بخشی از مقاله
چکیده:
هدف مطالعه حاضربررسی رابطه بین منبع کنترل درونی و بیرونی مدیران آموزشی با استرس شغلی آنها است .طرح پژوهشی توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش،کلیه مدیران مدارس متوسطه ناحیه سه شهر مشهد در سال تحصیلی92 - 93 می باشند. نمونه آماری شامل 70نفر از مدیران هستند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند.در راستای هدف این پژوهش ابزار مورد استفاده ،پرسشنامه منبع کنترل درونی - بیرونی راتر - 1966 - وپرسشنامه استرس شغلی برگ وردینگ - می کلیتان بود.پس از جمع آوری اطلاعات،داده ها با ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شد . نتایج نشان داد که بین منبع کنترل درونی با استرس شغلی مدیران . p<0/01 - ، . - r=0/172 وبین منبع کنترل بیرونی با استرس شغلی مدیران p<0/01 - ، . - r=0/070 رابطه معنا داری وجود ندارد ولی یافته های اضافی این پژوهش نشان داد بین استرس شغلی مدیران با توجه به سنوات مدیریتی آنها تفاوت معنا داری وجود دارد.
کلیدواژه: کنترل درونی و بیرونی، استرس شغلی
مقدمه:
در دهه اخیر استرسٌ به عنوان یکی از مباحث اصلی رفتار سازمانی مطرح می گردد . استرس در محیط کار یکی از مسائل در حال رشد است ، امروزه سازمانها ، هر روز پیچیده تر می شوند و سازگاری با محیط کار مشکلتر می گردد . - Mayne and Bonanno, 2001 - فشار عصبی در محیط کار و اداری می تواند یک اثر منفی و بسیار گسترده ای بر سلامت شخص و عملکرد روزانه اش داشته باشد و روی همه ابعاد وجودی شخص تأثیر می گذارد -Harsen and Buss - ، . - 2002 فشار روانی کار دارای حد و مرز نمی باشد و برای زن و مرد ، مدیران اجرایی ، منشی ها و غیره تأثیرگذار است . %54 کارگران و %07 مدیران بر این باورند که فشار روانی کار ، یک مشکل بزرگ و فزاینده ای در فضای کاری محسوب می شود . فشار کار محو شدنی نیست و نمی شود آن را انکار کرد ،اما قابل کنترل است . - Bloisi et al,2003 -
- 6541 - Selye استرس را به عنوان یک واکنش به محرک ، با سه مرحله بارز مشخص کرد : مرحله اول هشدار ، مرحله دوم مقاومت ، مرحله سوم تخلیه . مرحله تخلیه منجر به دامنه ای از پیامدهای منفی می گردد که به احتمال قوی فرد به بیماریهای قلبی ، کلیوی و سرطان مبتلا می شود Haslam - ، . - 2004 به طور کلی مطالعات در مورد استرس شغلی نشان می دهد که سرعت زیاد تقسیم کار در انجام امور و تغییرات زیاد در کار ، سه عامل مهم در استرس های شغلی جدید است kinman - ، . - 1998یکی از ویژگیهای شخصیتی مردمان مقاوم در برابر فشار روانی ، کنترل است . کسانی که در برابر موقعیت های فشارزا به جای احساس درماندگی ،موقعیت را در اختیار خود می بینند بیشتر احتمال دارد که برای تغییر آن اقدام کنند به همین دلیل در کنترل خود دیدن رویدادهای زندگی ، بازتابی است که از احساس کارآیی بر جریان ارزیابی رویدادهای فشارزا اثر می گذارد.
