بسيار متفاوت است، به طوريكه از 100ميليمتر در نواحي مركزي تا 2000 ميليمتر در گيلان در نوسان است، در حالي كه ميانگين بارش سالانه ايران حدود 270 ميليمتر است.

بسته به نوع وبسته به وضعيت، ساكنان سرزمين ايران، از حدود سه هزار سال پيش، براي ادامه بقا، به مددانديشه ا ي بارور، مبتكرانه با ايجاد چاه ها و حفر قنات ها و كاريزها دست زدندو بدين سان، با بيرون آوردن آب از دل زمين، عالي ترين فن آوري هاي عهد باستان را در زمينه آبياري ابداع نمودند. به بركت اين ابتكار كوير نشينان ايران زمين و انتقال اين تجربه به شمال افريقا و برخي ديگر از مناطق صحرايي جهان، امكان زندگي و سازش پذيري باديه نشينان مركزي اين بوم با هنجار طبيعت، نوعي شيوه زندگي و اسكان و معيشت را پديد آورده است كه راستي، براي هر مسافري جذاب و براي هر انساني جالب است.
زمينه هاي انساني و فرهنگي

جمعيت و ويژگي هاي قومي
ايران كشوري است با 65 ميليون نفر جمعيت كه 55 درصد آن شهرنشين و بقيه روستا نشين و اندكي هم كوچنده هستند و مسكن ثابتي ندارند.
به دليل موقعيت جغرافيايي، يعني واقع شدن برسر راه آسياي مركزي وتركيه وكشورهاي غربي وبه سبب حمله ها ويورش هايي كه ازديربازبه اين خطه صورت گرفته است، سيماي جمعيتي ايران را درمجموعه ا ي ازاقوام گوناگون مانند فارس ها، ترك ها، كردها ، لرها، بختياري ها، بلوچ ها، تركمن ها وعرب ها تشكيل مي دهند كه درسراسر اين سرزمين پراكنده اند.

هرچند فرهنگ ومذهب مشترك اين اقوام را به هم پيوند داده است، هركدام ازآنان ، با الهام ازويژگي هاي طبيعت منطقه ا ي كه درطول هزاران سال مسكن ومأواي پيشينيان آنها بوده است، ويژگي هاي رفتاري ، باورها شيوه زندگي وآداب ورسومي دارند كه ازقوي ترين جاذبه ها وزيباترين نمادهاي اقوام ايران است.
چهره، گوش ، چگونگي معيشت ، مسكن ، لباس، باورها، موسيقي ، آداب ورسوم، جشن ها، شادي ها وغم ها وخلاصه تمامي شئون زندگي مردمان اين آب وخاك چنان متنوع ورنگارنگ وبه حدي سرشار ازرازورمز مجموعه ا ي ازحوادث ووقايع است ، كه براستي هرجهانگردي را به خود جلب مي كند. براي مسافران نحوه زندگي عشاير قشقايي با آن مراسم وآداب ولباس و…. به همان اندازه جالب و ديدني است كه زندگي بختياري ها.

ايران، سرزمين باستاني
ايران پيش از اسلام
روشن است كه ايران يكي از 10 كانون مهم شكل گيري تمدن بشري در جهان بوده است. بنابه روايتي، نخستين آثارمدنيت كه در اين سرزمين كشف شده به هزاره پنجم پيش ازميلاد مسيح تعلق دارد ونيز چنين آورده اند كه هجرت اقوام آريايي به فلات ايران پيش از هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح آغاز شد. مادها درغرب، فارس ها ابتدا درجنوب غربي وبعد درجنوب وپارت ها درخراسان استقراريافتند. ازميان فارس ها اميراني برخاستند كه پس ازچيرگي برمادها، كه درهگمتانه عمارت داشتند، امپراطوري عظيم وپرفروع هخامنشي را بنا نهادند.

ازاين دوران پرشكوه تاريخ ايران ، كاخ ها‌ ، عبادتگاه ها وبناهايي درفارس (تخت جمشيد پاسارگاد، نقش رستم ) ، دركاشان ( تپه سيلك ) ، تپه حصاردامغان ، همدان و … به جاي مانده كه براي مسافران بسيار پرجاذبه است. پس ازفروپاشي سلسله هخامنشي به دست اسكندر مقدوني و ويران شدن تخت جمشيد، جانشينان او يعني سلوكيان بر ايران سلطه يافتند كه نتيجه آن آميزش فرهنگ ايراني با فرهنگ يوناني بود. بالاخره، ساسانيان پس از پيروزي بر پارت ها كه از اقوام آريايي بودند، در سده سومين ميلادي امپراطوري جديدي بنيان نهادند كه تا ميانه سده هفتم ميلادي پايدار ماند. از دوران ساسانيان كه از تابناك ترين دوران مجد و عظمت ايران پيش از اسلام است، ميراث هايي گران بها و بناهاي تاريخي فراواني در فيروز آباد، كازرون، طاق بستان، سروستان، نيشابورو… بر جاي مانده است كه از مهمترين جاذبه هاي جهانگردي ايران باستان محسوب مي شوند.

ايران پس از اسلام
پس از سقوط امپراطوري ساساني به دست تازيان مسلمان، دودره جديدي درتاريخ ايران گشوده شد. هرچند ايرانيان كه از ظلم و بي عدالتي مغان و حكومتگران در عهد ساساني به ستون آمده بودند، با اطمينان قلبي اسلام را پذيرفتند ليكن هيچگاه از مخالفت با امويان نژاد پرست كه ايرانيان را موالي مي دانستند و سپس عباسيان دست برنداشتند. تازيان نيز براي سركوبي ايرانيان كه طرفدار حكومت سلاله هاي رسول اكرم بودند، به تقويت عناصر غير ايراني پرداختند. جنگ هاي ميان سلاطين محلي قدرت آنان را تضعيف كرد و زمينه را براي چيرگي اقوام بيگانه آسياي مركزي نظير تركان سلجوقي، مغولان، و تيموريان فرآهم آورد.

