بخشی از مقاله
چگونه در دانش آموزان انگيزه تحصيلي ايجاد كنيم
دستورالعمل هايي براي پدران، مادران و مربيان
كودكي كه از نظر تحصيلي آموزشي داراي انگيزه است، علاقه مند به يادگيري است، فعاليت هاي مرتبط با يادگيري را دوست دارد و به اين اعتقاد رسيده است كه مدرسه جايگاه مهمي است. ما مي خواهيم باور بااهميت بودن يادگيري و تاثير بسيار مهم و با ارزش آن در زندگي، در كودكان بوجود آيد تا از اين طريق تمايل به خوب بودن و خوب عمل كردن در مدرسه، در آنها رشد پيدا كند.
افزايش انگيزه هاي آموزشي – تحصيلي
كودكان از بدو تولد به طور طبيعي، داراي انگيزه يادگيري هستند. تلاش كودك براي دسترسي به يك اسباب بازي، تلاش وي براي راه رفتن، كوشش براي خوردن بدون كمك ديگران و ... مثال هايي از انگيزه هاي طبيعي آنها براي يادگيري است. اين انگيزه هاي اوليه، بعدها در فعاليت هاي آموزشي نظير خواندن و نوشتن به كار گرفته مي شوند.
اگر كودكان انگيزه اي براي يادگيري ندارند، به اين دليل است كه موانعي بر سر راه انگيزه هاي طبيعي آنها بوجود آمده است. آنهايي كه به اين باور رسيده اند كه نمي توانند در فعاليت هاي آموزشي موفق باشند، تلاششان را متوقف مي كنند يا به اندازه كافي تلاش نمي كنند؛ زيرا فكر مي كنند كه تلاش آنها به نتيجه نخواهد رسيد. بنابراين به راحتي نااميد شده و باور مي كنند كه يادگيري سخت است. آنگاه به دليل توقف تلاش، فرصت تجربه و لذت يادگيري چيزهاي تازه را از دست مي دهند و به تدريج به اين باور مي رسند كه هر موقعيتي هم كه كسب كنند، مربوط به شانس يا شرايط است.
چرا چنين اعتقادات منفي در كودكان به وجود مي آيد؟ گاهي اوقات به دليل اين كه موانعي وجود دارند و بر توانمنديهاي آنان در يادگيري اثر مي گذارند، ممكن است ناتواني در يادگيري داشته باشند يا مشكل در خلق و خويشان، يا تاخيري در مراحل رشدشان وجود داشته باشد.
افسردگي يا فشارهاي مزمن زندگي نيز، يادگيري را به مراتب سخت تر مي كند. بچه هايي كه از قبل تجربه شكست داشته اند، به دليل اين كه باور كرده اند كه نمي توانند كارشان را درست انجام دهند، بيشتر آماده براي توقف تلاش هستند. نگرشهاي بزرگسالان در باره موفقيت هاي تحصيلي، مي تواند بر اعتقاد و باورهاي آنها اثر بگذارد. والديني كه استانداردهاي غيرمنطقي دارند، بچه ها را از تلاش مايوس مي كنند. رقابت در مدرسه – جايي كه هميشه يكي موفق و ديگري شكست خورده است – نيز مي تواند جنبه ياس آوري براي كودكان داشته باشد. بويژه براي آنهايي كه هيچ وقت نمي توانند بهترين باشند، اما مي توانند خوب باشند و خيلي چيزها را ياد بگيرند. كودكاني كه تجربه موفقيت نداشته باشند، یا موفقيتشان تشخيص داده نشود، در انگيزه تحصيلي افت نشان مي دهند.
در كودكاني كه والدين يا دوستانشان براي مدرسه به عنوان يك جايگاه مهم ارزش قائل نيستند،نیز انگيزه تحصيلي كاهش پيدا مي كند.
