بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط تیپ شخصیتی مادران با جهتگیری مذهبی درونی و بیرونی انجام شـد. روش مطالعـه توصیفی همبستگی بود و جامعه آماری آن شامل کلیه مادران ساکن شهر همدان بود. از بین این افراد نمونهای به حجم 100 نفر با روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند و با پرسشنامه تیپهای شخصیتی 0 فو ع فریدمن و روزنمن، مقیـاس تیـپ شخصیتی ش ف راهه و سولومون و مقیاس تیپ شخصیتی ً دنولت و نیز پرسشنامه جهتگیری مذهبی آلپورت مورد ارزیـابی قرار گرفتند. دادهها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد. نتایج نشان داد که تیپ شخصیتی ً مادر بـا جهـت-گیری مذهبی بیرونی رابطه مثبت و معناداری دارد ولی با جهتگیری مذهبی درونی رابطه ندارد. بین تیپهای شخصـیتی A و B و C با جهتگیری مذهبی درونی و بیرونی رابطه وجود نداشت. این نتایج نشان میدهد که جهتگیری مذهبی درونی و بیرونی مادران میتواند یه طور غیر مستقیم تحت تاثیر تیپ شخصیتی آنان قرار گیرد.
کلمات کلیدی: خانواده، مادران، تیپ شخصیتی، جهتگیری مذهبی
.1 مقدمه
مذهب سیستم سازمان یافتهای از باورها شامل ارزشهای اخلاقی، رسومات، مشارکت در جامعه دینی برای اعتقاد راسختر بـه خدا یا یک قدرت برتر است .[13] مذهب و اخلاق در هم تنیده شده است .[39] و تاثیر عمیقی بر وجود انسـان و در واقـع تمام زندگی ما دارد .[45] کارسون(2000)1، نیز اعتقاد دارد که یکی از علل آسیب پذیر بودن افراد بـیهـدفی آنـان اسـت و مذهب نقش مهمی در هدفمند بودن زندگی انسان به ویژه کسب ارزشهای سازنده دارد .[25] جهتگیری مذهبی هـم در واقع رویآورد کلی شخص است که از مذهب اتخاذ کرده است. آلپورت2 در تحقیقات خود به این نتیجـه رسـید کـه دو نـوع جهتگیری مذهبی وجود دارد که عبارتند از جهتگیری مذهبی درونگرایانه و جهتگیری مذهبی برونگرایانه .[15]
افرادی که دارای جهتگیری مذهبی درونی هستند در درون مذهب زندگی میکنند و در هر جنبـه از زنـدگی خـود بـه مذهب متوسل میشوند .[22] افرادی که دارای جهتگیری مذهبی بیرونی هستند از مذهب برای شرکت در گروه محافظت از خود، شرکت در موقعیتهای اجتماعی، نشستهای مذهبی و دفاع از خـود اسـتفاده مـیکننـد .[16] گارسـوخ(1988 ) 3 پیشنهاد میکند که تمایز بین جهتگیری مذهبی درونی و بیرونی در روانشناسی مذهب و سلامتی بسیار مفید اسـت .[34] فرد با جهتگیری مذهبی درونی، فردی بیباک و جسور است و در مواقع لزوم، شجاعانه از حقوق خود و دیگران و اصـول و ارزشها دفاع مینماید .[6] نتیجهی طبیعی داشتن یک جهتگیری مذهبی درونی مراقبت، نگهداری و حفظ سلامت روانـی
1 -Carson 2 -Allport 3- Gorsuch
1
است.[15] همچنین این افراد از عزت نفس و افکار و اعمال بهتری در جهت پیشرفت برخوردار میباشند. فردی بـا جهـت-گیری مذهبی بیرونی، ممکن است جهت رسیدن به اهداف خود، در بسیاری موارد، اصول و ارزشها را نادیده بگیرد در واقـع این نوع مذهب جنبه پیشگیرانه کمتری دارد .[6] همچنین در جهتگیری مذهبی برونگرایانه، مذهب دیگـر عمـل وحـدت بخشیدن و معناداری به زندگی را، انجام نمیدهد. لذا در زندگی اینگونه افراد هیچگونه معنایی وجود ندارد .[15]