در زمان صفويان امپراطوري قدرتمند اسلامي – ايراني پاگرفت و حكومت مذهب تشيع رسميت يافت و در برابر مذهب سنت، شيعه مذهب رسمي كشور شد. از اين دوران آثار و بناهاي فراواني مانند كاخ ها، مسجدها، حمام ها، آب انبارها، مدارس علميه و… در شهرهاي تبريز، اردبيل، قزوين و مهمتر از همه اصفهان به جاي مانده كه از شاهكارهاي هنر و معماري جهان اند و در فواصل شهرهاي اصلي كاروانسراهاي متعددي بوجود آمد. در اين دوران، از آميزش آيين حيات بخش اسلام و فرهنگ بارور و پوياي ايران تمدني پاگرفت كه ساليان دراز بر جهان آن روزگار سايه افكند.

در اين دوران پربار تاريخي، كانون هاي عظيم علمي و فرهنگي در خراسان، شيراز، اصفهان، ري، تبريز و مراغه و جندي شاپور برپاشد و مشاهير و بزرگاني مانند ابن سينا، زكرياي رازي، خواجه نصيرالدين طوسي، امام محمد غزالي، ابوريحان بيروني، مولوي، سعدي، حافظ، عمر خيام، جامي، خاقاني شرواني و… پروراند كه فخر عالم بشريت اند.

ايران اسلامي، سرزمين مذاهب
قدمت، موقعيت اجتماعي وهجوم اقوام وطوايف گوناگون به اين سرزمين موجب شد كه پيروان اديان ومذاهب دراين كشورسكني گزينند ومجموعه اي ازمذاهب وفرق مذهبي درآن بوجودآيند . هرچند اغلب ملت ايران مسلمان وشيعي مذهب اند، ولي پيروان ديگري ازآيين زردشت ، يهود، مسيحي با شعبه ها وفرقه هاي گوناگون دراين سرزمين سكونت دارند.

ايران، كانون بالقوه جذب جهانگرد
با توجه به موقعيت جغرافيايي وويژگي هاي طبيعي وانساني وتارخي اين سرزمين ، به راستي ايران يكي ازمهم ترين قطب هاي جهانگردي جهان است .
اين كشوربه سبب قدمت تاريخي وپويايي تمدن وفرهنگش درژرفاي تاريخ، داراي چنان جاذبه هاي توانمندي دربسياري زمينه هاست، كه مي تواند پاسخگوي انبوهي ازحواست ها ونيازهاي جهانگردان باشد.

مهمان نوازي ايرانيان كه ريشه درتاريخ ودين اين ملت دارد وزبان زد عارف وعامي است مي تواند هرمسافر بيگانه را مجذوب خود كند واو را به آغوش هر خانواده ايراني بكشاند ويا چگونگي گذران زندگي ، بينش وآداب ورسوم مردم اين مرزوبوم آشنا نمايد.
بطور كلي مي توان جاذبه هاي جهانگردي ايران را به طور كلي به سه گروه طبيعي ، انساني – فرهنگي يا مذهبي تقسيم كرد.
جاذبه هاي طبيعي

كوه هاي رفيع وزيباي زاگرس ، البرز، سبلان ، شيركوه وقلل مرتفع آنها مانند دماوند ، الوند ودنا كه ضمن زيبايي بهترين مكان براي مشتاقان كوه نوردي واسكي است؛ دشت مغان ، دشت ارژن ، دشت ناز، جنگل هاي سرسبزوديدني شمال، پارك جنگلي گلستان، جنگل هاي غرب ، غارهاي شگفت انگيزوبي نظير( مانند غار عليصدردرهمدان) كويرهاي لوت ونمك ، درياچه هاي اروميه درآذربايجان غربي، مهارلو، بختگان وپريشان درفارس ، جزاير زيباي قشم ، كيش ، مرداب انزلي، تالاب ميان كاله، چشمه هاي آب گرم معدني محلات، سرعين (اردبيل) ، بهشت گمشده دركهكيلويه ، آبشارهاي زيباي ياسوج، قلات فارس و….

كوير وبيابان نيزجذابيت بسياردارند. همه ساله هزاران جهانگرد اروپايي وژاپني ازبيابان هاي آفريقا ديدن مي كنند. ايران نيزاز اين جاذبه بي بهره نيست . بيابان هاي مركزي وشرقي ايران، با ماسه هاي لغزان، آفتاب درخشان ، سكوت آرامش بخش ، آبادي هايي كه درميان «‌ درياي مواج ماسه » قد برافراشته اند ، منظره كاروان هاي شترسواران دربيابان ها، جنگل كاري براي جلوگيري از پيشروي بيابان ، همگي ازجاذبه هاي طبيعي بسيارچشم نوازند.

