بخشی از مقاله
چکیده
در بسیاری از پژوهش ها نسبت به توجه و توسعه آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی در مدارس تاکید کردند. این تحقیق از نوع تحقیقهای نیمه تجربی می باشد. جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان دختر دبیرستان تربت حیدریه درسال تحصیلی -93 1392میباشد که تعداد آنها بر اساس آمار دریافتی از آموزش و پرورش 3500 نفر است.
نمونه این تحقیق شامل 40 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستانی - دوره دوم - بود که به روش دومرحله انتخاب و در دو گروه آزمایش 20 - نفر - و کنترل 20 - نفر - تقسیم شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا استفاده شد بعد از گردآوری دادهها و ورود آنها به نرم افزارspss19 فرضیههای تحقیق با روشهای آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.
از یافته های اصلی این پژوهش می توان به میانگین سازگاری اجتماعی در پیش آزمون گروه آزمایش - - 31/60±5/897، پایینترین نمره 22 و بالاترین نمره 44 میباشد. همچنین در پسآزمون میانگین - 38/20± 9/395 - ، پایینترین نمره 25 و بالاترین نمره 68میباشد. میانگین پیش آزمون گروه کنترل - - 32/45±6/931، پایینترین نمره 22و بالاترین نمره 48 میباشد. همچنین در پسآزمون میانگین - 32/75±6/656 - ، پایینترین نمره 23 و بالاترین نمره 49 میباشد.
از آن جا که آموزش مولفههای هوش هیجانی بر افزایش سازگاری اجتماعی دانش آموزان مؤثر است لذا پیشنهاد می شود تا برای افزایش سازگاری اجتماعی دانش آموزان، نتایج این تحقیق در اختیار مراکز بهبود خدمات رفاهی، مشاوران و مراکز درمانی قرار بگیرد تا مداخلات آموزشی خود باتأکید بر نتایج تحقیق انجام دهند.
-1مقدمه
نقش و کارکرد مدارس در آستانه هزاره سوم میلادی تغییر و جهش چشمگیری پیدا کرده است. افزون بر ایفای نقش سنتی مدارس مبتنی بر تربیت افرادی فرهیخته، مدارس عهده دار پرورش شهروندانی مسئول و رشد یافته و برخوردار از مهارتهای اجتماعی و عاطفی نیز هستند. از این رو توجه جدی و همه جانبه به عواملی که بستر لازم جهت دستیابی به این هدف را فراهم میسازند، اجتناب ناپذیر به نظر میرسد. بدین منظور توجه جدی به رشد عاطفی و اجتماعی دانش آموزان یکی از راهبردهای اساسی در نیل به این هدف به شمار میرود
رویکرد یادگیری اجتماعی- عاطفی مبتنی بر این باور است که کلیه فرایندهای و بخشهای یک نظام آموزشی اعم از طراحی و برنامه ریزی آموزشی و درسی، مدیران، معلمان، کارکنان و مطالب و موضوعات درسی میبایست در خدمت آموزش و بهبود مهارتهای اجتماعی و عاطفی یادگیران، قرار گیرند. آموزش مهارتهای هوش هیجانی"قطعه گمشده" آموزشهای اجتماعی و هیجانی است که از ذهن بسیاری از معلمان مغفول مانده است. محیط اجتماعی مدرسه نمونه کوچکی از نظام اجتماعی جامعه تلقی میگردد. روابطی که دانش آموزان با معلمان و همسالان دارد، نقش اساسی در اکتساب نگرش ها، باورها و ارزشهای بنیادین اجتماعی دارد.
مدرسه یکی از مهمترین بافتهای یادگیری مهارتهای هیجانی است. آموزش هیجانی میتواند از طریق گسترهای از تلاشها مانند آموزش کلاسی، فعالیتهای فوق برنامه، جو و شرای حمایتی مدرسه و...صورت گیرد.در صورتی که فرایند اجتماعی شدن و رشد مهارتهای هیجانی در محیط اولیه خانواده مطلوب نباشد، این امکان وجود دارد تا مدارس از طریق آموزشهای ترمیمی به جبران این کاستیها بپردازند. بر این اساس بسیاری از مربیان و روانشناسان نسبت به توجه و توسعه آموزش مهارتهای اجتماعی و هیجانی در مدارس تاکید کردند
تحولاتی عظیمی که در حوزههای هوش و هیجان رخ داده است دیدگاه سنتی را زیر سوال برده و بر ارتباط نزدیک و درهم تنیده هوش و هیجان تاکید کرده است. از پیشگامان این تحولات در حوزه هوش میتوان به گاردنر اشاره کرد و در حوزه هیجان از کشفیات ژوزف لی دوکس نام برد. اما اوج تحولات را میتوان به مطرح شدن مفهوم هوش هیجانی توسط سالوی و مایر اشاره کرد که آشکارا بر درهم تنیدگی هوش و هیجان تاکید میکنند. با توجه به حساسیت دوره نوجوانی و اطلاق دوره طوفان و فشار به آن، غالبا نوجوانان درگیر نوسانات پرشورعاطفی هستند، دوره نوجوانی با شور و هیجان، احساسات متناقض و... همراه است.