چگونگي افزايش انگيزه براي يادگيري
براي افزايش انگيزه تحصيلي در كودكان، كارهاي زيادي وجود دارد كه والدين مي توانند انجام دهند. از جمله: برقراري رابطه ايده آل كودك – والد. از جمله: برقراري رابطه ايده آل كودك – والد. اجازه بدهيد كودكانتان بدانند كه از نظر شما، مدرسه جايگاه مهمي است. اين موضوع مي تواند تلاشهاي تحصيلي را تقويت كند، شما مي توانيد از طريق آموزش عادات خوب مطالعه به فرزندانتان، شرايط را براي موفقيت هاي بعدي آنها مهيا كنيد. اين مهم است كه با معلم فرزندتان مانند يك دستيار همراهي كنيد. در اينجا به بعضي از مطالبي كه مي توانند به شما در افزايش انگيزه براي يادگيري كودكتان كمك كنند، اشاره مي كنيم.
*هنگام تربيت و تاديب كودكان، قاطع و منصف باشيد. كودكان نياز به يك نظم منطقي براي مستقل و مسئول شدن دارند.
*به كودكان خود آموزش دهيد در منزل مسئوليت پذير باشند. انجام كارهاي روزمره و انتظار براي داشتن يك رفتار مناسب از جانب آنها، روشهايي براي افزايش خود تأديبي است كه قابليت انتقال به فعاليت آموزشي دارد.
*براي ايجاد يك رابطه خوب والد-فرزند تلاش جدي داشته باشيد. به اين منظور، زمانهايي را صرف داشتن اوقات خوش با كودكان خود كنيد. وقتي صحبت مي كنند به آنها گوش دهيد، خصوصاً اگر راجع به مدرسه صحبت مي كنند.
*فعاليت هاي خانوادگي كه يادگيري را تشويق كنند، مانند ديدار از كتابخانه ها، موزه ها يا پاركها را ترتيب دهيد.
*اجازه دهيد كودكانتان بدانند كه از نظر شما، يادگيري بسيار پراهميت و مدرسه عمده ترين هدف است.
*فرصت هايي براي موفقيت فراهم كنيدو كودكاني كه احساس موفقيت كنند، بيشتر آماده تلاش براي يادگيري چيزهاي تازه مي شوند.
*راجع به امور جذاب و مورد علاقه خود با كودكانتان صحبت كنيد.
*به كودكانتان كمك كنيد تا فعاليت هايي را كه از آنها لذت مي برند و كارهايي را كه مي توانند خوب انجام دهند، شناسايي كنند. اين فعاليت هاي لذت بخش، به عنوان سرمايه هاي اوليه آنها براي ساختن تجارب يادگيري، مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به عنوان مثال، اگر كودك شما بسكتبال يا وزنه برداري را دوست دارد، شما مي توانيد او را تشويق كنيد كه در باره تاريخچه اين ورزشها يا بازيكنان معروف اين رشته ها بخواند و بنويسد.
*راجع به مدرسه، با كودكان خود صحبت كنيد و فعاليت هاي كه در آنجا جالب است، به آنها نشان دهيد.
*با فرزند خود راجع به شغلي كه براي او جالب است و چگونگي ارتباط مدرسه با آن شغل صحبت كنيد.
*اطمينان داشته باشيد تحسين و تشويق شما در ازاي تلاش سخت فرزندتان، باعث موفق شدن او خواهد شد. همه كودكان نياز دارند كه بدانند چه موقع كار خود را خوب انجام داده اند.
*تعادلي بين تشويق و تنبيه برقرار كنيد. تنبيه بيش از اندازه مي تواند سبب يأس و دلسردي شود. اطمينان حاصل كنيد كه فرزندتان مي داند چه چيزي در انتظارش است. به اين منظور حيطه شناخت او را از مسايل افزايش دهيد و شكل هاي مختلفي از تشخيص را برايش فراهم كنيد. به خاطر داشته باشيد كه پاداش، هميشه پول يا امتياز ويژه نيست، كافي است كه به فرزند خود بگوييد او باعث غرور و افتخار شماست و كوشش و تلاشي كه مي كند، مي تواند يك تغيير عمده در زندگي او ايجاد كند. عادت هايي را آموزش دهيد كه يادگيري را تشويق مي كنند.