جاذبه هاي انساني – فرهنگي
همچنان كه گذشت، ايران به سبب بهره مندي ازتمدن وفرهنگ غني وقرارگرفتن در مسير جاده ابريشم ، كه شرق وغرب جهان را درگذشته به هم مرتبط مي كرد، وچون درطول تاريخ كهنش ، حكومت هاي جهاندار وامپراطوري هاي دادگر دوران پرفروشكوهي را به خود ديده است ، سرشار ازيادمان ها ويادگارهاي تاريخي ، آداب ورسوم ، آثارهنري وصنايع دستي رنگارنگ است. به سبب كثرت وتنوع اين جاذبه ها ، برخي ازآنها را به اختصارشرح مي دهيم .
جاذبه هاي تاريخي

مهم ترين آثارتاريخي ايران كه شهرت جهاني دارند ومي توانند انبوه جهانگردان را به خود جلب كنند عبارتنداز ويرانه هاي هگمتانه درهمدان ، تپه سيلك دركاشان ، مارليك دررودبار ، نقش رستم ، تخت جمشيد، آپادانا ، كاخ فيروزآباد ، بناي شاهپور دركازرون ، ارگ عظيم وزيباي بم ، حمام گنج علي خان و يخدانهاي گوناگون دركرمان، ارگ كريم خاني ، عمارت كلاه فرنگي ، بازار وكيل وسراي مشير درشيراز ، خانه طباطبايي ها وبروجردي ها ، منوچهري ها وباغ فين دركاشان ، عمارت عالي قاپو ، مدرسه چهارباغ ، كليساي وانگ ،كاخ چهلستون‌ ، منار جنبان ، مسجد شيخ لطف اله ، مسجد شاه وسي وسه پل وخواجو دراصفهان ، آثار باستاني شوش درخوزستان ، بيستون دركرمانشاه ، بازار ومسجد كبود درتبريز، قلعه فلك الافلاك درخرم آباد ، مسجد جامع لرستان ، شهر سوخته ودهانه غلامان درسيستان ، مسجد جامع وتكيه اميرچماق دريزد وآثارديگر.

گنجينه ها
گنجينه هاي هر كشوري ثروت هاي بسيار ارزشمندند كه آثار تمدن ، هنر، صنعت وزندگي گذشتگان را درمعرض نمايش مي گذارند، با ديدار ازگنجينه ، مي توان دراحوال بنيان گذاران مدنيت هاي گذشته سيركرد وبه استعدادها وخلاقيت هاي نياكان خود پي برد،گنجينه ها آيينه هاي تمام نماي تمدن ها وحالات وكردار پيشينيان اند.
ازمهمترين جاذبه هاي هركشوري گنجينه هاي آن است.دركشورهاي پيشرفته گنجينه هابه گونه اي بسيارجالب وبرمبناي علمي ومرتب وآمايش شده اند وبه همين دليل، ازپر بيننده ترين وجذاب تري مكان ها هستند ، زيرا با ابزارواشيايي كه درخود دارند ، مجموعه ا ي ازفرهنگ وتمدن گذشته وحال يك سرزمين را به تماشا مي گذارند.

ايران نيز گنجينه هايي دارد كه با توجه به كهن سالي وغناي مدنيت اين سرزمين وشيوه ها و سبك هاي زندگي وتنوع فراوان فرهنگ ها وهنرها واقوام تعداد آنها بسيار اندك است. به استثناي يكي دو گنجينه (ايران باستان ، دوره اسلامي وهنرهاي معاصر) بقيه ، آنطور كه بايد وشايد ترتيب وآسايش نيافته اند ومتأسفانه همين گنجينه ها هم به سبب كم رونق بودن جريان مسافرت وجهانگردي – به ويژه به علت ركورد بازار مسافرت اروپاييان، ژاپني ها وآمريكاييان به ايران – غالباً مهجور، متروك وتهي ازبيننده اند . مسئولان گنچينه هاي ايران براين باورند درآمد حاصل ازورودي بازديد كنندگان ازگنجينه ها حتي جوابگوي هزينه هاي نگهداري

و پرداخت حقوق كاركنان نيست ، درحالي كه اين جاذبه ها دركشورهاي جهانگردپذير يكي ازمنابع مهم درآمد است . وايران يكي از10كشورمهم تاريخي جهان محسوب مي شود . مهمترين گنجينه هاي ايران عبارتند از: ايران باستان ، هنرهاي اسلامي ، آبگينه ، فرش ، هنرهاي معاصر ، تاريخ طبيعي ، صنايع دستي ، ميراث فرهنگي ، رضا عباسي ، كاخ سعد آباد ، جواهرات سلطنتي ، گلستان ، تماشاگه تاريخ وشهدا كه همه درتهران اند . البته در سالهاي اخير درمراكز استان ها وشهر هاي مهم بناهايي گنجينه مانند ايجاد كرده اند كه مكان اشياء بسيار گران بها وبي نظيرند ، ولي متأسفانه نحوه عرضه آنها وتوضيحات مربوط بسيار ناقص وزشت است .
صنايع دستي

صنايع دستي وآثار هنري خلاقيت ها، استعدادها ، فرهنگ وتمدن يك ملت را متجلي مي سازد وروحيه ، سليقه ، باروري انديشه ، بارورها وسنت هاي آفرينندگان آنها را نشان مي دهد. به ويژه اگر بياد آوريم كه برابر نظر برخي باستان شناسان ازجمله گريشمن درتاريخ ايران قبل از اسلام هنرهاي گوناگون بافندگي ، صنايع دستي وكاشي كاري ازايران برخاسته است.

يكي ازجاذبه هاي بسيار قوي دركشورهاي توسعه يافته ودرحال توسعه صنايع دستي است كه نظر هر مسافر وجهانگردي را به خود جلب مي كند. مسافران با خريد فرآورده هاي دستي يادگاري همايي بس ارزنده ازمسافرت خود به ارمغان مي برند كه بعدها با نگاه به آنها خاطرات سفر را درذهن زنده مي كنند.
هم اكنون دربسياري ازكشورهاي جهانگير پذير جهان ، براي ارائه بهتر صنايع دستي به جهانگردان سعي فراوان مي شود؛ زيرا صنايع دستي علاوه براينكه براي صنعتگران منافع چشمگير اقتصادي به همراه دارد؛ بارفرهنگي وهنري اين صنايع كه فرهنگ ومدنيت ملتي درآن خلاصه شده است ، اهميت دارد.

