دانلود مقاله اصول تکثیر ، نگهداری و پرورش کاکتوس

بخشی از مقاله

چكيده
در حدود ده هزار گونه از گياهان گلدار يعني حدود 3 درصد كل گونه هاي شناخته شده و 12 درصد از كل خانواده هاي گياهي تحت عنوان گياهان گوشتي معرفي شده اند. يكي از گروههاي جذاب و مورد توجه گياهان گوشتي را كاكتوسها تشكيل مي دهند.
كاكتوسها به دليل تنوع زياد در شكل ظاهري، طرز آرايش خارها و تيغ ها، گوناگوني رنگ و اندازه گلها، رشد كند و نامحسوس به عنوان گياهان گلخانه اي و پرورشي مورد توجه بسياري از كلكسيونرها مي باشند و به طور كلي شرايط گرم و خشك را مي پسندند.

سعي شد با ايجاد شرايط مناسب گلخانه اي مجموعه اي از گياهان گوشتي و كاكتويها از نظر مشخصات مورفولوژيكي و روش كشت و پرورش و تكثير مورد مطالعه قرار گيرد. به خصوص گونه هايي از جنس Mammillaria كه به خوبي در شرايط گلخانه اي رشد نموده و در بيشتر مواقع سال به گل بودند از نظر مورفولوژيكي و آناتومي مورد مطالعه قرار گرفتند.

بنام خدا
مقدمه
كاكتوس از واژه يوناني آن Kaktos به معناي گياه خاردار يا سوزش دار گرفته شده است. كاكتوسها از گروه گياهان گوشتي و از رده دو لپه ايهاي جدا گلبرگ كه سر دسته تيره ويژه اي بنام CACTACEAE مي باشند و با تيره هاي ديگر دو لپه ايها، تفاوتهاي كلر دارند. زيرا ساقه اين گياهان بسيار ضخيم و از حالت استوانه خارج و برگها نيز شكل اصلي خود را از دست داده اند و بصورت خارها و تيغهاي كوچك در نقاط گوناگون درآمده اند.
كاكتوسها در زبان فارسي از ديدگاه شكل ساقه ها به نامهايي چون: گل مار، زبان مادر شوهر و ... نيز معروف هستند. زادگاه و رويشگاه آنها قاره آمريكاست و پس از رده اركيده ها، بزرگترين تيره گياهان را پديد آورده اند.

كاكتوسها تيره بزرگي از گياهان را تشكيل مي دهند كه از آمريكا منشاء گرفته اند و بعدا در ساير نقاط پرانده گرديده اند. برخي بومي گستره گرم و سوزان آمريكاي مركزي و جنوبي و در پاره اي پهنه هاي جهان كه آب و هوايي همانند آمريكا دارند، نيز ديده مي شوند. در دشتهاي بزرگ و جنگلهاي آفريقاي جنوبي، استراليا، مكزيك، پاراگوئه كه در بيشتر سال داراي آب و هواي خشك هستند نيز كاكتوسها را در گستره هاي بزرگي مي توان ديد.

كاكتوسها در اندازه و شكلهاي گوناگون ديده مي شوند. برخي بسيار كوتاه و در ماسه هاي بياباني پنهان بوده و از برخي گونه هاي آن نيز درختان غول پيكري پديد مي آيد كه بلندي آنها گاه به 15-20 متر هم مي رسد.
همگي اين گياهان نيز داراي شيره هستند و از همين رو است كه مقدار فراواني رطوبت را در خود نگاه مي دارند و گاه همين ويژگي، تشنگاني را كه در بيابانهاي و دشتهاي بزرگ و خشك و سوزان، به دام افتاده اند از مرگ رهانيده است، تفاوت بزرگ و پايه اي كاكتوسها از ساير گياهان به سبب توانايي و استواري شگفت انگيز آنها در برابر دگرگونيها و شرايط سخت و نامساعد طبيعي است چرا كه اين گياهان در نامناسب ترين و دشوارترين شرايط رشد نموده و براي بقاء نسل و زندگي، پايداري نشان داده و شكلهاي گوناگون به خود مي گيرند.
اين گياهان اهميت اقتصادي و كاربردهاي فراوان دارند. در برخي مناطق پوشش گياه اصلي را تشكيل مي دهند و در زمينه هاي مختلفي همچون تأمين غذا، سوخت، از انواع درختي به عنوان چرب، از ميوه و ساقه برخي از انواع گوشتي مخصوصا آپونتياسه ها به عنوان خوراك دام استفاده مي كنند.
بيشتر جذابيت كاكتوسها اين است كه ساقه آن با شكل عجيب بدون برگ با خارهاي زياد بايد