خانواده به منزله نخستین کانونی، که فرد در آن قرار میگیرد، دارای اهمیت شایان توجهی است .[12] بین×معنویـت×و× مذهب×و×خانواده×یک×اثر×دوجانبه×وجود دارد.[2] یکی از جنبههای موثر والدین بر دینداری فرزندان، باورها و رفتارهای دینی آنان است. دینداری و اهمیت آن نزد والدین یکی از پیشبینی کنندههای اصلی دیانت در فرزندان است .[36] و تـا زمـانی که اعضای خانواده و جامعه پای بند به اعتقادات مذهبی باشند، خود و فرزندانشان به فساد و بزهکاری روی نمیآورند .[14] آلپورت×نیز×معتقد است×که×برای×رسیدن×به×شخصیت×سالم، یک×دینداری×عمیق لازم×است،×اما×به×عقیده×وی×زمـانی×مـذهب× می×تواند×به×ارتقای سلامت (خانواده)×کمک×کند×که×درونی×شده×باشد .[2] در درون خانواده نیز در مقایسـه بـا سـایر اعضـا، مادران بیشترین و موثرترین نقش را در صلاح و فساد فرزندان بر عهده دارند .[17] بنابراین جهتگیری مذهبی مادر مـی-تواند نقش بسزایی را در جهتگیری مذهبی سایر اعضای خانواده داشته باشد که انتخاب نوع این جهتگیری مـذهبی مـی-تواند تحت تاثیر تیپ شخصیتی مادر قرار داشته باشد.
دینداری از ابعاد مهم شخصیت انسان است .[21] شخصیت به معنای مجموعه پایداری از تمایلات و ویژگیهایی است که شباهتها و تفاوتهای رفتار روانشناختی افراد را تعیین میکند .[3] تیپ شخصیتی هم به طور عمـومی یـک برچسـب استفاده شده برای طبقهبندی ویژگیهای افراد از نظر رفتار میباشد .[10] انواع تیپ شخصیتی میتواند به صـورت تیـپ-های شخصیتی A، B، C، D نمود پیدا کند.
الگوی رفتاری تیپ A به عنوان مجموعهای از اقدامات هیجـانی شـامل، جـاهطلبـی شـدید، رقابـت در راننـدگی، بـی حوصلگی، تنش عضلانی، هشیاری و شتاب تعریف شده است .[33] این افراد احساس میکنند که هل داده میشـوند، زیـر فشارند و یک چشمشان همیشه به ساعت است .[5] افراد تیپ B، نسبت به افراد تیپ A آرامش بیشتری دارند، کمتر جـاه طلب و بیحوصله هستند و با احتیاط حرکت میکنند .[8] مسائل را خیلی آسان میگیرند و بیشتر به کیفیت زندگی اهمیـت می دهند و منظم و محتاط هستند .[18] تیپ شخصیتی C به عنوان یک تیپ شخصیتی گوش به زنگ و سـرکوبکننـده معرفی شده است .[46] افراد تیپ C تمایل شدیدی برای سرکوب خشم و دیگر احساسات منفی دارند .[38] این تیـپ بـا بیماریهای روان تنی نیز در ارتباط میباشد .[1] تیپ شخصیتی D یا شخصیت مضطرب، تمایل به تجربه یک مقدار بـالا از عواطف منفی (NA) و مهار اجتماعی (SI) را دارد .[24] و به عنوان یک تیپ شخصیتی آشفته تعریف میشوند .[41] با خطر فزاینده بیماری، افسردگی، بیگانگی اجتماعی و اختلال در عملکردهای اجتمـاعی روزمـره [27]، خشـم و اضـطراب [28]، ضعف یا کاهش قدرت حیاتی [44]، توسعه سرطان در مردان و با اختلال قلبی و عروقی نیز در رابطه اسـت .[29] این افراد از وضعیت موجود شکایتی ندارند و آنچه که موجب میشود برای بهبود و سلامتی خود اقدامی نکننـد، نـوعی بـی-تفاوتی است .[30]
