بخشی از مقاله
شیواحاجی آقاجونی کاشی دانشجوی کارشناسی ارشدجغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاداسلامی واحدنجف آباد1 مهری اذانی استادیار وعضوهیأت علمی دانشگاه آزاداسلامی واحدنجف آباد2 دکتررضامختاری ملک آبادی معاون آموزشی دانشگاه پیام نوراصفهان3 چکیده
هویت محله ای نوعی هویت اجتماعی درمحله های شهری است و با هویت شهری ارتباط دارد.هویت شهری فرآیندی پویاست که ازتعامل میان انسان و محیط شهری شکل می گیرد.رضایتمندی موجب دلبستگی و وابستگی انسان به محیط می شودوهمچنین موجب تعلق خاطردرذهن ساکنان می گردد. محله علیقلی آقا یکی ازمحلات تاریخی وقدیمی منطقه 1شهراصفهان است که دارای59 هکتارمساحت و6086 نفرجمعیت می باشد.هدف کلی این پژوهش بررسی وارزیابی هویت محله ای درعلیقلی آقامی باشدکه بااین بررسی شاخصهای هویت سازدرمحله ارزیابی گردیده وچالش هاومشکلاتی که مانع تعلق خاطرساکنین شده است شناخته گردیده تاراهکارهایی ارائه شود.روش این پژوهش براساس هدف کاربردی وبراساس ماهیت توصیفی-تحلیلی می باشد و تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس مدل تاپسیس، مدل ارزیابی SWOT ونرم افزارSPSSصورت گرفته است. از یافته های این پژوهش می توان به هویت تاریخی وقدیمی محله علیقلی آقا که برحس تعلق ساکنان محله اثرگذار بوده است ویکی ازدلایل وابستگی آنها به این محله شده است وهمچنین به بررسی وشناخت عوامل مداخله گرتأثیرگذار براحساس هویتمندی درمحله علیقلی آقا اشاره کرد.نتایج حاصل ازاین پژوهش نشان می دهدکه تا چه حد سطح بافت محلات برهویت اجتماعی محله تأثیرگذاراست به گونه ای که اکثرساکنان محله علیقلی آقا از امنیت وترافیک عبوری-ترددی وسایل نقلیه راضی به نظر نمی رسند وهمچنین با کمک مدل تاپسیس می توان از رتبه محله علیقلی آقا با توجه به معیارها وشاخصهای درنظرگرفته شده در بین 11محله منطقه 1 دست یافت.
واژگان کلیدی:شهر،محله،بافت محله،هویت محله،تعلق خاطر،هویت اجتماعی
TEL: 09138337187-03117722925 1. Email:shiva_hajiaghajani@yahoo. Com
2 . Email:m.azani@phu.iaun.ac.ir
3 . Email:mokhtaryus@yahoo.com
Assessing the Local Identity in Aligholi Agha and effect on Local Devalopment
Shiva Haji Aghajooni Kashy, Postgraduate Student in Geography and urban planning Azad University, Najaf Abad Branch 1×
Mehri Azani, Assistant professor and a member of scientific mission of Azad University, Najaf Abad branch 2×
Reza Mokhtary Malek Abadi, Educational assistant in Payamenoor University of Esfahan 3
Abstract: × Local identity is a kind of social identity in urban locals and it is related to urban identity. Urban identity is a dynamic process which is formed by the interaction between human and urban environment. Satisfaction causes human's interest and attachment to the environment and also affection in resident 's minds. Aligholi Agha is one of the historical and ancient locals of region 1, in Esfahan with 59 Hectares and 6068 people as a population of
this area. The main aim in this study is investigating and assessing local identity in Aligholi
Agha that identity indexes are assessed in the local and the challenges and difficulties may bother the residents are identified to provide approaches.×