ايران زمين بنا به موقعيت جغرافيايي وشرايط طبيعي اش ازديرباز سرزمين صنايع دستي وهنري بوده است . صنايع دستي ايران به دليل داشتن ويژگي هاي متنوع وزيبايي وكاربردي بودن شهره آفاق است . انواع كف پوش ها مانند فرش ، گليم وگبه ؛ انواع پارچه هاي زربفت وقلمكار، صنايع چوبي مانند خاتم كاري ومنبت كاري وقلم زني ؛ نقره سازي ، ساخت انواع اشياء گلي ،كاشي ، سفالي، وزيورآلات ونقره ومينا كاري ، خراطي ، نقاشي وشيشه گري ، حاصل هنر

وذوق ميليون ها مرد وزن ، پيروجوان است كه درگوشه وكنار اين مرزوبوم، درعين محروميت ازمواهب يك زندگي سالم ومعمولي دركمال گمنامي وفروتني وبي ادعايي به خلق زيباترين وارزشمندترين اشياء هنري مشغول اند. اما متأسفانه دراين مورد نيزبه سبب عدم رونق جهانگردي درايران ومشكلات فراوان معيشتي پديد آورندگان صنايع دستي ، اولاً‌ بعضي ازاين صنايع نظير زري بافي ومخمل بافي به دست فراموشي سپرده شده است؛ ثانياً بازار صنايع آن طوركه بايد رونقي ندارد.
سنن وآداب ورسوم
درگذشته ا ي نه چندان دور،ايلات ايران درعرصه سياست واقتصاد كشورنقشي مهم داشتند؛ ولي شاهان پهلوي به منظور اعمال قدرت وبرقراري امنيت، با خوانين ورؤساي ايلات درافتادند وبا مبارزاتي خونباركه به قلع وقمع آنان انجاميد، برخي ازايل ها يكجا نشين شدند، ولي بسيارديگر، هنوز هم همچون پيشينيان خود درچهارهزارسال پيش ، كوچ نشين ند وگذران زندگي آنها ازدامپروري ودامداري است .

عشاير ايران، چه آنان كه اسكان يافته اند وچه طوايفي كه كوچ روند، همچنان به آداب ورسوم ومراسم وسنن پدران خود پاي بندند: مهمان نوازي، آداب ومعاشرت ، شيوه زندگي ، پوشش لباس وخلق وخوي ومراسم غزا وعروسي خود را حفظ نموده اند. كوچ عشاير وحركت آنها با گله ورمه وچادر وهمه ابزارزندگي، ازييلاق به قشلاق، با لباس هاي رنگين ، دام هاي زنگوله داربه اندازه ا ي زيبا وديدني است كه نظر هر بيننده ا ي را به خودجلب مي كند. شكل خانه ها، چادرها ، معيشت اقتصادي وتقسيم وظايف ، موسيقي وآهنگ به هنگام كوچ آنان ، همه براي مسافران وجهانگردان بسيارجالب است.

عشايرايران مردماني دلير، هوشيارمهربان اند؛ درسواركاري وچوگان ماهرند؛ دركار بسيارسخت كوشند وبه آداب ورسوم خودپاي بند.
« فرهنگ غني وپربارعشاير سرشارازآداب ورسوم نانوشته وثبت نشده ا ي است كه درك آن ها براي جامعه غير عشايري با ناباروري هايي همراه است. عشاير كهكيلويه وبويراحمد براي مهمان احترام خاصي قائل اند. بهترين غذاهاي خود را براي مهمان تهيه مي كنند وبهترين وسايل خواب خود را به مهمانان اختصاص

مي دهند. نيره علاء الديني بهمني كه خود داراي شش طايفه است، در زمينه مهمان نوازي آدابي داردكه صميميت وسادگي عميق آنها را نشان مي دهد . آنها هميشه دركوچ اند وزندگي شان ازراه دامداري سنتي مي گذرد. ومحل چادر آنها درقعر دره هاي كوهستاني بهمني شمالي است . هنگامي كه براي آنها مهمان مي رسد آنقدر مهمان را نوازش مي نمايند وبه او خوش آمد مي گويند كه اندازه ندارد.»

زندگي ايلات وعشاير وروستاييان ايران سرشار ازتنوع وزيبايي است. آنان درآغوش طبيعت بكرودل انگيز مي زيند. طبيعت زنده وروح نواز ازكوه ودر ودشت ، وجانوران وگياهان الهام بخش آنان دربرداشت ازهستي است. آنان اين برداشت را با باورها وسنن ومراسم روستا ييان مجاور درآميخته اند وبه فرهنگي دست يافته اند كه سرشار اززيبايي ، سادگي وبي پيرايه ا ي است. تلقي آنان ازهستي درزندگي ودربافته ها ودست سازهاي آنان تجلي مي يابد، درقالي ، جاجيم ،

گليم وگبه با نقش ونگارهايي كه هركدام دنيايي معنا دارد وگوياي فلسفه زندگي است. لباس هاي رنگارنگ وبافته هاي زيباي آنان به زندگي وطبيعت لبخند مي زند وشادي مي بخشد. ازاين رو مي توان مراكز عشايري وروستايي را يكي ازجاذبه هاي بسيارقوي براي مسافران خسته ودل زده از زندگي شهري وماشيني تلق كرد؛ با ترتيب كاروانهاي مسافرتي مي توان مسافران وجهانگردان (به ويژه مسافران خارجي ) را به اين مراكز برد وگوشه ا ي ديگراز زيبايي ها وغناي فرهنگ ايران را به آنان نشان داد. روستاييان كه درطول تاريخ وبا الهام ازطبيعت متنوع دراين بوم مي زيستند زندگي سرشارازصفا وطراوات وزيبايي دارند وبه همين دليل محيط روستا مي تواند پناهگاه دل زدگان خسته ازغوغا وهياهوي شهر باشد.