گلهائي به آن زيبايي توليد كند.
بسياري بر اين باور بوده و هستند كه خارهاي كاكتوس سمي است ولي اين تصور غلطي است. فراواني گلهاي رنگي و خارها يك مجموعه جالب و تقريبا باور نكردني را به وجود مي آورد و رايج ترين جنبه حيايت آنها مقاومتشان را به دوره هاي طولاني بي آبي و كم آبي است.
اين گياهان به آساني در كنار پنجره ها، ايوانها يا در گوشه اي از باغچه قابل استقرار بوده، گلده

ي آنها با حداقل توجه و رسيدگي صورت مي گيرد.
تنوع روزافزون كاكتوسها به واسطه دو رگ گيريهاي مداوم همه روزه بر تعداد علاقه مندان مي افزايد و علاقه جمع آوري كنندگان را تداوم مي بخشند.

تاريخچه
نام كاكتوس اولين بار توسط theopherastuls براي گياهان خاردار به كار برده شد. در سال 1653 ليند نام علمي كاكتوس را براي جنس كاكتوس انتخاب كرده، ولي امروزه جنسي تحت عنوان كاكتوس وجود ندارد. كاكتوس را مي توان به شتر دنياي گياهان تشبيه كرد.
با كشف قاره آمريكا، گونه هايي از كاكتوس به وسيله كريستف كلمب به قاره اروپا برده شد، اولين كاكتوس منتقل شده ملئوكاكتوس بود كه با شكل بسيار زيبا، خيلي زود در بين اعيان و اشراف آ

ن زمان جاي خود را باز كرد و به صورت گياه تزئيني بسيار با ارزشي درآمد. اما به دليل عدم شناخت و ناتواني در توليد و تكثير اين گياه و همچنين گراني آن، كم كم ارزش خود را از دست داد. از صد و پنجاه سال پيش با افزايش مطالعات درباره كاكتوسها و شناخت روشهاي توليد و كشف گونه هاي جديد آنها در نقاط مختلف جهان، اين گياه دوباره به صحنه گياهان زينتي بازگشت.
در بيابانهاي قاره آمريكا، به تنهايي بيش از 1000 گونه كاكتوس با ساختاري متفاوت و در شكلها

اندازه ها و رنگهاي گوناگون در حال رستن و رشد و نمو يافت مي شوند. جايگاه رويش اين گونه ها نيز كشورهاي آرژانتين، برزيل، پرو، شيلي و بوليوي شناخته شده و از همين نقاط به ديگر كشورهاي جهان رفته و پراكنده گرديده اند.
در جنگلهاي برزيل گروهي از كاكتوسها بصورت اپي فيت در تنه هاي درختان زندگي مي كنند. شماري از گونه ها كه در بيابانهاي خشك و سوزان رشد و نمو مي كنند، نسبت به گياهان ديگر

شكلهاي عجيب و شگفت انگيز يافته اند. چنين روندي با گذشت ميليونها سال تكامل پديد آمده و خود بخود، شرايط نامساعد محيطي را همراه با دگرگوني شكل و اندازه پذيرفته اند.
به خاطر خصوصيت ريخت شناسي (مرفولوژي) به مناطق خشك و نيمه خشك سازگار شده و توزيع طبيعي آن از شمال آمريكا و مرز كانادا به سمت آمريكاي مركزي و جنوبي پيشرفته و به محدوده هاي جنوبي برزيل و آرژانتين مي رسد و جمعيتهاي بومي نيز از جنسهاي (Ripsalis) در قسمتهاي جنوبي آفريقا، ماداگاسكار و سيلان يافت شده است. انواع آپونيتا نيز در آفريقا، مديترانه و استراليا پراكنده اند و در استراليا بصورت علف هرز متشكل آفريني مي كنند.