The methodology is based on applied aim and on descriptive-case nature. The
TOPSIS model and SPSS Software and SWOT model have been used to analyze data. The findings imply on historical and ancient identity of Aligholi Agha which may
affect on the residents' attachment and one reason for their dependens they also point to
study effective interventio factors on identity feeling in the area. The results show the rate of affection of context of local on social identity in the locals on social identity in the locals . The residents in Aligholi Agha local are dissatisfied with traffic and security of vehicles and also Topsis model can be used to find rank of
Aligholi Agha according to considered standard and indexs between 11 locals in region 1. Keywords: City, Local, Local Contexts, Local Identity, Attachment, Social Identity
مقدمه
درگذشته محلات مسکونی درشهرها به عنوان هسته اصلی شهرنقش اساسی درزندگی ساکنان دارد.محلات شهر،مکانهایی برای گردهم آمدن افرادباویژگی قومی،نژادی،...هستندکه تجمع آنهاباویژگی های مشترک دریک محدوده،آن بخش شهررا دارای هویت خاصی می کند که سبب تمایزآن ازدیگربافتهای اطراف می شود.اما امروزشاهد به وجودآمدن محله هایی هستیم که غیرازتفاوت دراسمشان،هیچ ویژگی متمایزدیگری نسبت به هم ندارند.این سیرنادرست وحرکت های معیوب آن چنان وضعی رابه وجودآورده است که دربافت های جدیدشهری،ویژگی سنتی محله ازبین رفته وارزشهایی،همچون روابط همسایگی،آرامش و...همگی رنگ باخته وحتی دربعضی ازموارد،اسم های جدیدمانند فاز،بلوک و...جای اسم محله رابه خود گرفته است.به طورکلی می توان گفت ایجاد شبکه های اجتماعی قوی درقالب گروهها واجتماعات محلی موجب زمینه و بسترلازم برای برقراری ارتباط میان ساکنان درمحلات شهری می گردد.وهمه این عوامل در اطرف خود به توسعه شهر امکان می دهدن وهسته های جدیدی را می سازند(شیعه،.(65 :1378
ازتعامل میان انسان ومحیط شهری هویت شهری وازهویت اجتماعی درمحله های شهری هویت محله ای شکل میگیرد و هویت مکان ازآنجاناشی می شودکه انسان به عدم ادراک خود ورابطه اش به جهان پیرامون دچارهراس می شود.تعلق خاطر دراین میان،ملجا وپناهگاهی است تاانسان راازتعلیق رهایی بخشد. امروزه باتغییردرشیوه ی زندگی،درساختارمحلات نیزتغییراتی ایجادگردیده است.به نظرمی رسد انسانی که درجامعه جدید زندگی می کند دارای هویت چندگانه است وبه خوبی بایدشناخته شود.بنابراین برای بازیابی هویت محله ای درکلانشهرهای امروز،نیاز به اجرای فرآیندی است که تحقق آن دردرازمدت متصوراست ومستلزم همکاری وتشریک مساعی گروههای مختلف علمی وحرفه ای درابعادمختلف شناخت شناسی انسان است.اصلی که درسازمان بندی فضای اجتماعی محلات مسکونی ایران وجوددارد،یک فرهنگ قوی را درپشتوانه خودمعرفی می کند،این بدان معنی است که درطرح فضای محله ای،انسان وخصوصیات انسانی ،مودت ،توجه به حریم خانواده،محرومیت ها،تعاون وهمکاری،ارتباط اجتماعی وفرهنگی،اعتقادوعقیده بوده است(شیعه،.(109 :1386
بیان مسأله
هویت محله ای بامفهوم حس مکان رابطه داردبه طوری که می توان آنها رایکی دانست وبه دلیل پیوندنزدیکی که میان هویت مکان وهویت فرد وجود دارد می توان گفت هویت محله ای به طورشناختی به افرادکمک می کند رفتاروزندگی خودرادرمحیط های شهری ساماندهی وتوصیف کنند.
