بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
توسعه و پیشرفت، علاوهبر ابعاد اقتصادی ـ اجرایی، دارای ابعاد اجتماعی ـ فرهنگی نیز هست؛
اهداف
تلاش برای طراحی الگوی بومی پیشرفت و توسعه؛
بسترسازی دانشی، نقادی و ارزیابی مکاتب توسعه؛
تولید اسناد راهنما و سیاست‌پژوهی در حوزه‌های گوناگون توسعه؛
ارائۀ راه‌حل‌های علمی ـ کاربردی و همه‌جانبه.
اسلاید 2 :
مقدمه: به سوی پیش نظریة توسعة منبع‌محور – عبدالرسول دیوسالار
ایدة نگارش این کتاب و پرسش‌هایی که تلاش دارد بدان پاسخ گوید، برآیند دیالکتیک چهار جریان نظری مهم هستند:
توسعه انسان به‌عنوان یک مسئله تاریخی؛
آینده توسعه و چالشهای پیش روی آن؛
تحول در ساخت نظریات توسعه؛
جریان بومی‌شدن توسعه در ایران؛
[مسأله] تجربه حاصل از تاریخ توسعه و موفقیت‌ها و بهویژه عدم توفیق‌های آن، پدیدآورندة مجموعه‌ای از چالشهای اساسی برای آیندة بشر و ازجمله توسعه به‌مثابه یک علم است؛ به‌نحوی که این سابقه تاریخی و تحولات چالش‌برانگیز آن در آینده، ضرورت بازنگری و تحول در ساخت نظریات توسعه را تداعی می‌کند. اگرچه این بازاندیشی در ساخت نظریات توسعه امری جهانی به‌نظر می‌رسد، اما در ایران، جریان توسعه بومی به‌عنوان پاسخی نظام‌مند به این روند جهانی قابل تلقی است.
[مسأله] تحلیل تاریخ توسعه نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه‌ای در ایران موفقیت مورد انتظارشان را کسب نکرده‌اند و چنان‌که گذشت، کسب وضعیت توسعه‌یافتگی همچنان هدفی برای آینده ایران است. به‌نظر می‌رسد این وضعیت در عرصة جهانی نیز تکرار شده باشد.
اسلاید 3 :
«به‌رغم تنوع معانی و اهداف توسعه، به‌رغم کوشش‌های مداوم و به‌رغم تغییرات منظم در اولویت‌ها و سیاست‌های کمکی، کشورهای اندکی در جهان درحال‌توسعه به افزایش منظم، قابل‌قبول و مستمر در استاندارد زندگی دست یافته‌اند. در سال 1973 رابرت مک نامارا، رئیس وقت بانک جهانی، ضرورت پایان دادن به فقر جهانی را تا سال 2000 به‌عنوان هدف اصلی توسعه قلمداد کرد؛ حال آنکه هیچ‌چیزی حتی نزدیک به این هدف، حداقل در اکثر کشورهای درحال‌توسعه، محقق نشده است ... لذا تا اندازه‌ای طنزآمیز است که هدف سال 1973 مک نامارا، همچنان یکی از اهداف کنونی بانک، یعنی کاهش نسبت مردمِ در فقر شدید به نصف تا سال 2015 است» (لفت ویچ، 1387: 116).
عدم موفقیت نسبی توسعه در پاسخ به دغدغه‌های بشر و چالشهای وسیع پیش رو در آینده، بی‌شک الگوی تفکر به توسعه و نوع برداشت کنونی ما به آن را متأثر خواهد ساخت.
[این چالشها را می توان در قسمت مسألۀ پروژه به کار برد.]
چالشهای پیش روی نظریات کنونی توسعه به منظور توجیه تلاش برای دست یابی به الگوهای بومی توسعه عبارتند از:
اسلاید 4 :
چالش زیست‌کره و ناپایداری الگوهای توسعه
نقد روند توسعۀ کنونی که در نظر و عمل انسان‌محور بوده و مسائل زمین به مثابه زیست‌کره را از مسائل توسعه منفک کرده و بنا براین الگویی ناپایدار از پیشرفت ارائه نموده است.
قطعاً این روندِ بی‌توجهی دیری نخواهد پایید و با زیاده‌روی در مصرف منابع زمین، زیست‌کره را از قابلیت بسترگونگی‌اش برای پیشرفت تهی سازد.
چالش اروپامحوری و منفعت تمدنی در مفهوم‌سازی توسعه
بیشتر نظریات، مدل‌ها و الگوهای توسعه، ریشه در فلسفه، نظریات اجتماعی و تاریخ غرب دارند و همچنین قالب‌بندی اروپامحورانة تاریخ جهان است که اکثر نظریات توسعه را آکنده و دربرگرفته است.
باید بتوان از خلال اروپامحوری نظریات توسعه، به‌دنبال منافع و مطالبات پنهان در این نظریات نیز شد. این امر سرشت نظریات، مدل‌ها و الگوهای کنونی توسعه را هرچه بیشتر جانبدارانه ساخته و دامنه محدودتری از بشریت را دربرمی‌گیرد.
چالش ایدئولوژیک‌سازی و کارویژه سلطه در توسعه
مفاهیم، نظریات و مدل‌های توسعه ابزارهای صورت‌بندی‌شده‌ای از ایدئولوژی حکومتی مطلوب غرب را دربردارند. ایدة حکمرانی خوب به‌مثابه یک نظریه توسعه، لیبرال ـ دموکراسی را معیار حکومت خوب تعریف می‌کند و هر ساخت قدرتی خارج از آن را مردود می‌شمارد.