جاذبه هاي مذهبي
با هجوم تازيان مسلمان به ايران، مذهب اسلام كه نويددهنده عدالت وآزادي است؛به ميان مردم حقيقت جوي اين مرزوبوم راه يافت . با محروم شدن سلاله هاي رسول اكرم ازخلافت به وسيله امويان وسپس عباسيان جدال ميان اولاد پيامبر وغصبان بالاگرفت . ازاين پس، ايران ومردمانش كه به داشتن سجاياي اخلاقي ومهمان نوازي ، آرامش طبع وپيروي ازحق وحقيقت شهره جهان اند پناهگاه انديشه وتفكرات سلاله هاي رسول اكرم شد. بسياري ازامام زادگان ازخشونت ودرنده خويي حاكم برسرزمين هاي عرب گريختند وبه آغوش ايرانيان پناه بردند. ازآن پس ايران اسلامي به تدريج مدفن امام زادگان وبه مراكززيارتي و عبادتي مردم تبديل گرديد.

عشق وعلاقه ايرانيان به خاندان نبوت، همراه با فرهنگ وهنر خلاق وبارور ايراني موجب شد كه برمزار امام زادگان وپيشوايان ديني ، زيارتگاه ها وبناهايي دركمال زيبايي وشكوه ساخته شود ودرتكميل آنها ، با توجه به مراسم وآداب زيارتي ، انواع هنرها وخلاقيت هاي انديشه بكار رود.
اين زيارتگاه ها كه درگوشه وكنار ايران اسلامي درشهرهاي كوچك وبزرگ بنا شده اند ، محل تجمع وعبادت حاجتمندان ودل خستگاني است كه ازمداواي رايج ظاهري مأيوس اند وبراي شفاي آلام خود به دامان پيشوايان مذهبي چنگ مي زنند و ازانفاس پاك آنان ياري مي جويند.

علاوه برزيارتگاه ها ، مساجد ايران نيز ازنظر قدمت ، زيبايي وشكوه ونبوغ معماري درسراسر جهان دراوج شهرت اند. وانگهي سبك بنا ، معماري وتزئين مساجد ايران با مساجد ديگركشورهاي اسلامي بسيارمتفاوت است وهمچنين مي تواند درجلب گردشگران ومسافران خارجي تأثير مهمي داشته باشد.
علاوه برزيارتگاه ها ومساجد ايران كه مورد توجه وبازديد مسلمانان است ، اين كشور به دليل وسعت خاك وتنوع قومي ومذهبي ، داراي كليساها، آتشكده ها وكنيسه هايي است كه ازنظر قدمت وعظمت وزيبايي مورد توجه بسياري ازپيروان ساير مذاهب درسراسرگيتي است وبراي جهانگردان وزائران ايراني وخارجي جاذبه بسياردارد.

برخي از زيارتگاه ها و عبادت گاه هاي ايران ارزش جهاني دارند؛ مانند بارگاه ملكوتي حضرت امام رضا (ع) در مشهد كه به راستي كعبه آمال و ارزوي ميلون ها زائر ايراني و شيعيان كشور هاي هندوستان، پاكستان، افغانستان، عراق و… است. اين زيارتگاه ها به سبب عظمت و زيبايي و بهره مندي از شاهكارهاي هنرهاي معماري ايراني: آيينه كاري و كاشي كاري مي تواند براي مسافران غير مسلمان جاذبه ا ي قوي باشد. آرامگاه حضرت معصومه در قم و بقعه و بارگاه ماهان كرمان نيز شهرت جهاني دارد. مساجد شيخ لطف اله، جامع يزد، معماري و كاشي كاري ها ارزش جهاني دارند.

از جمله عبادتگاه هاي ديگري كه به پيروان ادعيان ديگر متعلق اند، اما شهرت جهاني نيز دارند مي توان از كليساي «وانك» در جلفاي اصفهان، كيلساي طاووس در سياه چشمدر نزديكي ماكو و كليساس سنت استپان در آذرباييجان نام دارد.

در چهارم تيرماه هرسال، بسياري از زرتشتيان، به ويژه از كشورهاي هندوستان و پاكستان و ساير نواحي جهان براي نيايش در عبادتگاهي به نام «چك چكو» كه براي زرتشتيان بسيار مقدس است و در نيمه راه يزد و اردكان واقع شده است، گرد هم مي آيند. يهوديان نيز از آرامگاه استر (استرومردخاي) در همدان و دانيال نب در شوش زيارت مي كنند.

علاوه بر زيارت گاه ها و عبادتگاه هايي كه بر شمرديم و ارزش جهاني دارند، مراكز زيارتي و عبادتي بسياري درسراسر اين سرزمين پهناور، كعبه مشتاقان و پيروان اديان جهان است. از زيارتگاه هاي معروف ايران، كه ارزش محلي و ناحيه ا ي نيز دارد، مي توان از زيارتگاه حضرت عبدالعظيم، بقعه سيدجلال الدين اشرف بن موسي الكاظم در آستانه اشرفيه، زيارتگاه حضرت احمدبن موسي بن جعفر موسوم به شاه چراغ در شيراز، آتشكده قديمي آذرگشسب در تخت سليمان و برج كاشمر در خراسان نام برد.

به طور كلي، عبادتگاه هاي ايران، به مثابه كانون هاي زيارتي در فعاليت هاي سياحتي- زيارتي نقش بسيار مهمي دارند. اين مراكز در توسعه مسافرت هاي داخلي نيز بسيار مؤثرند.

