دانلود مقاله آثار مثبت گرایی در قرآن

بخشی از مقاله

مقدمه

شناخت و تبیین آثار هر موضوع ثأثیر گذاری مهمی در پذیرش، اصلاح و همچنین عدم تأیید آن موضوع دارد، و درباره

بررسی نتایج و آثار هر امر در قرآن کریم باید گفت: این اقدام علاوه بر اینکه استخراج صحیح و قطعی نتایج عوامل تأثیر گذار در

زندگی کنونی انسان و ارائه چشم اندازی واقع بینانه و یقینی به آینده حیات انسان محسوب میشود، معیاری برای سنجیدن وضعیت حال افراد و جوامع، و آگاه شدن به میزان فاصله تا تعادل و در مرتبه بعد تعالی است. مثبتگرایی نیز بینیاز از این امر نیست. موضوعی که روانشناسان در سال 1988 میلادی، برای اولین بار به بحث علمی درباره آن پرداختند و آن را علم شادمانی و نیرومندیهای وجود انسان نامیدند (کار، 1385ش، صص25و(26 ، و میتوان آن رابه معنای گزینش و پیمودن مسیرِ موجب رشد انسان و تکامل استعدادهای نهفته در وجود او، وه ب عبارت دیگر؛ انسانیتِ انسان نامید. از این رو، ضروری است، به این

مسئله پرداخته شود که: با توجه به آیات قرآن، مثبتگرایی در زندگی انسان چه آثاری دارد؟ آنچه از منابع دینی به دست میآید

این است که زندگی مطلوب و شاد، با حرکت در مسیر اجرای دستورات الهی حاصل خواهد شد. از این رو، میان ایمان و عمل

صالح سفارش شده در قرآن و رشد استعدادهای انسان ارتباط مستقیمی وجود دارد و آنچه به عنوان نتایج و آثار مثبتگرایی

استخراج شده است، میتواند با آثار ایمان و عمل صالح منطبق باشد.

-1 سلامتی و نشاط

زندگی دنیایی شامل مجموعهای از اضداد است، مانند: سلامتی و بیماری، شادی و غم، که البته منشأ خیرات است؛ زیرا تغییر پذیری مواد جهان و پدید آمدن تکامل، ناشی از تضاد است (مطهری، بیتا، ج1، ص. (188 از این رو، سلامتی و نشاط در

میان آثار مثبتگرایی به معنای نبود بیماری و غم نیست، بلکه به معنی حفظ سلامت جسمی و فطرت سلیم و نگهداشت شادی ظاهری و نشاط معنوی در مقابل عوامل تضعیف کننده و از بین برنده آنهاست. البته منظور از این عوامل تضعیف ساز، موارد

خلاف اقتضای فطرت است. زیرا برای نمونه: با توجه به آیات، غم و اندوه به سبب از دست دادن فضل اخروی، یکی از حالات

3

مومنان است: ...»وَلَاعَلیَالﱠذِینَإِذَاأَتلِتَحْمِلَهُمموْکَاقُلْتأَجِدُلأَحْمِلُکُمْامَاعَلتَوَلﱠواْیْهِأَعْیُنُهُمْوﱠتَفِیضُمِنَالدﱠمْعِحَزَنًاأَلﱠا یجِدُواْیُنفِقُونمَا« (التوبه] (92/و (همچنین) بر کسانی که وقتی پیش تو آمدند تا مرکبشان دهی، (و تو) گفتی: چیزی ندارم که

شما را بر آن سوار کنم، ایشان با دیدگانی پر ازاشکِ اندوه برگشتند که چرا چیزی برای خرج کردن نمییابند.[

همانطور که یک جسم جوان و سالم در مقایسه با بدن مبتلا به یک بیماری، در مقابل بیماریها مقاومت بیشتری نشان می-دهد و جراحات را سریعتر بهبود میبخشد؛ روحیه سالم و بانشاط نیز قابلیت جبران هر نقصی را داراست (مطهری، بیتا، ج22، ص. (146 اما اگر انسان در ناحیه نفس و قلب خود دچار بیماری، افسردگی و ایستایی شود، در حقیقت تمام زندگی خود را از دست داده و در زمره کسانی است که خداوند درباره ایشان فرموده:إِنﱠ»الْخاسِرینَ...الﱠذینخَسِرأنْفُسَهُمْواأَهْلیهِمْوَیَوْمَ الْقِیامَه...« (الشوری45/؛ الزمر] (15/همانا زیانکاران کسانی هستند که خود و اهلشان را در روز قیامت باختهاند.[ حفظ این اثر یعنی تلاش برای نگهداشت سلامت جسمانی و روانی اعطا شده از سوی خداوند به انسان، در قرآن کریم به صورت امری مهم تلقی شده است؛ زیرا از برنامههای قرآن، برای تربیت انسانی که قادر به زندگی خوب و رسیدن به سعادت باشد، ساختن انسان سالم است (مطهری، بیتا، ج22، ص. (102 از این رو، گاه با ذکر مثالی به توصیف امور لذت بخش و سلامت افزای جسم می-

