بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه
توسعه موسسات مالی اسلامی و رشد این باور که مفروضات زیربنایی سیستمهای حسابداری مالی غربی با ارزشها و اعتقادات اسلامی سازگار نیست منجر به توسعه تحقیقات حسابداری اسلامی و گزارشگری اسلامی گردیده است. گزارشهای اسلامی نقش شایانی در زمینه ی تحقیقات حسابداری بین المللی داشته اند،به طوری که به جای اینکه تفاوتهای نحوه عمل در کشورهای مختلف را تشریح کنند،به توسعه روشهای حسابداری جدید پرداخته اند.
در این فرآیند پژوهشگران،بر حسابداری اسلامی صورتهای مالی استفاده شده در سطح دنیا،برچسب های صورتهای مالی حسابداری غربی،زده اند(Baydo n &Willet.2000) به دنبال این موضوع،پژوهشگران حسابداری اسلامی برای توسعه استانداردهای حسابداری اسلامی فراخوانده شدند.در این راستا سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی در سال 1991 تشکیل شد.
اسلاید 2 :
تعریف حسابداری اسلامی
زید( zaid ,1997) حسابداری اسلامی را به شرح زیر تعریف کرده است:
حسابداری فرایند منظم ثبت معاملات مشروع در دفاتر و اندازه گیری نتایج مالی بر مبنای این معاملات به منظور استفاده در تصمیم گیری است.
تنها تفاوت اصلی با تعریف حسابداری سنتی اضافه کردن واژه مشروع است.این موضوع در کشور ما که تمام قوانین از جمله قوانین حاکم بر تجارت توسط شورای نگهبان از نظر انطباق با شرع بررسی می شود بیشتر زیر سوال می رود، زیرا بنا بر مشروع بودن معاملات است.
اسلاید 3 :
الخدش (َal-khadash,2001)علاوه بر مشروعیت، مسئله زکات را در تعریف حسابداری اسلامی وارد کرده است:
حسابداری اسلامی عبارت است از فرایند شناسایی، اندازه گیری و گزارشگری مشروعیت فعالیتهای مالی که برای تصمیم گیری، محاسبه زکات و محاسبه سود واقعی عملیات سرمایه گذاری اسلامی بر اساس دستورات اسلام، مفید باشد.
در اینجا به جز مشروعیت، مسئله زکات اضافه شده است. یکی از مسائلی که در کشورهای اسلامی در مذهب سنی مورد توجه جدی است اندازه گیری عناصر صورتهای مالی برای محاسبه زکات است. این موضوع در حوزه بانکداری اسلامی بعضاً نیز پیاده شده است یعنی زکات به عنوان آخرین رقم سود و زیان گزارش می شود. محاسبه زکات باید مبتنی بر ارزشهای جاری داراییها باشد.
اسلاید 4 :
اهداف حسابداری اسلامی
1) سود مندی برای تصمیم گیری
سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی(AAOIFI) در بیانیه شماره یک، اهداف حسابداری مالی بانکها و موسسات مالی اسلامی را ارائه اطلاعات برای کمک به تصمیم گیری های استفاده کنندگان تعریف کرده است.
این سازمان برای تعیین اهداف از دو رویکرد استفاده کرد:
الف) تعیین اهداف بر مبنای اصول و روشهای اسلام و سپس بررسی این اهداف با توجه به مبانی نظری موجود.
ب) شروع کار ازمبانی نظری موجود و تطبیق آن با شریعت اسلام.
رویکرد اول را یکی از علمای شریعت انجام داده است و رویکرد دوم توسط یک متخصص حسابداری.
اسلاید 5 :
نهایتا تعریف اهداف بر اساس رویکرد دوم پذیرفته شد. بنابراین گزارشهای مالی باید اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان ارائه کند.
این اطلاعات شامل موارد زیر است:
1-اطلاعات مربوط به رعایت شریعت توسط بانکها.
2)اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی و تعهدات و آثار رویدادها.
3)اطلاعات لازم برای تعیین زکات.
4)اطلاعات مربوط به جریانهای نقدی.
5)اطلاعات لازم برای ارزیابی مسئولیتهای امانی بانکها برای حفاظت منابع و سرمایه گذاریهای آن.
6)اطلاعات مربوط به ایفای مسئولیت اجتماعی توسط بانک.
اسلاید 6 :
2) مباشرت
حسابداری مباشرت ریشه در دوران باستان دارد و برای اثبات اعتبار مستأجر در برابر مالکان مهم بود.چن(Chen.1975)بیان کرده است مفهوم مباشرت از آیین مذهبی به ویژه مسیحیت سرچشمه گرفته است. یعنی انسان در برابر خداوند امانتدار منابعی است که به او سپرده شده است.
از اواسط قرن نوزدهم مفهوم مباشرت در حسابداری برای تفکیک مالکیت و مدیریت بکار می رفت که این نیز ناشی از رشد شرکتهای سهامی بود.
تأکید مباشرت بر بکارگیری سرمایه ها در داراییهای مولد برای دستیابی به اهداف سازمان است.لذا ترازنامه و صورت سود و زیان تهیه می شود تا صاحبان سرمایه بتوانند تغییرات مالی طی یک دوره زمانی خاص را دنبال کنند.