مروري برتاريخچه جهانگردي در ايران
ايران به سبب موقعيت جغرافيايي، بازرگاني و علمي اش و با داشتن مردماني ميهمان دوست و مهربان و ميراث هاي گران بهاي فرهنگي و هنري، از قديم براي مسافران و جهانگردان جهان جاذبه ا ي ويژه داشته است. بر مبناي نوشته هاي گزنفون و هردوت، بازرگانان يوناني و رومي براي دادو ستد و سياحت به ايران رفت و آمد داشتند.
ايران اسلامي را سياحاني مانند ابن حوقل، ياقوت حموي و ابن بطوطه از جهان عرب بازديدكردند كه شرح مشاهدات خود را از طبيعت و اوضاع مردم ايران در آثاري مانند صوره الارض، معجم البلدان و… آورده اند.

معروف ترين سياحان اروپايي كه به ايران آمده اند و در مورد ايران و مردمش سفرنامه نوشته اند، ژان شاردن فرانسوي، پيتردلاواله ايتاليايي، ماركوپولو ونيزي ، تاورنيه فرانسوي وبنيامين تودلاي هستند. تودلاي اهل اسپانيا ست وگويا نخستين فردي است كه پس ازاسلام ازايران ديدن نمود وسفرنامه ا ي درمورد مسافرتش به ايران وشهرهايش به رشته تحرير درآورد.

سازماندهي جهانگردي درايران
به منظور تنظيم امورجهانگردي وسيروسفر ، براي نخستين باردرسال 1314، اداره ا ي بنام «‌ اداره امورجهانگردي »دروزارت كشورايجاد شد.درابتدا،كاراين اداره به چاپ نشريه هايي ياكتابچه هاي كوچك راهنما براي مسافران محدود مي شد. دراين كتابچه ها، اوضاع جغرافيايي ، سياسي واجتماعي ايران به اختصارآمده بود. پس ازشهريور1320، «‌شوراي عالي جهانگردي» جايگزين اين اداره شد.

درسال 1333 ، با توجه به پي بردن به اهميت اقتصادي جلب مسافران خارجي وبراي تقويت مباني مودت وحسن تفاهم ميان ملت ها، اداره امور جهانگردي دوباره دروزارت كشور تأسيس شد. اين اداره دردوره جديد فعاليت خود خدمات واقدامات اساسي چندي، مانند پيشنهاد تدوين مقررات وقوانين ورود وخروج بيگانگان، انجام داد.

درسال 1340، شوراي عالي جهانگردي از12 تن ازنمايندگان وزارت خانه ها ومؤسسه هاي دولتي وسه تن ازافراد بصير وآگاه درامور جهانگردي به وجود آمد. تعيين خط مشي وتدوين برنامه اجرايي براي امور جهانگردي وبه طوركلي نظارت براين امورازجمله وظايف اين شورا بود.
هرچند اين فعاليت هايي نيزكرد، ليكن اين فعاليت ها واقدامات برپايه برنامه ا ي صحيح قرارنداشت؛ البته بعدها موجب افزايش علاقه خارجيان به بازديد ازايران شد، به طوري كه چندي بعد، تشكيلات وامكانات جهانگردي موجود جواب گوي تقاضاي جهانگردان نبودو همين امر موجب شد كه بالاخره درسال 1342 ، « سازمان جلب سياحان » تأسيس شود.

اين سازمان كه به ارائه طرح ها وبرنامه ريزي هاي وسيع زيربنايي درامر جهانگردي موفق شد، درسال 1353 جزو تشكيلات وزارت اطلاعات درآمد. ووزارتخانه مزبور با عنوان «‌وزارت اطلاعات وجهانگردي » متولي تنظيم امور ايرانگردي وجهانگردي شد.

اداره امور ايرانگردي وجهانگردي به وسيله چهار شركت سهامي با اسامي شركت سهامي گشت هاي ايران ، شركت سهامي خانه هاي ايران، شركت سهامي سازمان مراكز جهانگردي براي ورزش هاي زمستاني و شركت سهامي تأسيسات جهانگردي ايران، بانظارت وزارت اطلاعات وجهانگردي اداره مي شد.
پس از انقلاب اسلامي، به حكم شوراي انقلاب، در سال 1358 چهار شركت مزبور در يكديگر ادغام شدندو سازمان جديدي به نام «سازمان مراكز ايرانگردي و جهانگردي» با دستورالعمل ها و سياست هاي جديد شروع به فعاليت كرد. اين سازمان اداره و بهره برداري از واحدهاي اقامتي به شكل مهمانخانه، مهمانسرا، اردوگاه، كلبه، چادر، غذاسرا، چايخانه، پيست اسكي، تأسيسات كنار دريا، آبهاي معدني، مراكز ورزشي زمستاني و هرنوع محل مناسب ديگري را براي ايرانگردي و جهانگردي بر عهده گرفت.
هم اكنون امور جهانگردي و ايرانگردي دو متولي دارد: معاونت سياحتي و زيارتي وزارت فرهنگ و اداره ارشاد اسلامي و سازمان سياحتي و مراكز تفريح بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي كه مجتمع بين المللي و جهانگردي آزادي «ايتو» را نيز تحت پوشش دارد. هركدام از اين دو متولي به طور مستقل برنامه ها و طرح هايي تدوين و اجرا مي كنند. البته تأسيسات جهانگردي، اقامتي و تفريحي ودوره هاي آموزشي براي تربيت راهنمايان جهانگردي و كاركنان، مهمانسراهايي خاص خود دارند. گويا هم اكنون 144 واحد پذيرايي با مديريت مراكز ايرانگردي و جهانگردي اداره مي شود و سازمان ساحتي و مراكز تفريحي بنياد مستضعفان 23 مهمانسراي درجه يك و بيش از بيست مركز تفريحي و مؤسسه خدماتي مسافرتي را در اختيار دارد.
بازارهاي جهانگردي ايران