محله علیقلی آقا یکی از محله ای تاریخی وقدیمی زمان صفویه می باشدکه چندین آثارتاریخی(حمام-زورخانه-مسجد-بازارچه...) درآن به چشم می خورد وبه خاطربومی بودن ساکنانش ،محله دارای هویت مکانی ودرنتیجه هویت محله ای واجتماعی می باشد از مهمترین مسائل و معضلات محله علیقلی آقا که انگیزه فراهم سازی این پژوهش را موجب گردیده می توان به ،عبور بسیار زیاد وسایل نقلیه ازکوچه های محله به دلیل ترافیک درخیابانهای اصلی اطراف محله علیقلی آقا، نگرانی ساکنان محله ازتجمع جوانان درساعات پایانی شب درکوچه ها که کمبود امنیت وعدم توجه کافی به شناخت هویت و بافت تاریخی-فرهنگی این محله در ذهن شهروندان و تقویت ماندگاری جمعیت و موارد دیگر اشاره نمود، از این رو سوال هایی همچون :این که چه ویژگی ها وعواملی موجب هویت بخشی به یک بافت محله می گردد؟ضرورت وجود هویت مکان چیست؟ شاخصهای هویت ساز دربافت محله علیقلی آقا کدامند؟ ذهن نگارنده را برآن داشت تا به بررسی این موضوع بپردازد.
اهمیت وضرورت پژوهش
اهمیت این پژوهش شناخت مفهوم(هویت محله علیقلی آقا )می باشد که می تواند درصورت نیاز الگویی برای حل مشکلات هویتی دربافت محله های تاریخی و فرهنگی دارای مشکلات انسانی واجتماعی هستند باشد.
باایجاد تحولات جدید درمحله علیقلی آقا(ساخت وسازکتابخانه،زورخانه-ویران کردن کاروانسرا...)نمای تاریخی محله دستخوش دگرگونی های شده است هر چند که تغییر کاربری های مختلف(تبدیل حمام علیقلی اقا به یک موزه حمام،بهسازی و نوسازی ) باعث شد رابطه گذشته وکنونی فضاهای شهری محله ازهم فاصله بگیرد واین شکاف باعث جدایی مکانی وشکل گیری
فضاهای اجتماعی غیرازپیوستگی راافزایش داده است البته امروزه سعی گردیده با اقداماتی از قبیل(بیشتردخالت دادن نظرات ساکنان محله علیقلی آقا در امور محله) به دلیل اینکه هویت محله امرمهمی درفضاهای شهری محسوب می شود وباعث ارتباط بیشترساکنان بایکدیگرمی گردد توانسته اند در محله های تاریخی حس مکانی وهویت محله ای رابیشتربرجسته نمایند، زیرا هویت محله ای موجبات انسجام و ماندگاری جمعیت را در مناطق تاریخی بویژه بافت های فرسوده و محله های باستانی تقویت می نماید.
پیشینه پژوهش
با بررسی های صورت گرفته در زمینه پژوهش های انجام شده در محله های مختلف شهری ،تحلیل ها و ارزیابی های متعددی که در ارتباط با پایان نامه ها و مقاله ها با استفاده از منابع فارسی و لاتین زیرصورت پذیرفته است را می توان به صورت زیر طبقه بندی نمود.
الف:منابع فارسی
پایان نامه ها
(1 تبریزی، جلال (1381) در رساله دکتری خود تحت عنوان (تأثیرنوسازی بر ایجاد حس لامکانی,مورد محله نواب شهر تهران) دردانشگاه تربیت مدرس تهران نشان می دهد: آنچه درطرح نوسازی نواب و برنامه ریزی آن در پایان نامه دیده می شود ماهیت کالبدی و فضایی آن است و درآن حس تعلق مکانی,حفظ سرمایه اجتماعی بین ساکنان محلات شهردیده نمی شود و شاخص سرمایه اجتماعی که ارتباطات انسانی را به همراه دارد در محله نواب کمرنگ شده است.
(2وحدانی، حسن (1384) درپایان نامه کارشناسی ارشد خود تحت عنوان (امکان سنجی ظرفیت های توسعه محلی جهت رسیدن به توسعه پایدارشهری, مطالعه موردی محله کلکته چی(راسته کوچه تبریز) دردانشگاه تربیت مدرس : با ارائه شاخص های شهرپایدار و مطالعه امکانات و ظرفیت های بالقوه فیزیکی و انسانی در محلات شهرنشان می دهدکه در مواردی, برنامه هایی جهت توسعه نواحی شهری درسطح محلی بدون در نظرگرفتن توانهای محلی بوده و عدم استفاده از توان مشارکت ساکنان محله و نا آگاهی از خواسته و نیازهای آنها دلیل بلا استفاده ماندن از طرح ها و برنامه ها شده است.