مفهوم فعلی مباشرت بسیار نزدیک به مفهوم سودمندی برای تصمیمگیری است، اما اطلاعات لازم برای مباشرت کمتر از اطلاعات لازم برای تصمیم گیری است. زیرا بر اساس مفهوم مباشرت، سرمایه گزاران و اعتبار دهندگان بالقوه به عنوان استفاده کننده تلقی نمی شوند. علاوه براین، اطلاعات لازم برای مدل پیش بینی استفاده کنندگان ارائه می گردد و اساساً به گذشته نگاه می شود.
اسلاید 7 :
سازمان حسابداری و حسابرسی موسسات مالی اسلامی(AAOIFI)
مباشرت را به عنوان یکی از اهداف ارائه اطلاعات پذیرفته است،این سازمان تصریح کرده است که یکی از اهداف حسابداری مالی کمک به محافظت داراییها و بهبود تواناییهای مدیریتی بانکهای اسلامی است.میرزا و بیدون،ضمن دفاع از این هدف،پیشنهاد کرده اند که وظیفه مباشرت باید کانون توجه حسابداران موسسات مالی اسلامی برای گزارشگری به اشخاص برون سازمانی باشد.
اسلاید 8 :
3- پاسخگویی اسلامی
پاسخگویی مفهومی گسترده تر از مباشرت دارد. پاسخگویی را به عنوان وظیفه ارائه حساب یا بازخواست در رابطه با اقداماتی تعریف کرده اند که یک شخص مسئولیت آن را بر عهده دارد. در این تعریف پاسخگویی در قالب رابطه کارفرما و کارگزار بیان شده است. پاسخ خواه(کارفرما) و پاسخگو(کارگزار) وارد یک رابطه قراردادی می شود. کارفرما قدرت اداره منابع را همراه با دستور عمل شیوه انجام عمل و اعطای پاداش، به کارگزار اعطا می کند. کارگزار باید برای رسیدن به اهداف خاص و همچنین ارائه اطلاعات به کار فرمای خود، اقدامات لازم را انجام دهد.
بحث درباره پاسخگویی اسلامی با توصیف مفهوم خلافت شروع می شود. براساس این مفهوم قرانی، انسان خلیفة الله است که امانت الهی به او سپرده شده است. انسان نه تنها در قبال مسائل معنوی بلکه در رابطه با موضوعات اجتماعی، تجاری و قراردادی باید پاسخگو باشد، زیرا خداوند به او دستور داده هر انچه به او سپرده شده است بازگرداند.این نوع پاسخگویی می تواند به عنوان هدف اصلی حسابداری تلقی گردد که بعدا نام پاسخگویی اسلامی بر آن نهاده شد.
برای ایفای پاسخگویی اسلامی هم سازمانهای اسلامی(کارگزار) و هم صاحبان سرمایه(کارفرما) مسئولیت دارند.
اسلاید 9 :
پاسخگویی اولیه از مفهوم خلافت نشأت می گیرد، زیرا انسان امانتدار منابع الهی است. چگونگی اعمال این خلافت در قران و حدیث به عنوان منابع اصلی ایین اسلامی مشخص شده است.
همچنین، پاسخگویی ثانویه از طریق قرارداد بین صاحب سرمایه یا سرمایه گذار و مدیر برقرار می شود. یک شرکت برای ایفای پاسخگویی اولیه و ثانویه، باید فعالیتهای اقتصادی-اجتماعی مربوط به موضوعات اسلامی، اجتماعی، اقتصادی و محیطی را شناسایی، اندازه گیری و گزارش کند.
افزون بر این، بر اساس پاسخگویی اسلامی، می توان اهداف ثانویه دیگری مانند رعایت شریعت، ارزیابی و توزیع زکات، توزیع عادلانه ثروت بین ذینفعان و ایجاد محیط همکاری و مساعدت را نیز تعریف کرد که به ارائه اطلاعات کمک می کند و شرکتها را تشویق می کند در حل مشکلات امت اسلامی مشارکت کنند.
اسلاید 10 :
5- پاسخگویی از طریق زکات
نتایج تحقیقات نشان می دهد که هدف اصلی اطلاعات حسابداری اسلامی، ارائه اطلاعات برای ایفای تعهد پاسخگویی به صاحب اصلی(خدا) است. بنابراین پاسخگویی کلی زمانی در عمل محقق می شود که در راستای ایفای تعهد زکات باشد. اگر زکات به عنوان هدف اولیه قرار گیرد هر شخص از فریبکاری یا ظاهرآرایی ناخواسته پرهیز می کند، زیرا همیشه خدا را ناظر اعمال خود می بیند. در نتیجه، اطلاعات حسابداری به طور غیر مستقیم هم پاسخگوی نیازهای استفاده کنندگان است و هم پاسخگوی مسئولیت اجتماعی.
پیشنهاد شده است که سازمانهای اسلامی باید زکات مدار باشند نه سودمدار.
یعنی سود خالص نباید به عنوان مبنای ارزیابی عملکرد استفاده شود بلکه هدف باید متوجه پرداخت زکات بیشتر باشد.برای اینکه جهت سازمان در راستای زکات باشد سیستم حسابداری نیز باید مبتنی بر زکات باشد. این نگرش منجر به تقویت اسلام در سازمانها می شود.
