بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت درس ریاضی و عدم علاقه و انگیزه دانش آموزان در این درس در پایهی هشتم متوسطه اول، هدف پژوهش مذبور این بود که افزایش انگیزه دانش آموزان برای یادگیری درس ریاضی و انگیزه جهت مشارکت و بهبود نمرات درس آنان بود. برای رسیدن به این هدف از راهکارهای ایجاد رابطه صمیمانه با دانش آموزان، استفاده از رسانههای آموزشی، کلاس تخصصی هوشمند و استفاده از IT ، هفته ریاضی، با نشاط نمودن کلاس، دادن تمرینهای مختلف و درگیری دانش آموزان با سوالات برای یادگیری بهتر و تغییر ظاهر آزمون ها ، و برگزاری کلاس های تقویتی استفاده شد. نتیجهی به کار گیری روشهای نامبرده منجر به علاقه بیشتر به ریاضی و ارتباط صمیمی تر و افزایش میانگین نمرات دانش آموزان به اندازه 4/73 نمره در این درس شد.
مقدمه:
درس ریاضی بدون شک یکی از مهم ترین درس هایی است که دانش آموزان در تمام مقاطع تحصیلی به دانستن و درک آن احتیاج دارند. دارای ماهیت دو گانه است یعنی در حالی که به شدت انتزاعی است به شدت ملموس و محسوس است و این دوگانگی، آموزش ریاضی را با چالش های جدی مواجه کرده است به خصوص آن که این ماهیت دو گانه، احساسات متضادی را نسبت به ریاضی بر می انگیزد که تقریباً در هیچ حوزه ی معرفتی دیگری قابل مشاهده نیست مثلاً بارها و بارها می شنویم که دانش آموزان احساس خود را نسبت به ریاضی با واژه هایی نظیر لذت و نفرت ابراز می کنند یعنی ریاضی بالقوه هم توانایی ایجاد لذت و هم توانایی ایجاد نفرت را در انسان ها دارد و این یکی از جدی ترین چالش های آموزش ریاضی است.
از طرفی دیگر بسیاری از دانش آموزان به دلایل گوناگون از جمله شیوه تدریس معلمان، تجربه های ناموفق، فشارهای والدین، کم تمرینی و دشواری در یادگیری مفاهیم ریاضی چنان از این درس دچار ترس و اضطراب می شوند و از خود مقاومت نشان می دهند که گاهی ساده ترین اعمال ریاضی را هم نمی توانند انجام دهند. در حالی که امروزه با توجه به تسلط رشته ریاضی بر علوم و تکنولوژی جدید ضرورت بیشتری برای یادگیری این علم و فهم و درک قوانین آن حس می شود.
رفتار دانش آموز در محیط آموزشی تحت تاثیرنگرش وی به محیط، محتوای مطالب و کاربردی بودن آنچه می آموزند تغییر می کند به همین دلیل باید روش های صحیح مطالعه و یادگیری و حل مسئله را به آنان آموخت. تا بتوانند از مهارت های شخصی خود برای یادگیری آموزه ها بهتر بهره ببرندو در نهایت به نگرشی مثبت دست یابند. - حیدری، - 1380 تعلیم وتربیت درست می تواند به عنوان یک عامل موثر عمل کند، عاملی که باعث می شود تا دانش آموزان به موضوع آموزش چنان علاقه مند شوند که مشکلی در مورد انضباط به بار نیاورد. - تابر، مترجم سرکار آرانی 1388، ص - 18
ولفگانگ و گیلک من خیره شدن را به عنوان یکی از هفت فن معمولی که معلمان در برخورد با رفتار خلاف به کار می برند پیشنهاد می کنند. عملاً معلمان می توانند خطا کار رابرانداز کنند، یعنی می خواهند بگوییند که" می بینم چه کاری داری انجام می دهی، اما فکر می کنم خودت می توانی مواظب رفتار خودت باشی". 1980 - ، ص - 21 آموختن ریاضیات یک فرایند اجتماعی است و از طریق آن، دانش آموزان با همکاری یکدیگر به طور گروهی دانش و مهارت های خود را می سازند و فرصت های یادگیری نیز از را گفتگوی جمعی، توضیح، توجیه و مذاکره درباره معنا و مفهوم جدید پدید می آید. - صفوی، 1389، ص - 2