پردازد؛ همچنان که دربارهیَخْرُجُعسلآمدهاست:مِنْابٌ» مُخْتَلِفٌبطُونِهاشَرأَلْوانُهُ فیهِ لِلنﱠاسِشِفاءٌ إِنﱠذلِکَفی لَآیَهًلِقَوْمٍ یَتَفَکﱠرُون« (النحل] (69/از شکم آن (زنبورها) نوشیدنی با رنگهای مختلف خارج میشود که شفای مردم در آن است. همانا در

این امر برای گروهی که اندیشه میکنند، نشانههایی است.[ و گاه به رحمتی از جانب خویش اشاره میکند که موجب سلامتی

مِنْنﱠاسُقلبرَبﱢکُمْهاقَدْاست:یاأَیﱡه»جاءوَاتْکُمْشِفاءٌال لِمامَوْعِظَهٌفِیالصﱡدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنین« (یونس] (57/ای مردم، قطعًا از سوی پروردگارتان پندی و شفای آنچه درون سینهها قرار دارد، برایتان آمده و برای مومنان هدایت و رحمت

استشِفاءٌ.[عبارتلِما" فِی الصﱡدُورِ" تعبیر کنایی است از اینکه حالت بد و خباثت روحی که انسان را به سوی شقاوت سوق

میدهد و خیر دنیا و آخرت را از بین میبرد، زائل گردد (طباطبایی، 1374ش، ج10، صص116و. (117 همچنین، برای حفظ سلامت جسمانی اقداماتی از سوی خود فرد ضرورت دارد که به صورت اشاره یا صریح مورد تأیید قرآن کریم است، مانند تفریح،ٌ استفاده از غذای

أَرْسِلْ».1هُمَعَناغیداًرْتَعْیَلْعَبْوَوَإِنﱠالَهُلَحافِظُون« (یوسف] (12/او را فردا به همراه ما بفرست تا بگردد و بازی کند، و همانا ما برایش نگهبانانی هستیم.[
4

سالمٍ و رعایت بهداشتَ. علاوه بر این، با توجه به ارتباط جسم و نفس، انجام این اقدامات بر سلامت نفسانی نیز مؤثر است، هر

چند سفارشات مستقلی نیز برای سلامت روان ذکر شده است. برای نمونه: انسان میتواند با به کارگیری نگرش مثبت نسبت به

خود، جهان هستی و آینده، سلامت جسمانی و روانی خود را حفظ کند. این امر، از طریق تأثیرگذاری در سامانه ایمنی و کارکرد

بهتر آن، بر سلامت مؤثر است و به نوبه خود میتواند سبب طولانی شدن عمر شود (کار، 1385ش، ص. (76 هم چنین، باور به

تغییر سرنوشت و سهیم بودن انسان در آن، موجب مواجه احسن با چالشها و فرصتهای زندگی است، و این امر تا حدودی روان شخص آرام نگه میدارد. پس میتوان گفت که نشاط مورد مشاهده در میان انسان ها، صرف انعکاسی مستقیم از میزان لذات و داشتههای آنان نیست. زیرا ممکن است، مردم نه به موجب محرومیتها و فجایع زندگی بلکه به دلیل شیوه نگریستن به قضایا و

اشیاء و باورهایشان ناخشنود و غمگین باشند (آرگایل، 1386ش، ص. (345 بنابراین، شادی میتواند به عنوان محصول جانبی فعالیتهای مرتبط با سلامت به دست آید. به عنوان مثال، تأثیر ارتباطات اجتماعی بر جنبههای سلامتی، به اموری وابسته است. از جمله: درک شخص از مورد مراقبت و مورد احترام قرار گرفتن، مشارکت با سایر مردم و نیز وحدت اجتماعی در جامعه (همان، ص(143 که در میزان افزایش شادی حاصل از ارتباطات اجتماعی نیز تأثیر گذار است.