بدون ترديد در عالم گياهي، شگفت انگيزتر، جالب تر و در بسياري موارد زيباتر از كاكتوسها و گياهان گوشتي، گياهي را نمي توان يافت. در اين گياهان، گلهاي رنگين و بسيار لطيف و زيبا از ميان مشتي ها و چنان سر در مي آورند كه هر بيننده را به حيرت واميدارند. هميشه اين گياهان نظر عاشقان طبيعت را بخود جلب كرده و مي كنند مردم با ذوق كشورهاي پيشرفته مجموعه هاي بزرگي از اين گياهان را فراهم آورده اند كه در خور تحسين است. در كشور ما هم علاقمندان به اين گياهان دل انگيز روز به روز زيادتر مي شوند.

فصل اول : گياه شناسي
1-1 آشنايي با كاكتوسها و مرفولوژي آنها
كاكتوسها يكي از گروههاي اصلي و مشخص گياهان گوشتي به شمار مي روند. اما آنچه كه كاكتوسها را از ساير گياهان گوشتي (ساكولنت succulent) جدا مي سازد وجود دسته تارهاي آرئول در روي ساقه آنهاست كه در بيشتر كاكتوسها به روشني ديده مي شود. آرئولها برجستگيهايي هستند كه خارها بر روي آنها تشكيل مي شود. آرئولها مناطقي بر روي ساقه يا شاخه كاكتوسها كه جاي توليد گلها و خارها مي باشند و به شكل چين خورده و بالشك مانند هستند. اجتماع خارها بيشتر به گونه رديفي در روي آرئول و گاهي ينز خود آرئول ها، بدون ترتيب پخش گرديده اند در حالي كه در ديگر گياهان گوشتي خاردار، تيغها يا خارها منفرد بوده و كمتر بصورت مجتمع يا خوشه اي پديدار مي گردند.
كاكتوسها به سبب نداشتن برگ كار اصلي برگ يعني: فتوسنتز و غذاسازي، تعريق و تعرق را به وسيله ساقه هاي خرد كه بندبند نيمه گوشتي و داراي سبزينه اند، انجام مي دهند.
روي ساقه ها با كوتيكول پوشيده شده كه داراي ماده مومي است. همچنين در گونه هاي مختلف

پوشش سفيد رنگي، روزنه هاي ساقه را مي پوشاند و موجب جلوگيري از تعريق و تعرق زياد مي شود. در شماري از كاكتويهاي جوان، برگهاي زباني شكل، گوشتي و ضخيم ديده مي شود كه به مرور زمان مي ريزند. ولي همواره به سبب روند فرگشتي (تكاملي) كاكتوسها و همچنين گذشت زمان، برگها تبديل به خار و تيغ مي گردند.
خارها يكي از ويژگيهاي شناخته شده كاكتوسها به شمار مي روند كه در رنگهاي گوناگون

مسئوليت نگه داشت و حفاظت گياه را بر عهده دارند. افزوده بر اين هرگونه حفاظت گياه در برابر عوامل بيروني و محيطي چون جوندگان، جانداران ديگر و يا تابش شديد خورشيد را انجام مي دهند.
خارها سبب جذب رطوبت هوا در طول شب و هدايت آب در آوندهاي گياه و از آنجا به ريشه ها شده و همچنين كاهش تبخير آب را نيز ياري مي نمايند.
خارها، افزون بر وظايف زير بنايي خود، موجب زيبايي و جذابيت كاكتوسها و همچنين شناخت گونه ها و واريته هاي گوناگون را فراهم مي سازد و بدينسان طبيعت آنها را پس از مبارزه اي پردامنه، به مرور زمان امروزه بصورت گياهان زيبا و چشم نواز به ما ارمغان داشته است.
در كاكتوسهاي خاردار، هر خار از ميان گروهي از آرئول ها بيرون مي آيد. ساقه هاي آنها ضخيم و گوشتي و محل انباشت و نگاه داشت مقدار زيادي آب در بافتها، بوده همچنين عمل كربن گيري در ساقه ها انجام مي گيرد.
گلهاي كاكتوس بسيار چشم گير، عموما درخشان و بزرگ هستند ولي عمري بسيار كوتاه دارند. گلها عموما منفرد، منظم و كامل هستند. شماره كاسبرگها، گلبرگها، پرچم هاي آنها زياد و رويه هم رفته بر روي يك خط مارپيچي جاي دارند و در بيشتر موارد همگي مراحل تبديل كاسبرگها به