چندین پژوهش نشان داده است افرادی که از احساس کنترل فردی قوی برخوردارند ، به هنگام استرس ، کمتر فرسوده می شوند - ترجمه میرزایی و همکاران ، - 6835 .افراد از نظر منبع کنترل به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم می شوند که ممکن اسن منبع یک پیامد بطور عینی درونی و بیرونی باشد لیکن آنچه تعییین کننده منبع کنترل شخص است این است که او منبع را چگونه درمی یابد واینصرفاً منبع کنترل ذهنی است که رفتاراو را تحت تأثیر قرار می دهد Rotter - ، . - 1996در واقع یکی از وجوه قابل مطالعه و مهم شخصیت بررسی مکان کنترل در افراد است ، منبع کنترل توانایی شناختی است که بر پایه ی آن فرد با انجام رفتار مشخص در موقعیتی معین پاداش ها را به دست می آورد و یا ممکن است به دلیل نقص شناخت قادر به اعمال چنین کنترلی بر رویدادها را نداشته باشد Levenson - ، . - 1981
بعضی از مردم معتقدند که تقویتها وابسته به رفتار خود آنهاست ، در حالی که برخی دیگر تصور می کنند که تقویتها به وسیله عوامل بیرونی کنترل می شوند . افراد با مکان کنترل درونی در تکالیف خود عملکرد بهتری دارند ، کمتر تحت نفوذ دیگران قرارمی گیرند و برای مهارت ها و پیشرفتهای خود ارزش والاتری قائل اند و برای قبول مسئولیت اعمال خود آمادگی بیشتری دارند ، و از بهدداشت روانی بهتری برخوردارند - کریمی ، . - 6835منبع کنترلٌ اعتقاد فرد به تواناییها و استعدادهای درونی در حل مسئله و یا اعتقاد به شانس و عوامل قدرتمند بیرونی و در نتیجه برخورد منفعلانه با شرایط محیطی است Strickland and Nowicki - ، . - 1989 منبع کنترل چگونگی جست و جوی اطلاعات در محیط و شیوه پردازش اطلاعات در رابطه با وقایع و مسائل زندگی است Lou- - ، . - 1982
از مشهورترین تحقیقات در این زمینه پژوهش های جکسونٍ - 6538 ، به نقل از برومند - 6838 و - Bernstein - 1994 و Strauser - ، -Ketz ، Keim ، - 2002 و Seligman - و Schulman ، - 1986 و - صفاری مقدم - 6831 می باشد ، که با الهام از نظریه - 6511 - Rutter رابطه نوع منبع کنترل با استرس شغلی را بررسی کردند ، نتایج نشان داد که اگر کارکننان و مدیران بر محیط کارشان کنترل داشته باشند ، فشار شغلی ناشی از کار کاهش می یابد ، هم چنین کارکنانی که کنترل داخلی دارند از کارشان راضی ترند ، به زیردستان توجه بیشتری میکنند ، تمایل به تخریب ندارند ، احتمال بیشتری وجود دارد که در پست های مدیریتی باشند و از مدل مدیریت مشارکتی بیشتر احساس رضایت می کنند - نقل از برومند ، . - 6838
همچنین تحقیقات Seligma و - 6535 - schulmanنشان داد که گرایش افراد به یکی از دو منبع کنترل - درونی - بیرونی - با افسردگی و سلامت فرد و عملکرد شغلی او رابطه دارد ، افراد با منبع کنترل درونی مقاومت بیشتری در مقابل فشارهای شغلی از خود نشان می دهند ، برعکس افراد با منبع کنترل بیرونی در مواجهه با فشارهای شغلی چندان مقاوم نیستند - نقل از پیک زاده ،. - 6836و از آنجایی که یکی از حساس ترین اجزاء تشکیل دهنده استرس شغلی منبع کنترل است ، با تعیین منبع کنترل مدیران و کارمندان می توان انگیزه و رضایت آنها را بهبود بخشید و به بالا بردن سطح بهداشت روانی آنان کمک کردمثلاً. کسانی را که منبع کنترل درونی دارند ، در تصمیم گیریها دخالت دهند ، اما کارهای سازمان یافته تر و یا دستورالعملهای روشن تر را در اختیار کسانی گذاشت که منبع کنترل بیرونی دارند - گنجی ، . - 6837
و به نظر می رسد که منبع منترل مدیران آموزشی بتوانند در سازمان ها به عنوان عاملی برای افزایش عملکرد سازمان ، از طریق بهبود سلامت روانی و کنترل رفتارهای موجود در سازمان کاربرد داشته باشد لذا اگر رابطه بین ویژگیهای شخصیتی افراد و میزان بهرهوری و عملکرد شغلی آنها را بطور کامل درک کنیم می توانیم سازمان را در رسیدن به اهدافشان یاری کنیم .بنابراین در این پژوهش هدف آن است که دریابیم آیا افرادی که دارای منبع کنترل بیرونی هستند استرس شغلی بیشتری دارند یا آنهایی که منبع کنترل درونی دارند استرس شغلی بالاتری دارند .فرضیه های پژوهش نیز عبارتند از -1: بین منبع کنترل درونی و استرس شغلی مدیران رابطه وجود دارد . -2 بین منبع کنترل بیرونی و استرس شغلی مدیران رابطه وجود دارد .
روش،جامعه و نمونه آماری:
