بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
ضرورت بحث
- امروزه بر همگان روشن است که سعادت هر جامعه، در مرحله نخست، در گرو داشتن قانون مناسب است؛ قانونی که با نیازها و ساختمان روح و جسم انسان همخوان باشد و کمتر بتوان از آن سوء استفاده کرد. همچنین لازم است جنبه عملی آن هم روشن باشد.
- بیگمان، قانون، پیش از اجرا فقط کلمات و واژگانی بیش نیست که بر صفحه کاغذ نقش میبندد و کاربردی ندارد. آنچه که به قانون جان میدهد و روح میبخشد، اجرای آن است.
- بیشک اجرای عادلانه و بدون تبعیض قانون، نیازمند کارمندان و کارگزارانی صالح و شایسته است، ولی به دلایلی که به شرح آن میپردازیم، این موضوع حساسیت ویژهای مییابد.
اسلاید 2 :
اسلامی بودن نظام
- در نظام اسلامی، فلسفه وجودی نظام اداری و به خدمتگیری کارمندان و کارگزاران در همه مراتب، خدمترسانی به مردم است؛ زیرا سازمان و دستگاههای اداری، در حقیقت با بهرهگیری از سرمایه و امکانات مردم پدید میآیند و هدف آنها، ارائه خدمات به مردم است.
- با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و روی کارآمدن دولت انقلابی در ایران و دگرگونیهای اساسی در ارزشها و فرهنگ حاکم بر جامعه که با اخراج کارمندان ناسالم ادارات و به خدمت گرفتن کارمندان به ظاهر متعهد و انقلابی و تدوین مقررات جدید اداری همراه بود، میبایست از پیچ و خم کارهای اداری کاسته شود و خدمترسانی به مردم بهتر صورت گیرد،
- ولی متأسفانه به دلایل گوناگون، بسیاری از این ساختارها به مرور از اهداف اولیه و ارزشی خود که همان خدمترسانی خالصانه و بیمنت است، دور شدند؛ به گونهای که گاه احساس میشود دستگاههای اداری از حالت خدمتگذاری خارج شدهاند و وضعیت طلب کارانه به خود گرفتهاند.
- از اینرو، نیازمند رویکرد دیگری به نظام اداری اسلام هستیم تا ارزشهای اسلامی و انسانی را در نظام اداری کشور حاکم سازیم، به گونهایکه هم حق کارمند و هم حق اجتماع برآورده شود.
اسلاید 3 :
در منظر آزمایش بودن نظام
- بارها از بزرگان دینی و حکومتی شنیدهایم که تنها دین میتواند جهان خالی از معنویت امروز را درست اداره کند. جمهوری اسلامی ایران نمونه برجستهای از یک حکومت دینی الهی است که جهانیان میتوانند از آن بهره گیرند. بیان این مطلب به معنی قرار گرفتن نظام نوپای اسلامی در آزمایش داخلی و خارجی است و بیشک، اعتبار این نظام به چگونگی رفتار کارمندان و کارگزاران بستگی دارد.
- این گروه افزون بر اینکه مسئولیت اجرای اهداف مقدس اسلام در متن جامعه را بر عهده دارند، میتوانند با رفتار و کردار سنجیده با مراجعه کنندگان، معرف نظام اسلامی باشند و در استحکام پایههای حکومت و ماندگاری آن نقش اساسی ایفا کنند. باید گفت بیتوجهی به این مهم، پیآمدهای زیان باری درپی خواهد داشت که نتیجه آن، اتهام ناکارآمدی به نظام خواهد بود.
- بنابراین، برای پیشگیری از اینگونه اتهامهای نابهجا و توانا کردن کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی در انجام تکالیف و وظایفشان، شایسته است افزون بر معیارهای سازمانی و قانونی، مجموعهای از رهنمودهای اخلاقی و ارزشی اسلام تهیه شود تا آنان را در رفتار اداری یاری کند. به امید آنکه بتوانیم نوعی هماهنگی و وحدت رویه در حرکت به سوی نظام اداری مطلوب و افزایش روح خدمتگزاری در کارمندان را شاهد باشیم.
اسلاید 4 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران
- استقرار و دوام حکومت بهویژه با شاخصههای دینداری و عدالت، بدون گزینش و بهکارگیری کارمندان و کارگزاران شایسته، عملی نخواهد شد. ازاینرو، از مقولههای مهم و مورد توجه زمامداران اسلامی، گزینش و به کارگیری کارمندان و کارگزارانی است که صلاحیتهای اخلاقی و تخصصی لازم را داشته باشند؛ زیرا اگر چنین نباشد، بیتردید در ترویج پاکیها بیتفاوت خواهند بود و چه بسا با عملکرد ضدارزشی، جامعه را به فساد بکشانند.
- همچنین اگر در رشته خود تخصص کافی نداشته باشند، حوزه کاری خود را دچار هرج و مرج خواهند کرد. امام علی علیه السلام در گفتاری دلنشین به این دو ملاک لازم برای انتخاب کارگزاران و کارمندان توجه داشته و آن را چنین یادآور شده است:
- در استخدام کارمندان و فرمانروایان شفاعت و وساطت کسی را مپذیر؛ مگر شفاعت شایستگی و امین بودن (درستکاری) آنان را.1
اسلاید 5 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران(2)
- در این حدیث زیبا، امانتداری و درستکاری با شایستگی همراه شده است؛ یعنی اداره امور جامعه، امانتی است که در اختیار کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی قرار میگیرد و اگر شایستگی امانتداری را نداشته باشند، پیآمدهای ناگواری را به بار خواهند آورد. این موضوع نه تنها در انتخاب کارمندان و کارگزاران، بلکه در ارتقای شغلی آنان نیز اهمیت دارد.