گلبرگها در آنها به خوبي مشهود است.
گلها كم و بيش بزرگ و به رنگهاي گوناگون چون: سرخ، صورتي، ارغواني، زرد طلايي، زرد مايل به سبز و بيشتر در فصل بهار و تابستان باز مي گردند. چهار تا هشت (8-4) برچه دارند كه بر روي هم تخمداني يك خانه با تخمكهاي فراوان با تمكن جانبي را پديد مي آورند.
اندازه گل تا حدود زيادي بستگي به جنس و گونه هاي مختلف دارد. دوره گلدهي پاره اي از

جنسها مانند ماميلاريا (Mammillaria)، لوبي ويا (Lobiviia)، اپي فيلوم (Epiphyllum) و اكينوكاكتوس (Echinocactus) در دو سالگي و يا دو سال پس از قلمه زدن مي باشد ولي در سرئوسها (Cereus) اين دوره بسيار طولاني تر مي باشد.
ريشه كاكتوسها سطحي ولي تا اندازه اي نيرومند و گسترده اند. پاره اي ريشه ها غده اي و برخي داراي ريشه هاي ژرف مي باشند. پرزها و كركهاي سطحي كاكتوس نيز در جلوگيري از تابش آفتاب سوزان و تنه كوه در ارتفاعات و همچنين جذب پرتوهاي فرابنفش، احتمال سوختگي را از ميان برده و به ويژه در نگاهداري رطوبت بسيار كارساز هستند.
كاكتوسها از گياهان صرفه جو در كاربرد و مصرف كربن هستند، به گونه اي كه در اثر تنفس گياهي، انواع اسيدهاي آمينه را ساخته و در اندامهاي گياهي پخش مي نمايند. ولي هنگامي كه دوباره، نور به گياه بتابد اين اسيدهاي آمينه در روند واكنشهاي كربن گيري به مواد قندي مبدل گشته و اين خود در رشد و فراهم سازي انرژي گياه نقش پايه اي دارد.
كاكتوسها به سبب ساختار ويژه و اندامهاي گوشتي و آبدار در برابر دگرگونيهاي محيطي پايداري بيشتري نشان مي دهند. ضخامت اپيدرم، كم شدن سطح گياه (سطح تبخير) به علت عدم وجود برگ، كم شدن تعداد روزنه ها (استوماتها) برخي از آنها ماهها بدون هيچگونه مراقبت و نگهداري به رشد و نمو خود ادامه خواهند داد.
كاكتوسها به هواي سالم همراه با تركيبات متعادل همانند يك سرچشمه طبيعي غذا و براي ادامه زندگي، نياز خواهند داشت. افزايش گازكربنيك تا اندازه اي كم ولي آشكار، سبب افزايش رشد آنها مي شود. از ديگر گازهاي تركيبي هوا كه در زندگي گياهان و به ويژه كاكتوسها نقش شناخته

شده اي را به عهده دارند بخار آب مي باشند با اين تفاوت كه گياهان، عموما در رطوبت نسبي زياد، رويشي با طراوات و شاداب گونه نشان مي دهند ولي بيشتر كاكتوسها در محيطهايي كه بخار آب زياد داشته باشند مي پوشند. دگرگوني شكل ظاهري آنها كه بيشتر در محيطهاي باز و كم درخت با بخار و رطوبت آب، رشد و نمو اندكي داشته به خوبي ديده مي شود.
هر گاه كاكتوسها را در هواي آزاد نگهداري نماييم شادابي و سلامت آنها بيشتر مي شود.