این دوران حساس نقش بسیار مهمی در شکل دادن به شخصیت آینده او دارد. از این رو آموزش مهارتهای هوش هیجانی به نوجوانان میتواند به مدیریت هیجانها، سازگاری، خودکارآمدی، پیشرفت فردی و اجتماعی تاثیرگذار باشد. - مایرو سالووی، - 1997
لذا با توجه به اهمیت این موضوع ما در این تحقیقی به دنبال این هستیم تا ببینیم آیا آموزش مولفههای هوش هیجانی بر خودکارآمدی دانش آموزان دختر دبیرستانی دوره دوم شهرستان تربت حیدریه تاثیر دارد؟
-2روش تحقیق
این تحقیق از نوع تحقیقهای نیمه تجربی - طرح پیشآزمون و پسآزمون با گروه کنترل - میباشد. جامعه آماری این تحقیق کلیه دانش آموزان دختر دبیرستان تربت حیدریه درسال تحصیلی 1392-93 میباشد که تعداد آنها بر اساس آمار دریافتی از آموزش و پرورش 3500 نفر است. نمونه این تحقیق شامل 40 نفر از دانش آموزان دختر دبیرستانی - دوره دوم - بود - بخاطر افزایش اعتبار درونی این تعداد انتخاب شده است - که بدین روش انتخاب شدند:از 18 دبیرستان سطح شهرستان،4 دبیرستان انتخاب شد،با مراجعه به هر دبیرستان 10 دانش آموز به صورت داوطلبانه انتخاب شدند و نهایتا به طور کاملا تصادفی به دو گروه آزمایش 20 - نفر - و کنترل 20 - نفر - تقسیم شد.
ابتدا هر دو گروه مورد پیش آزمون قرار گرفته و سپس گروه آزمایش آموزش مولفههای هوش هیجانی را طی 8 جلسه 1/5 ساعته دریافت کردند و در پایان دوره آموزشی، هر دو گروه مجددا مورد پسآزمون قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه شخصیت سنج کالیفرنیا در زمینه سازگاری اجتماعی استفاده شد که این پرسشنامه در سال 1961 توسط بل تدوین گردید. این پرسشنامه توسط بهرامی احسان - 1371 - بعد از ترجمه و ویرایش بر روی 200 نفر به صورت تصادفی اجرا شد.
اعتبار این آزمون با روش آلفای کرونباخ بر اساس 80 سؤال که تامین کننده تمام بخشهای قابل محاسبه از قبیل سازگاری کل، سازگاری در خانه، سازگاری بهداشتی، سازگاری اجتماعی، سازگاری عاطفی، سازگاری شغلی یا تحصیلی بود، محاسبه گردید و ضریب آلفای آن معادل 0/89 به دست آمد. سؤالهای مربوط به ابعاد مختلف سازگاری - سازگاری در خانه، سازگاری بهداشتی، سازگاری اجتماعی، سازگاری عاطفی و سازگاری شغلی - به صورت پراکنده در پرسشنامه منظور شدهاند و هر سؤال با انتخاب یکی از سه گزینه بله، خیر یا نمیدانم - ؟ - پاسخ داده میشود. نمره گذاری هر سؤال طبق جداول هنجار شده صورت می گیرد.
در این آزمون،تنها پاسخ بلی یا خیر، امتیاز دریافت میکنند . بر اساس جدول هنجار شده، به گزینه انتخاب عدد صفر با یک تعلق می گیرد. نمره سازگاری فرد، برابر با مجموع امتیازهایی است که از تمام سؤالها به دست آمده است. علاوه پر نمره کل، میتوان نمرههای سازگاری فردرا در هر یک از ابعاد سازگاری در خانه، بهداشتی، اجتماعی، عاطفی و شغلی محاسبه نمود. که نشان دهنده میزان سازگاری فرد در آن بعد میباشد. - فتحی، - 1388 روش اجرای تحقیق حاضر بدین صورت بودکه ابتدا پیشآزمون برای هر دو گروه اجرا میشود، سپس، آموزش مولفههای هوش هیجانی به مدت 8 جلسه90 یا 120 دقیقهای - هفتهای یک جلسه - برای گروه آزمایش اجرا شده و گروه کنترل آموزشی دریافت نخواهد کرد و این جلسات هر هفته یک جلسه تشکیل خواهد شد و برای هر هفته تکالیفی در مورد آموزشها داده میشود. در نهایت، پس از اتمام آموزش، برای هر دو گروه پسآزمون اجرا میشود.
چارچوب جلسات بدین شرح بود:جلسه اول - جهت گیری کلی و ارائه چشم انداز - ،جلسه دوم - هوش هیجانی و مولفههای آن - ،جلسه سوم - خودآگاهی هیجانی - ،جلسه چهارم - راهبردهای افزایش هوش هیجانی - ،جلسه پنجم - حل مسئله - ،جلسه ششم - ابراز وجود یا رفتار قاطع - ،جلسه هفتم - شادمانی - ،جلسه هشتم - خوش بینی - . بعد از گردآوری دادهها و ورود آنها به نرم افزارspss فرضیه های تحقیق با روشهای آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. در آمار توصیفی، برای توصیف دادهها از شاخصهایی مانند میانگین و انحراف معیار استفاده شد . و در آمار استنباطی برای تحلیل دادهها و بررسی فرضیههای تحقیق - با توجه به این که دادهها در مقیاس فاصلهای هستند - از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شده است.
-3یافته ها
میانگین سنی پاسخگویان 16/4 سال است، حداقل سنی آنان 15سال و حداکثر سن نیز 18 سال میباشد همچنین 15 درصد پانزده سال دارند، 42/5 درصد شانزده سال، 30 درصد هفده درصد و 12/5 درصد از پاسخ گویان هیجده سال دارند.