*يك برنامه روزانه براي انجام تكاليف درسي ترتيب دهيد. فرزند شما بايد بداند چه موقع از روز، از او انتظار مي رود كه تكاليف مدرسه خود را انجام دهد.
*مكاني را براي مطالعه درنظر بگيريد. جايي كه نياز او را تأمين كند و به قدر كافي ساكت باشد.
*مطمئن شويد قبل از اينكه فرزندتان به كارهاي ديگري كه حواس او را پرت كند بپردازد، تكاليف مدرسه خود را به اتمام برساند.
*با معلم فرزند خود همكاري داشته باشيد.
*به فرزند خود نشان دهيد كه براي معلم يا معلمان او احترام قائليد و به اين منظور، هيچ وقت در حضور او با معلمش مخالفت نكنيد.
*ارتباط مستمر با معلم داشته باشيد، چرا كه هر يك از شما مي دانيد كه در مدرسه و در خانه چه خبر است. منتظر بمانيد تا در كارتهاي گزارش مدرسه تغييري ايجاد شود.
*با معلم فرزندتان همكاري داشته باشيد تا جايي كه مطمئن شويد فرزندتان مهارتهاي مطالعاتي را خوب فرا گرفته است.
*روشي بوجود آوريد كه براي كار سخت در مدرسه، پاداشهايي در خانه به كودك داده شود.
اگر فرزند شما هم اكنون مشكلاتي در انگيزه تحصيلي دارد
*با فرزند خود راجع به مشكل صحبت كنيد. آيا احساس سردرگمي يا نااميدي از عملكرد خود دارد؟ آيا احساس مي كند كه اگر سخت كار كند، مي تواند ازعهده انجام كار برآيد؟
*به منظور شناسايي عرصه هايي كه نياز به اصلاح دارند، با معلم فرزند خود صحبت كنيد.
*بگذاريد فرزندتان بداند كه شما مشتاق كمك به او براي بهتر شدنش هستيد.
*به فرزند خود كمك كنيد كارهايي را كه مي تواند انجام دهد شناسايي كند تا بتواند بيشتر بر كارهايي كه در آن زمينه ها مشكل دارد، تمركز كند.
*به فرزند خود كمك كنيد چيزهايي را كه دوست دارد و مي توانند براي كمك به انجام تكاليف درسي مفيد واقع شوند، شناسايي كند (به عنوان مثال: اگر يك كودك علاقه به حيوانات دارد راجع به آنها كتاب بخواند، بنويسد، داستان بسازد و غيره).
*براي تلاش و باروري، پاداش درنظر بگيريد.
*پاداش هاي افزايش يابنده براي پيشرفت درنظر بگيريد.
*فعاليت هايي كه يادگيري را تهديد مي كند نظير تماشاي زياد تلویزيون، بازيهاي كامپيوتري، زمان استفاده از كامپيوتر و غيره را محدود كنيد.
*زمان مطالعه فرزند خود را هر روز به مقدار كمي مثلاً 5 تا 10 دقيقه افزايش دهيد تا به يك هدف قابل قبول و مسئولانه در اين زمينه برسيد (مثلاً رسيدن به 30 دقيقه مطالعه اضافي روزانه).
*با معلم، مشاور يا روانشناس مدرسه جهت دريافت كمك و راهنمايي صحبت كنيد.
*اگر به نظر مي رسد كه مشكل از ناتواني آموزشي مدرسه است، يك ارزيابي جامع از تيم آموزشي مدرسه به عمل آوريد.
*ببينيد آيا در مدرسه فرزند شما، آموزش مهارتهاي مطالعه قابل استفاده وجود دارد.
*اگر هيچ يك از اين كارها موثر واقع نشد، نگران نباشيد. اگر لازم بود در جست و جوي مشاوره يا ساير خدمات بيرون از مدرسه برآييد.
تدوین : زهره صادقی افجه کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی
منبع : روزنامه همشهری سه شنبه 4 شهریور 1383 سال یازدهم شماره 3148 ص 19