وب - 1976 - در تحقیقی، تأثیر محیط فیزیکی مدرسه را در مقایسه با تسهیلات سنتی و جدید، بر روی رفتار و عملکرد تحصیلی دانشآموزان مورد بررسی قرار داد. وی تئوری لوین - 1938 - مبنی بر»محیط آموزشی جزء اساسی آموزش است« ونظریه پروهاسکی - 1970 - مبنی بر »مؤثربودن محیط بر رفتار و عملکرد دانشآموزان« را مورد تأیید قرار داده است. همچنین وات کینز - 1993 - در تحقیقی اثر محیط مطلوب و معمولی آموزش را بر 323 دانشآموز دبیرستانی، در کلاسهای علوم مورد بررسی قرار داد. نتایج به دست آمده نشان داد که محیط مطلوب، عمق یادگیری را افزایش میبخشد. - به نقل از: مرتضوی، . - 1367
با توجه به اهمیت این درس و عدم علاقه به آن از سوی دانش آموزان که منجر به ناتوانی در یادگیری شده، وهمچنین باعث افت تحصیلی و اتلاف بودجه شده و به سرزنش و تحقیر دانش آموزان، تشکیل خودپنداره ی ضعیف و کاهش عزت نفس آنان انجامیده و سلامت روانشان را نیز به مخاطره می اندازد، از این رو، سعی می کنم در صدد رفع این مشکل برایم. در راستای هدف این اقدام پژوهی چه راهکارهای عملی را می توان بیان نمود تا میزان علاقمندی دانش آموزان رابه درس ریاضی و فعالیت های مربوط به درس ریاضی را بیشتر کرد؟ به عبارت روشنتر با استفاده از چه روشهای می توان، زمینه مناسبی برای شرکت فعال فراگیران در انجام فعالیت های مربوط به درس ریاضی را فراهم نمود. ویا چگونه می توان نمرات درس ریاضی آنها را با اعتماد بیشتر بهبود بخشید.
اهداف
در این اقدامپژوهی به ترتیب هدفکلّی و اهداف اختصاصی زیر مدّ نظر بوده است:
الف: هدف کلّی: با ایجاد علاقه و انگیزه در دانش آموزان پایه هشتم آموزشگاه معراج یادگیری آنها را در درس ریاضی بهبود بخشم.
ب: اهداف اختصاصی: طبیعتاً اهداف اختصاصی دیگری نیز در این پژوهش قابل بررسی است؛ برخی از این اهداف به شرح ذیل می باشد:ایجاد انگیزه توجّه کردن به درس ریاضیارتقاء. وضعیّت دانشآموزان ضعیف به وضع مطلوب، به گونهای که بتوانند همسطح دانشآموزان دیگردر فعّالیّتهای یادگیری به نتیجهی مطلوب برسند .تغییر نگرش دانشآموزان نسبت به این درسجذّاب. و شاد کردن کلاس ریاضیبهبود. وضعیّت نمرات کلاس در درس ریاضی.
جمع آوری داده ها شواهد
اینجانب در سال تحصیلی 94-95 با سمت دبیر ریاضی، در مدرسه متوسطه اول معراج مشغول به انجام وظیفه بودم. با توجه به کلاس ها مدرسه همگی کما بیش دارای مشترکات و تشابهات زیادی بودن یکی از کلاس ها را به صورت تصادفی به عنوان گروه گواه انتخاب و آن کلاس 201 در پایه هشتم بود. بیشتر دانش آموزاناز محلّه های حاشیه نشین و از مناطق محروم مریوان می باشد. طبق مشخصات فراگیران که با همکاری مشاور مدرسه و مطالعه پرونده شخصی دانش آموزان داشتم.
در کلاس 201، اولیای دو نفر از آن ها مدرک دیپلم، یک نفر فوق دیپلم و یک نفر لیسانس داشته، بقیه ی اولیا یا بی سواد هستند یا دارای مدارک تحصیلی خیلی پایینی هستند.باتوجه به مشاهده رفتار دانش آموزان در کلاس، بحث های مطرح شده در نظر سنجی دانش آموزان، مصاحبه با مشاور و جمع بندی نظرات همکاران و ارزشیابی آغازین، اطلاعات حاصل از این فرآیند Nمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت؛ و مواردی که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد، معین شد. خلاصه یافتههای تجزیه و تحلیل به شرح زیر است: ضعیف بودن پایهی اولیه دانش آموزان، اکثر دانش آموزانی که نمرات آنها پایین بود در مباحث اولیهی ریاضی دچار ضعف بودند.
تعدادی از دانش آموزان در جلسه های اول سال با دیرآمدن به کلاس ریاضی اظهار بی علاقگی می نمودندمعمولاً. 3 تا 2 جلسه اول سال را به مرور و تکرار مطالب پایه و پیش نیاز کلی درس ریاضی می پردازم تا ضمن یاد آوری این مطالب زمینه ای برای آشنائی بیشتر با دانش آموزان، پی بردن مقدماتی به تفاوت های فردی پیدا کنم و همچنین، معیاری برای طراحی سوالات آزمون تعیین سطح کلاس، گروه بندی دانش آموزان و چگونگی ارئه درس، داشته باشم هیچ ارتباط موفقی بین من و کلاس وجود نداشت.