كاكتوسهاي پوشيده از خار، مانند انواع فروكاكتوسها و اكينوگرازوني، چنانچه در فضاي آزاد و بيرون از گلخانه نگهداري شوند با برخورداري از آفتاب به مرور زمان بسيار زيباتر و همچنين در برابر گزند بيماريها و آفات استوارتر مي گردند.
در پهنه هايي از ايران كه زمستانها دماي هوا از 1- درجه سانتيگراد پايين نرود مي توان بيشتر كاكتوسها را در فصل زمستان نيز در فضاي آزاد نگهداري نمود اين كار سبب مي شود كه كاكتوسها با پايين آمدن درجه دما به مرور زمان به خواب زمستاني فرو رفته و با آغاز فصل بهار رشد خود را از سر بگيرند. در نقاطي مانند تهران و شهرهايي با آب و هواي مشابه كاكتوسهايي را كه مي خواهند در هواي آزاد پرورش دهند از نيمه ارديبهشت ماه كه خطر يخ زدگي كاهش مي يابد آنها را بايد از گلخانه ها شاسي ها يا از درون خانه ها و پاسيوها به هواي آزاد بيرون آورد.
كاكتوسها طي سالهاي طولاني با شرايط خشك، نامساعد و كمي تعرق سازگار شده و داراي خصوصيات فيزيولوژيكي پيشرفته اي شده اند. اين سازگاري باعث شده است كه اين گياهان رطوبت كمتري را از دست داده و در مناطقي كه رطوبت كم و اميد براي زنده ماندن گياهان ديگر ناچيز است مراحل رشد رويشي و زايشي خود را انجام دهند. روزنه هاي برگ اين گياه در روز و در شرايط كم رطوبت بسته شده و هنگام شب باز مي شوند و Co2 را جذب كرده و مراحل كربن گيري و سنتز مواد را انجام مي دهند. شدت تعرق در اين گياهان بسيار ناچيز است اين گياهان در روز و شرايط نامساعد روزنه هايشان را مي بندند و عمل تنفس نوري نيز صورت نمي گيرد.
از خصوصيات مهم اين گياهان اين است كه در شرايط مساعد مثل ساير گياهان اعمال حياتي را انجام داده و به سرعت به رشد خود ادامه مي دهند.
در شرايط نامساعد مدتها در حالت رشد كم و سكون قرار مي گيرند و با استفاده از مواد ذخيره اي خود و تجزيه مواد (گليكوليز نشاسته) انرژي و مواد غذايي خود را تأمين مي كنند. به اين ترتيب

كاكتوس از قابليت رشد در محيط مناسب و نامناسب برخوردار است و همين مسأله باعث افزايش پراكنش اين گياه از گرمترين و خشك ترين مناطق دنيا تا خوش آب و هواترين مناطق شده است. حتي بعضي از گروههاي كاكتوس در شرايط سرما و يخبندان نيز قادر به رشد و ادامه حيات هستند.

2-1 تفاوت كاكتوسها با گياهان گوشتي
در بيشتر موارد چنين پنداشته مي شود كه هر گياهي با اندامهاي گوشتي كاكتوس مي باشد در صورتي كه اين گونه نيست، البته همگي كاكتوسها داراي اندامهاي آبدار و گوشتي هستند ولي بايد دانست همة گياهان گوشتي كاكتوس نيستند. افزودن بر كاكتوسها گياهان ديگري كه از تيره هاي كاكتوسها نيستند داراي برگها و اندامهاي آبدار و گوشتي مي باشند مانند: شير سگ (Euphorbia) از تيره Euphorbiaceae صبر زرد (Aloe) از تيره Liliaceae آكمه آ: (Aechmea) از تيره Bromelidaceae آگاو (Agave) از تيره Amarillidaceae چه از تيره كاكتوسها و يا ديگر تيره هاي

نامبرده با اندامهاي گوناگون خود مانند برگها، ساقه هاي هوايي يا زيرزميني ريشه و ... توانايي آن را دارند كه بيش از اندازه معمول آب و مواد كافي را جذب و در بافتها و يافته هاي خود انباشته سازند. بيشتر اين گياهان بومي نواحي خشك و گرم هستند و خود را با محيط زندگي سازگار نموده و در برابر شرايط نامساعد محيطي مانند كم آبي و خشكي، بردباري شگفت انگيزي از خود نشان مي دهند.