منظور از بازارهاي جهانگردي مليت و كشور جهانگردان خارجي است كه به ايران سفر مي كنند. بر اساس گزارش آماري معاونت امور سياحتي و زيارتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، از مجموع 651 ر641 خارجي كه در سال 1375 به ايران آمده اند، 449 ر573 نفر يا به عبارتي ديگر، 4/89 درصد آنان جهانگرد بودند كه در سنجش با سال پيش، اين رقم 3/17درصد رشد داشته است.از نظر مليت، جهانگردان آذرباييجاني با 438 ر135 نفر (6/23درصد جهانگردان) در مقام نخست و سپس مسافران پاكستاني 063 ر99 (17 درصد) ، تركيه با 613 ر73 (8/12درصد)، افغانستان با 243 ر53 نفر (3/9درصد)، روسيه (شامل روسيه فدراتيو و روسيه سفيد) با 387/45 (9/8درصد) به ترتيب در مقام هاي بعدي قراردارند.

شمار جهانگردان وارد شده بر حسب مناطق عمده اعزام كننده جهانگردان به ايران به شرح زير است:
 كشورهاي آسياي ميانه و منطقه قفقاز 828 ر187 نفر (8/32 درصد)؛
 كشورهاي آسياي شرقي 806 ر162 نفر(4/28 درصد)؛
 كشورهاي اروپاي غربي 991 ر106 نفر (6/18 درصد)؛

 كشورهاي اروپاي شرقي 074 ر50 نفر (7/8 درصد)؛
 كشورهاي خاورميانه 116 ر43 نفر‌ (5/7درصد)؛
 كشورهاي اقيانوسيه 070 ر16 نفر (8/2 درصد)؛
 كشورهاي آمريكايي 487 ر3 نفر(6/0 درصد)؛

 كشورهاي آفريقايي 020 ر3نفر (5/0 درصد)؛
 ساير كشورها 7 نفر.

با توجه به جدول 3، تعداد مليت و وسيله سفر جهانگردان در سال 1375 به شرح زير بوده است:
578 ر168 نفر با هواپيما (4/29 درصد)، 437 ر 398 نفر با خودرو هاي جمعي و شخصي (5/69 درصد) و 434 ر6 نفر (1/1 درصد) با كشتي.
بر اساس آمار منعكس در جدول 4 كه از همان منبع نقل شده است، در سال 1375، مبلغ 475 ر 228 ر 268 دلار از راه ورود جهانگردان، عايد كشور شده است كه جهانگردان منطقه قفقاز با 916 ر 827 ر 8 دلار (8/33 درصد)، كشورهاي اروپاي غربي با 735 ر589 ر62 دلار (9/23 درصد)، كشورهاي آسيا شرقي با 920 ر097

ر52 دلار (20 درصد)، اروپاي شرقي با 074 ر50 دلار (9درصد)، خاورميانه با 166 ر43 دلار (9/8 درصد)، اقيانوسيه با 16070 دلار (2/3درصد)، كشورهاي آمريكايي با 487 ر3 دلار (8/0درصد) و كشورهاي آفريقايي با 020 ر3 دلار (4/0 درصد)،مهمترين تعميم كنندگان درآمدارزي حاصل ازورود جهانگردان خارجي به ايران بوده اند. ميانگين مبلغي كه يك جهانگرد در مدت اقامت خود در سال 1375 در ايران خرج كرده است، بر اساس تخمين اداراه آمار معاونت سياحتي و زيارتي ، 5 ر455 دلار بوده است.

جدول شماره 3. آمار ورود -جهانگردان به ايران در سال 1375 بر حسب مليت و نحوه مسافرت

رديف مليت جمع هوايي زميني دريايي
تعداد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
1 آذرباييجان 135438 31208 51/18 104027 11/26 203 16/3
2 پاكستان 99063 7706 57/4 90552 73/22 805 51/12
3 تركيه 73613 3532 10/2 70078 59/17 3 -

4 افغانستان 53243 3161 88/1 49893 52/12 189 94/2
5 روسيه فدراتي و روسيه سفيد 45387 6572 90/3 37801 49/9 1014 76/15
6 ارمنستان 21110 10970 51/6 10115 54/2 25 39/0

7 آلمان 10962 10276 10/6 681 17/0 5 -
8 كويت 9590 9181 45/5 28 - 381 92/5
9 هندوستان 9459 6739 4 2392 60/0 328 10/5
10 امارات متحده عربي 8809 6951 12/4 5 - 1853 80/28
11 لبنان 6683 2267 34/1 4414 11/1 2 -
12 بحرين 6451 6364 78/3 18 - 69 07/1

13 ژاپن 6096 5463 24/3 633 16/0 - -
14 ايتاليا 5163 5055 3 107 - 1 -
15 عربستان صعودي 4956 4629 75/2 277 - 50 78/0
16 انگلستان 3333 2968 76/1 363 - 2 -

17 قرقيزستان 3141 183 11/0 2946 74/0 12 19/0
18 فرانسه 3063 2814 67/1 248 - 1 -
19 چين كمونيست 3026 2960 76/1 56 - 10 16/0
20 ساير كشورها 64863 39579 48/23 23803 97/5 1481 23

جمع كل 573449 168578 100 398437 100 6434 100
منبع: آمار معاونت سياحتي و زيارتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1376.