مقاله ها:
(1عبداللهی، مجید و همکاران (1389) درمقاله ای تحت عنوان (بررسی نظری مفهوم محله و باز تعریف آن باتأکید برشرایط محله های شهری ایران) در نشریه پژوهشهای جغرافیای انسانی مشخص شد: در شهرهای ایران از دوران اسلامی, محله به عنوان سلول شهرسنتی دارای محدوده های مشخص بوده و از نظراجتماعی نیز برحسب قوم ونژاد و مذهب تفکیک فضایی بین آنها وجود داشته و وجود سلسله مراتب در دسترسی ها و خدمات در مراکز محله تا پایان دوره قاجار وجود داشته است.
(2نگینی،سمیه (1389) در مقاله ای تحت عنوان(بررسی تأثیر بافت محلات برهویت اجتماعی،با تأکید بر هویت محله ای در شهر اصفهان) درمجله مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای نشان می دهد: که سطح بافت محلات بر هویت اجتماعی محله ای درمحلات تأثیرگذار است اما سطح خوانایی بر هویت محله عباس آبا وجود ندارد، در صورتی که مرداویج تأثیر خوانایی بر هویت محله ای با شدت ضعیف نشان داده شده است.
ب:منبع لاتین
(1 فیشر کلود (1976) در مقاله تحت عنوان نیویورک شهر گران ، ویژگی هایی را در محلات دارای اهمیت می داند
که در کل به توسعه شهر کمک شایانی می کنند برای مثال اندازه محیط اجتماعی، اشتراک در محل اقامت و کیفیت روابط اجتماعی را از عناصر مهم در تعریف محله می داند.
ج: طرح ها:
یکی از طرح های ارائه شده درخصوص محله ها»طرح محلات پایدار «، نیمه دوم((1390، طرح محلات پایدار یکی از طرح های مشارکتی شهرداری اصفهان با سکنه محلات شهر اصفهان در ارتقاء کیفیت زندگی در محلات می باشد که طرح محله علیقلی آقا از همین دسته طرح های می باشد. هدف اصلی از اجرای این طرح جلب مشارکت سکنه محلات در امور مربوط به محله ای است که در آن زندگی می کنند . محلات شهر اصفهان در اموری همچون توسعه و نگهداری فضای سبز، بهداشت و نظافت ، افزایش ضریب ایمنی ، زیبا سازی محله، زیرساختهای تحرک و تفریح ، مدیریت پسماندهای عادی وبهینه سازی مصرف انرژی نیازمند مشارکت واقعی بین مردم و شهرداری هستند با برنامه ریزی انجام شده از طرف شهرداری اصفهان و همکاری و پیگیری مستقیم مردم محلات مختلف مناطق چهاردهگانه،می باشد(شهرداری منطقه1 شهراصفهان،.(1392
با توجه به منابعی که در پیشینه ذکر شد ،پژوهش موردنظر موضوع جدیدی می باشد که تأثیر هویت محله ای علیقلی آقا را بر روی توسعه محله ای ارزیابی می کند.
اهداف پژوهش
این پژوهش در راستای اهداف زیر شکل گرفته است:
هدف کلی
ارزیابی هویت محله ای علیقلی آقا و تأثیر آن در توسعه محله ای این منطقه شهری در شهر اصفهان می باشد.
از اهدف خرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
(1شناخت ویژگی های اثرگذاربرهویت محله
(2بررسی نظرات وچگونگی مشارکت مردم،نهادها،اجتماعات محلی وسازمانهای غیردولتی موجودبه منظورهمکاری درعملکرد و نقش محله علیقلی آقا به عنوان محله ای شاخص در بافت شهری و گردشگری محله ای
(3شناسایی عوامل تأثیرگذار در چگونگی هویت محله علیقلی آقا و تأثیرگذاری های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی-تاریخی این عوامل