دانش آموزان نیازی برای یاد گیری درس ریاضی احساس نمی کردند. موضع گیری آنها در رابطه با تلاش برای کسب نمره ریاضی و درک زمینه های موفقیت در این درس حتی در عرصه رقابت خنثی بود هیچ انگیزه و تحرکی در آنها نمی دیدم. گوئی اصلا هیچ کاربردی برای ریاضی در ذهن و آینده آنها وجود نداشته، ندارد و نخواهد داشت. ریاضی به صورت نا صحیح مطالعه می گردید. عدم تناسب دانش آموزان کلاس از نظر یادگیری - وجود تفاوت های فردی - موجب ایجاد نگرانی در دانش آموزان ضعیف شده و آنها جرئت سوال پرسیدن را سر کلاس به خود نمیدادند. پایین بودن نمرات آنها در آزمون آغازین و خشک بودن بی علاقه گی دانش آموزان را دو چندان نموده بود.
بررسی راه حل ها و چگونگی اجرا
اساسی ترین مشکل در کلاس بی میلی و بی علاقه گی آنها به ریاضی بود.ابتدا راه حل های را برای جلب توجه وتمرکز دانش آموزان جستجو کردم و این که از حرف زدن بی مورد آنها در کلاس جلوگیری کنم و کلاس را از خشونت دور نگه دارم در پی آن بودم که با آنها رفتاری دوستانه و با این روش آنها را متوجه اشتباهاتشان نمایم وسعی کردم با ارتباط چشمی رفتار آنها را کنترل نمایم. در کلاس با توجه به اینکه این دانش آموزان بیشتر از خانواده های طبقات پایین جامعه بودند در روند اجرای آن مشکلات زیادی داشتم به صورتی که در این روش چشمی بعضی به حدی آن را درک نمی کردند که دانش آموزان دیگر گستاخانه به آن دانش آموز تذکر می دادند و وی را از اشارات من آگاه می ساختدتقریباً. دانش آموزان همگی با این نوع راه حل آشنا شده و فرهنگی مرسوم گردید.
گروه بندی کردن و تقسیم آنها به گروه های 4 نفره که در ساعات ریاضی افراد کنار هم بشینند و فعالیت های کلاسی و کاردرکلاس رابه صورت گروهی حل کنند و همچنین به صورت همیار معلم یکی از دانش آموزان تمرینات کلاس را بررسی نماید. جهت ایجاد علاقه وجذاب تر کردن درس ریاضی کلاس هوشمند رابه صورت تخصصی و مجهز به لب تاپ، پروژوکتور ...تجهیز نمودند. و هر جلسه بعد از تدریس یک موضوع جدید چند نمونه سوال را به وسیله دیتا بروی برد قرارداده و دانش آموزان را به ترتیب شناخت برای جواب سوالات صدا زده به طور مثال سوال ضعیف برای دانش آموز ضعیف تا همگی در تمرینات مشارکت و به این شکل آنها را مورد تشویق قرار می دادم و باعث اعتماد به نفس بیشتر می شدو گاهی چند سوال را به آنها داده که در خانه بررسی و با مشارکت گروه حل آن را ارئه نمایند.
در پایان جلسات تدریس برای جمع بندی مطالب و رفع کاستی های کلاس، بروی تابلوبلیط خروج از کلاس را نمایش داده و به کمک آن یادگیری را به خوبی بررسی می کردیم و سعی در رفع نقاط مبهم وآموزش بهتر آن می نمودم. در طول سال با مشارکت دانش آموزان اقدام به برگزاری هفته ریاضی نمودیم درطول هفته کارگاه ها جالبی برگزار می گردد که هر روز یک کارگاه و زمان آن در فاصله زنگ تفریح می باشد.
گارگاه اوریگامی و بازی های ریاضی، کارگاه ضرب اعداد، نمایش فیلم و کارگاه ریاضی مصور، ریاضی و فناوری اطلاعات متناسب با سن دانش آموزان اجرای برنامه صبح گاهی متناسب با موارد و مباحث ریاضی اختصاص وقت برنامه به اجرای شیرین کاریها، هنر نمایی های دانش آموزان، خاطرات شیرین آنها از کلاس ریاضی و...انجام مسابقه ی های متناسب با ریاضی، بر پایی نمایشگاه های از وسایل دست سازه، رسم ترکیبی، روزنامه دیواری و غیره... اهدای جوایز به دانش آموزان برتر هر برنامه بود. یکی از روش های دیگر تغیر در شکل ظاهری سوالات و به صورتی که در امتحان نوبت در کنار سوالهمان صفحه هم پیش نویس وجود داشته باشد.