جدول شماره 4. درآمد ارزي حاصل از ورود- جهانگردان به ايران در سال 1375 برحسب منطقه

رديف منطقه تعداد ورود جهانگردان درآمد ارزي به دلار
1 آسياي شرقي 162806 52097920
2 كشورهاي آسياي ميانه و منطقه قفقاز 187828 88279160
3 اروپاي غربي 106991 62589735
4 اروپاي شرقي 50074 23534780
5 خاورميانه 43166 23309640

6 اقيانوسيه 16070 8356400
7 آمريكا 3487 2092200
8 آفريقا 3020 966400
9 ساير 7 2240
جمع 573449 261228475

جدول شماره 5 . آمار ورود -جهانگردان خارجي به ايران از سال 1348 تا 1375.
سال تعداد ورود ميزان تغييرات نسبت به سال قبل درصد تغييرات نسبت به سال قبل شاخص
1348 241198 - - 100
1349 322622 81424+ 8/23+ 133
1350 350135 27513+ 5/8+ 145
1351 411506 61371+ 5/17+ 170
1352 360514 50992- 4/12- 149
1353 412702 52188+ 5/14+ 171

1354 588768 176066+ 7/42+ 244
1355 65677930 69162+ 7/11+ 272
1356 678157 20227+ 1/3+ 281
1357 502278 175879- 9/25- 208
1358 147532 354746- 6/75- 61
1359 153612 6080+ 1/4+ 64

1360 167473 13861+ 9+ 69
1361 68595 98877- 59- 28
1362 107472 38877+ 7/56+ 44
1363 131308 23836+ 2/22+ 54
1364 89425 41883- 32- 37

1365 85801 3624- 4- 36
1366 68426 17375- 3/20- 28
1367 70740 2314+ 4/3+ 29
1368 93953 23213+ 8/32+ 38
1369 161954 68001+ 4/72+ 67
1370 249103 87149+ 8/53+ 103
1371 275672 26569+ 107+ 114

1372 311243 35571+ 9/12+ 129
1373 360658 49415+ 9/15+ 149
1374 488908 128250+ 5/35+ 203
1375 573449 84541+ 3/17+ 238

منبع: دفتر برنامه ريزي و امور فني معاونت امور سياحتي و زيارتي، 1376.
با نگاهي به جدول شماره 5 مي توان به نتايج زير پي برد:
1. اگر شاخص تغييرات جهانگردي را صد نفر در نظر بگيريم از سال 1348 تا سال 1356 شمار ورود جهانگردان خارجي به ايران افزايش يافته است.
2. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، شمار ورود- جهانگرد خارجي به شدت كاهش يافته است و اوج اين كاهش در سال 1358 است(6/75-)، ولي ميانگين سالانه اين كاهش بين سالهاي 1362-1357 به 9/11- درصد مي رسد. بديهي است با كاهش تعداد ورود- جهانگردخارجي درآمد ارزي حاصل از آن نيز كاهش يافته است.
در جدول 6، ميزان درآمد ايران از هر ورود – جهانگرد ميان سالهاي 1348 تا 1375 آمده است.

طبق اين آمار، در سال 1357 ايران به بالاترين درآمد حاصل از جهانگردي خارجي يش از انقلاب دست يافت و مبلغ 235 ميليون و 175 هزار دلار عايد كشور شد، اما در سال 1358 يك سال بعد از پيروزي انقلاب، با كاهش 6/75 درصدي در تعداد ورود جهانگرد، ميزان درآمد ايران نيز به شدت كاهش يافت و با كاهش 73درصدي به 63 ميليون و 598 هزار و 748 دلار رسيد.

جدول شماره 6. تخمين درآمد ارزي حاصل از ورود جهانگردان به ايران در سالهاي 1375-1348.
سال درآمدارزي به دلار ميزان تغييرات نسبت به سال قبل درصد تغيييرات نسبت به سال قبل شاخص تغييرات
1348 42882742 - - 100
1349 52299736 9416994+ 22+ 121
1350 57485479 5175743+ 9/9+ 134
1351 66028319 8552840+ 19/14+ 154

1352 54448702 11579617- 5/17- 127
1353 81308099 26859397+ 3/49+ 189
1354 157432666 76124567+ 6/93+ 367
1355 172941180 15508514+ 9/9+ 403
1356 176218347 3277167+ 9/1+ 410
1357 235175885 58957538+ 5/33+ 548
1358 63598748 171577137+ 73- 148
1359 61576271 2022477- 2/3- 144

1360 71702096 10125825+ 4/16+ 167
1361 26608872 45093224- 63- 62
1362 41952093 15343221+ 5/57+ 98
1363 34562734 7389359- 6/17- 80
1364 31798360 2764374- 8- 74

1365 29263336 2535024- 8- 68
1366 27884376 3778960- 7/4- 56
1367 29437720 1553334+ 6/5+ 69
1368 38418608 8980888+ 5/30+ 89

1369 65190868 26772260+ 7/69+ 152
1370 105053368 39862500+ 1/61 244
1371 120489006 15435638+ 7/14+ 281

1372 131133614 10644608+ 8/8+ 306
1373 154627289 23493675+ 9/17+ 360
1374 205124350 50497061+ 6/32+ 478
1375 261228475 56104125+ 3/27+ 609

منبع: دفتر برنامه ريزي و امور فني معاونت امور سياحتي و زيارتي، 1376 .

در دوران جنگ تحميلي، هرچند هرريال نسبت به سال پيش اندكي افزايش يا كاهش در ميزان ورود – جهانگرد و درآمد حاصل از آن مشاهده مي شود، ولي بايد اذعان داشت جهانگردي در اين سالها به سبب عوارض جنگ و تبليغات منفي رسانه هاي گروهي درحال ركورد ورخوت بوده است. درسال 1367 يعني پس ازپذيرش قطعنامه 598 واعلام آتش بس به تدريج درتعداد ورود – جهانگرد ودرآمد حاصل ازآن رشدي آشكار مشاهده مي شود. بطوري كه ميزان ورود – جهانگرد درسال 1357 به 573000 و449 وميزان درآمد درهمان سال به 261 ميليون و228 هزار و475 دلار رسيد.