اسلاید 5 :
چالش یکسان‌سازی و خلق وحدت نظری در نگاه به توسعه
تسلط گسترده نظریات و الگوهای غربی توسعه، گرایشات همسوگرایانه و تلاش‌های نظری و عملی برای یکسان‌سازی اندیشه در این حوزه و شکل‌دهی به‌گونه‌ای از وحدت نظری را تداعی می‌کند.
چالش رشد فناوری، آینده بشر و اخلاق توسعه
فوکویاما در این مورد تأکید می‌کند که رشد خارج از کنترل این یافته‌های علمی، می‌تواند منشأ تضادهای جدید باشد.
با تغییر بنیاد زیست انسان و ظهور تدریجی فراانسان، فناوری منشأ پیدایش تضادهای جدیدی می‌شود که با ایجاد دگرگونی در روابط انسانی، روابط بین‌الملل، نظام‌های سیاسی و حقوق بشر، شاید آینده بشر را مخاطره‌آمیز سازد. در اینجا است که مسئله اخلاق توسعه به‌عنوان یک چالش فلسفی جدی مطرح می‌شود که نظریات کنونی توسعه عموماً در برابر آن ساکت هستند.
چالش امنیت و جنگ‌های کم‌شدت
رشد نرخ جنگ‌های کم‌شدت بهویژه از دهه هفتاد و افزایش آمار تلفات انسانی، امنیت را همچنان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین چالشهای نظریه توسعه مطرح می‌کند
اسلاید 6 :
فرد و چالش تعارض درونی
با وجود ارتقای شاخص‌های رفاه نسبی، نبود رضایت، خوشحالی و شادمانی در انسان قرن بیست‌ویکمی تعارضی جدی است که نظریات و تفکرات توسعه را به چالش می‌کشد. شاید این چالش، مطلب جدیدی نباشد و ریشه در تقابل سنت و تجدد داشته باشد، اما ناتوانی الگوها و نظریات توسعه برای درمان آن، گریبانگیر این علم در آینده نیز خواهد بود.
اسلاید 7 :
[از این رو ]
ضرورت گذر از فراروایت‌های کلان‌نگر و نظریات جهانشمولی همچون نوسازی، وابستگی، نظام جهانی و غیره که تلاش می‌کردند با تقلیل مسائل بشری به برخی مسائل اروپامحور و یا امپریالیسم‌محور به آنها پاسخ گویند.
نظریات جهانشمول کلاسیک از سودمندی لازم دست‌کم در گستره جهانی برخوردار نیستند.
ضرورت محلی‌گرایی نظریات و الگوهای توسعه.
ساخت نظریات جدید توسعه باید هرچه بیشتر به‌سوی ملحوظ داشتن دغدغه‌های بومی برای رفع مطالبات منطقه‌ای پیش رود.
مطالعات ایرانی توسعه باید پاسخی به این چالشها و خط‌مشی‌ها ارائه کند.
جریان نظریه‌پردازی در قالب توسعه بومی فرصتی مغتنم برای رسیدن به این هدف است.
اسلاید 8 :
[از این رو ]
تلاش برای طراحی یک الگوی بومی توسعه، باور به این است که نظریات مرسوم غربی، برای پیشرفت و توسعه ایران جامع و مانع نیستند و بدین‌گونه بستری برای بازاندیشی نظری در مفهوم توسعه ایجاد می‌شود.
فرصتی فراهم می‌کند تا با تزریق رویکردها و اندیشه‌های ویژة ایرانی و فرهنگ اثرگذار اسلامی، امکان تولید طیف جدیدی از نظریات غیرغربی توسعه ایجاد شود.
فرصتی برای اندیشه‌ورزان ایرانی توسعه است تا با رویکردی انتقادی به تحلیل نظریات موجود پرداخته و در شبکه جهانی تفکرِ توسعه، قادر به تولید رویکرد منحصربه‌فرد مورد نظرشان برای توسعه ایران باشند.
اسلاید 9 :
تلاش برای شناسایی گزاره‌های ارتباطی میان توسعه و منابع و آماده‌سازی زمینه‌های نظری و علمی لازم برای طراحی یک نظریه توسعه منبع‌محور
نخستین گام : اثبات وجود رابطه‌ای نهادینه و اثرگذار میان توسعه و منابع است. و الگویی نظام‌مند برای تبیین و نمایش این رابطه کشف شود.
برخی پرسشهای مطرح
منابع ملی در نظریه توسعه از چه جایگاهی برخوردار است و نسبت آن با دیگر مؤلفه‌های مطرح در توسعه چیست؟
چهارچوب کلی و مفروض از روابط میان منابع ملی و توسعه چیست و فرایند توسعه به کمک مؤلفه منابع ملی چگونه قابل تحلیل است؟
اسلاید 10 :
تلاش برای شناسایی گزاره‌های ارتباطی میان توسعه و منابع و آماده‌سازی زمینه‌های نظری و علمی لازم برای طراحی یک نظریه توسعه منبع‌محور
توسعه چیست؟
برداشت‌ها از توسعه:
در چهارچوب ابزارانگاری (توسعه به‌مثابه ابزار)
در چهارچوب هدف‌انگاری (توسعه به‌مثابه هدف)
سه برداشت از توسعه:
برداشت چالش انگارانه از توسعه
توسعه به‌مثابه یک مسئله
توسعه به مثابه هدف