- بدیهی است هر اندازه این انتخابها براساس شایستگیهای اخلاقی و تخصصی افراد صورت گیرد، سبب افزایش اعتماد به نفس و کارایی آنها خواهد شد. به عکس، هر اندازه ملاکهای بالا در نظر گرفته نشود و به جای آنها روابط، منافع شخصی و وابستگی، شایستگیها را تعریف کند، رنجش خاطر خدمتگزاران درستکار و درنهایت نارضایتی مردم را در پی خواهد داشت.
اسلاید 6 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران(3)
تقوا
- نظام اسلامی همواره نیازمند کارمندان و کارگزارانی است که در مقابل زرق و برقهای دنیا نلغزند و در دام آلودگیها گرفتار نشوند. بیشک تنها قدرتی که چنین نیروی بازدارندهای را ایجاد میکند تقواست. به سبب اهمیت بسیار تقوا در اسلام، پیشوایان معصوم قدس سرهما آن را عامل مهمی در گزینش کارمندان دانستهاند و همواره به این صفت اخلاقی پسندیده سفارش کردهاند.
- از جمله وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله مَعاذ بن جَبَل را به سوی یمن گسیل میداشت، به او فرمود: «و اُوصیکَ بِتقوی الله...؛ سفارش میکنم تو را به پرهیزکاری».1
- همینطور امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر در آغاز سخن و پیش از هر سفارشی، مالک را به تقوا و پیروی از خدا فرا میخواند: «او را به ترس از خدا فرمان میدهد و اینکه اطاعت خدا را بر دیگر کارها مقدم دارد».2
اسلاید 7 :
خیر خواهی نسبت به مردم
- خیرخواهی میتواند یکی دیگر از ملاکهای اساسی انتخاب کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی باشد. امام علی علیه السلام در نامهای به مردم مصر یکی از دلایل انتخاب مالک اشتر رحمه الله به زمامداری مصر را خیرخواهی او معرفی میکند و میفرماید:
- مردم مصر، من شما را بر خود برگزیدم او را برای شما فرستادم؛ زیرا او را خیرخواه شما دیدم.1
اسلاید 8 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران(5)
خلوص
- خلوص به معنای خالص کردن کار برای خدا همراه با بیعلاقگی به ستایش خود، دوری از ریا، تظاهر و منّتگذاری است که از ویژگیهای لازم برای هر کارمند و کارگزار مسلمان به شمار میرود. امام علی علیه السلام اهمیت این ویژگی را به مالک اشتر رحمه الله چنین یادآور میشود:
- مبادا هرگز خدمتهایی که انجام دادی به مردم منّت گذاری یا آنچه را انجام دادهای بزرگ شماری... (زیرا) منّت نهادن پاداش نیکوکاری را از میان میبرد و کاری را بزرگ شمردن نور حق را خاموش میکند.1
- باید گفت اگر کارمند و کارگزار مسلمانی، طالب امنیت و تعالی باشد، شایسته است خود را به صفت خلوص بیاراید و از هرگونه ظاهرسازی و عوامفریبی بپرهیزد تا خداوند آثار و برکات خلوص را بر وی نمایان سازد. امام صادق علیه السلام میفرماید:
- هیچ بندهای به حقیقت اخلاص نمیرسد، مگر زمانی که دوست نداشته باشد او را برای کارهای خداییاش ستایش کنند.2
اسلاید 9 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران(6)
اصالت خانوادگی
- خوشنامی و سابقه درخشان خانوادگی در خدمت به اسلام و مسلمین، یکی دیگر از اصول گزینش کارمندان و کارگزاران در نظام اسلامی به شمار میرود. امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر این موضوع را چنین یادآور میشود:
- «کارمندان دولتی را از میان مردم با تجربه و با حیا، از خاندانهای پاکیزه و باتقوا که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب کن؛ زیرا اخلاق آنان گرامیتر و آبرویشان محفوظتر و طمع و روزیشان کمتر و آیندهنگری آنان بیشتر است».1خود آن حضرت نیز در انتخاب کارگزاران حکومتی به این مسئله توجه داشته است،
اسلاید 10 :
ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران(7)
بردباری
- مقام و مسئولیت چه از نوع الهی و چه از نوع بشری، نیازمند بردباری است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در این باره میفرماید: «آلَةُ الرِّیاسةِ سَعَةُ الصَّدرِ؛ ابزار سرپرستی، بردباری و تحمل سختیهاست».1
- بیشک کارمند و کارگزار مسلمان با بردباری، میتواند در رویارویی با گفتار و کردارهای نامناسب افراد بیمنطق، ناآگاه، بینزاکت و بیمار، در محیط اداری رفتار شایستهای از خود به نمایش گذارد و با بهکارگیری سیاستمدار به مشکلات و نیازهای مردم بهتر رسیدگی کند امام علی علیه السلام در این زمینه میفرماید: رأسُ السیاسةِ استعمالُ الرِّفق؛ اساس اداره امور (مدیریت) به کارگیری مداراست.2
- البته سیاست مدارا، در صورتی به عنوان یک اصل در اداره امور پذیرفته خواهد شد که مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. بهتر است در بهرهگیری از بردباری، داستان کارگزار قرآنی حضرت یوسف علیه السلام را مطالعه کنیم.