گياهان گوشتي شامل تيره هاي گوناگون مي شود. برخي از اين تيره ها مانند نازها (Crassulacea) كاكتوسها (Cactacea) و گياهان سنگسازي همگي گونه ها يا واريته هايشان گوشتي هستند. شماري از تيره هاي گياهان گوشتي (Succuleat) نيز عبارتند از: سوسن (Liliaceae)، آناناس (Bromelidaceae) شير سگ (Euphorbiaceae) با وجود دارا بودن اندامهاي گوشتي با كاكتوسها وابستگي ندارند.
اندازه آبي كه كاكتوسها درون بافتهاي خود انباشته مي كنند بسيار زياد و با اندك خراش يا زخمي در سطح آنها شيره نباتي با آب اضافي قطره قطره بيرون مي چكد. به جز چند مورد استثنائي بيشتر كاكتوسها برگ واقعي ندارند و ساقه آنها ضخيم و شاخه ها گوشتي گرديده و به شكلهايي گرد دگمه اي برجسته قلوه سنگ راكتي شكل و مانند آنها ديده مي شود. همچنين خار كاكتوسها كه كم و بيش هميشه وجود دارد، داراي اشكال اندازه ها و رنگهاي متفاوت مي باشد. بافتهاي كاكتوس داراي سبزينه (=كلروفيل) بوده و با دريافت نور خورشيد مواد كاني جذب شده از خاك را پرورده و غذاي ياخته هاي خود را فراهم مي سازد.
ساختمان گل در گياهان تيره كاكتوس با ديگر تيره هاي گياهان گوشتي متفاوت بوده و بيشتر

رنگين، زيبا، درخشان و زينتي ولي كم دوام اند گلهاي كاكتوس از درون آرئول بيرون آمده و به شكلهاي بيضي، قيفي شكل و يا با دهانه گشاد ديده مي شوند. گلها داراي پرچهاي نامعين، بلند و گاهي شمار آنها به بيش از 50 تا مي رسد.
نشانه هاي گويا و بارز كاكتوسها و ويژگيهايي كه آنها را از گياهان گوشتي (Succulent) جدا مي سازد عبارتند از:
1- ساقه ها در پاره اي از جنسها همانند درختان بلند و كشيده و در برخي كوتاه و چند سانتيم

تر است.
2- تخمدان كاكتوس هميشه زيرين اپي ژن (Epigen) بوده به گونه اي كه هميشه زير سايز بخشهاي گلها جاي دارد (تخمدان كاملا روي جايگزين شده است).
3- ميوه، ممكن است آبدار يا خشك باشد ولي داراي تيغه هاي جداكننده اي كه دانه يا گروه دانه ها را از هم جدا كند نيست.
4- همگي كاكتوسها داراي آرئول هستند (مجموعه ياخته هايي كه گاه در اثر رشد زياد توليد يا شكلهايي كرده و به شيوه اي منظم روي سطح پراكنده اند) و بيشتر با تيغه ها و كرك ها زينت يافته اند.
5- كاكتوسها بيشتر داراي خار بوده و برخي تيغها باريك و ظريف و كوچك و شماري از آنها بزرگ و بلند مي باشند.
6- كاكتوسها داراي گلهايي زيبا، منفرد منظم ولي كامل و كم دوام هستند.
در كاكتوسهايي چون اكينوكاكتوس (Echinocactus) خازها پس از ورود به دستگاه گوارش جانوران تغيير شكل يافته و پس از قرار گرفتن در جايي مناسب، رشد و نمو را آغاز مي كنند. گاه نيز شاخه هاي قطع شده كه روي زمين افتاده باشند، پس از چندي ريشه دار و كاكتوس تازه اي پديد مي آورند. ميوه كاكتوسها، سته مانند و خشك مي باشند، داراي دانه هاي فراوان و كم و بيش آلبومن دار است. بيشتر كاكتوسها در زادگاه خود ميوه دهي داشته كه خوراكي نيز هستند مانند اپونتيا (Opuntia).
ميوه حاوي بذر كاكتوسها نيز چنانچه به زمين بيفتد پس از چندي كاكتوس جواني را پديد مي آورد.