-2 بصیرت

انسان مثبتگرا در امور مربوط به حیات خود و جامعه بصیرت دارد. یعنی، به نیازها، نقاط قوت و نقاط ضعف درونی و عوامل بالابرنده وتضعیف کننده بیرونیِ خود و اجتماعی که در آن زندگی میکند، علم دارد. اگر بصیرت نباشد و انسان توانایی شناخت توانمندیهای خود و طریقه صحیح پرورش آنها را نداشته باشد، در هر عرصهای که بخواهد قدمی بردارد، احتمال

خسارت برایش وجود دارد و اگر حرکتش منفعتی داشته باشد، خود از این منفعت بهره شایستهای نمیبرد. برای مثال ممکن است که افراد منفعت طلب، از آنان به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف و منافع خود استفاده کنند.
بصیرت و میزانآن، اثری مشروط به پذیرش حقِ آشکار شده برای انسان است. در غیر این صورت حجابی میان نفس او و

عقل قرار میگیرد که مانع بصیرت یافتن است، خداوند میفرماید:ولَمﱠا»جاءَهُمْکِتابٌمِنْعِنْدِاللﱠهِمُصَدﱢقٌمَعَهُمْلِماوَکانُوامِنْ یَسْتَفْتِحُونقَبْلُعَلَیالﱠذینَکَفَرُوافَلَمﱠاجاءَهُمْعَرَفُواماکَفَرُوافَلَعْنَهُبِهِاللﱠهِعَلَیالْکافِرین« (البقره] (89/و هنگامی که از نزد

أَیﱡهَا».2یاالنﱠاسکُلُوامِمﱠاالْأَرْضِفِیحَلالاًطَیﱢباً...« (البقره] (168/ای مردم،از آنچه در زمین است، حلالِ پاک را بخورید.[

3یُنَزﱢلُ....»وعلَیْکُمْمِنَالسﱠماءِلِیُطَهﱢرَکُمْماءًبِهِیُذْهِبَوَعَنْکُمْرِجْزَالشﱠیْطانِلِیَرْبِطَوَقُلُوبِکُمْعَلییُثَبﱢتَوَالْأَقْدامَبِهِ« (الانفال] (11/و برایتان از آسمان آبی نازل میکند تا شما را پاک گرداند و پلیدی شیطان را از شما ببرد و قلبهایتان را محکم و قدمهایتان را استوار بدارد.[
5

خداوند کتابی به سویشان آمد که آنچه را داشتند، تصدیق میکرد و آنان نیز از قبل در طلب گشایش (امر خود) علیه کافران بودند.

پس آن زمان که (کتاب) برایشان آمد، نسبت به آنچه شناختند، کفر ورزیدند. پس لعنت خداوند بر کافران است.[ در کنار پذیرش

حق، پرورش فضایل اخلاقی و اجتناب از رذیلتها از عوامل اساسی بصیرت یابی به شمار میآید، چنانکه درباره حال درونی کافران آمده است:وَدﱠ»کَثیرٌمِنْأَهْلِالْکِتابِیَرُدﱡونَکُمْلَوْمِنْبَعْدِإیمانِکُمْکُفﱠاراًحَسَداًمِنْأَنْفُسِهِمْعِنْدِمِنْبَعْدِتَبَیﱠنَمالَهُمُ الْحَقﱡ...« (البقره] (109/بسیاری از اهل کتاب دوست دارند که شما را بعد از ایمانتان به حال کفر بازگردانند. و این کار را بعد از آن که حق برایشان بیان شد، از روی حسادت درون انجام میدهند.[ بنابراین، عواملی مانند: هوسرانی، خودپسندی، طمع، تعصب و خشم، حالات و صفات نفسانی است که اثر عقل و دانش را خنثی میکند و جلوی بصیرت و نور قلب را میگیرد (مطهری، بیتا، ج22، ص. (138 در مقابل، اگر انسان به پاکی نفس خود بپردازد، بصیرت خود جوش یا ذاتی پیدا می کند، چنانکه آمده است:

یَأَیهﱠ»الﱠذِینَءَامَنُتَتﱠقُواْإِناللﱠهَیجْعَللﱠکفُرْقَانًامْ«... (الانفال] (29/ای کسانی که ایمان آوردهاید، اگر تقوای الهی را پیشه نمایید،