3-1 فيزيولوژي و متابوليسم گياه
كاكتوسها در زمره گياهان (Crassulation Acid metabdism) CAM قرار داشته و با كم كردن تعرق خود به شرايط خشك سازگار شده اند. روزنه هاي اين گياهان در شب باز شده Co2 جذب مي كنند و در روز بسته مي شوند. لذا شت تعرق گياه خيلي پايين خواهد بود. اين گياهان شبيه گياهان ديگر Co2 را با PEP كربوكسيلاز تثبيت مي كنند. با اين تفاوت كه اين كار را در شب انجام مي دهند و انرژي لازم را نيز از واكنش گليلوليز تأمين مي كنند. اين گياه در روز نور را جذب كرده و Co2 مورد نياز را كه در شب تثبيت شده است توسط اسيد چهاركربنه PEP كربوكسيلاز آزاد مي كند تا عمل فتوسنتز انجام گيرد. فعاليت روزنه ها و عمل كربوكسيلانسيون گونه هاي CAM در شرايط مرطوب و مساعد ممكن است بصورت گياهان C4 تغيير پيدا كند.
4-1 سيستم ريشه

كاكتوسها داراي سيستم ريشه اي پهن و كم عمق هستند كه آنها را به جذب آب با سرعت بالا قادر مي سازد. مخصوصا در طول دوره خشكي، زماني كه آب به سرعت تبخير مي شود. براي مثال كنون (Cannon) (1911) ريشه يك نوع كاكتوس شبكه اي را (Ferocactus Wislizenii) پيدا كرد كه در عمق حدود 3cm به وجود مي آمدند.
قسمتهاي دور از مركز ريشه پذيراي جذب مقداري آبي مي باشد كه رشد سريع ريشه هاي مريين را بيش از اندازه امكان پذير مي سازد.
قسمتهاي به هم پيوسته و ريخته شده نوعي كاكتوس بنام Chollas (جنس Opuntia)، دانه هاي خاردار گلابي شكل، قطعه و يا ساقه هاي از ريشه كنده شده كاكتوسها مي توانند به

سرعت ريشه توليد كنند.
بطور مسلم اين جنس در توليد مثل غير جنسي نتيجه گيري مي شود. سپس در طول شرايط نامساعد شاخه ها و ميوه هاي گونه هاي گوناگون ممكن است توليد ريشه و رشد كنند.

5-1 خاك
كاكتوسها مي توانند در خاك هايي كه با بافت هاي مختلف رشد كنند. بهترين خاك، خاكي است كه داراي بافت مناسب براي رشد ريشه ها و پربار از نظر مواد غذايي باشد. خاكي كه بتواند مواد غذايي را به راحتي در اختيار گياه قرار دهد و همچنين آب به سرعت از آن تخليه شود.
براي اين گياه تاكنون فرمولهاي خاكي مختلفي ارائه شده است.
يكي از معيارهاي تعيين كننده خاك مناسب براي كاكتوسها، آب و هوا مي باشد. به گونه اي كه آب و هواي گرم نياز اين گياهان به خاك قابل نفوذ و سبك بيشتر احساس مي شود در حالي كه در آب و هواي سرد كه گياهان نياز به آبياري چنداني ندارند به خاك سنگين تر نياز خواهد بود.
خاك مناسب از عوامل پايه اي در سلامت و نمو گياه مي باشد. كاكتوسها كم و بيش، خاكهايي با زهكشي مناسب را مي پسندند در برخي از گونه ها مانند آستروفيتوم خاك، اختصاصي شده و لازم است pH آن كمي قليايي و بالاي 7 باشد.
به طور كلي كاكتوسها خاكهاي با pH كمتر از 7 تا نزديك به 7 را مي پسندند. اما در pH خنثي و حتي كمي اسيدي (حدود 6) نيز مي توانند رشد خوبي داشته باشند.
در زير تركيب اصلي خاك كاكتوسها در اندازه هاي مشخص تعيين شده است:
1 قسمت خاك باغچه + 1 قسمت شن و ماسه (به نسبت مساوي) + 1 قسمت كمپوست (مواد پوسيده گياهي و خاك برگ)
يا
قسمت خاك رسي + 1 قسمت ماسه + 1 قسمت خاك باغچه
1 قسمت كمپوست + 1 قسمت خاك پيت + 1 قسمت ماسه
چنانچه به تركيبات بالا حدود 5 درصد خاك زغال اضافه كنيم اثر ويژه اي در جلوگيري از پوسيدگي و ديگر بيماريهاي قارچي خواهد گذاشت.

گونه هاي درخت مانند اپي فيلوم (كاكتوسهاي برگ نما) و ريپ ساليس كه بومي نواحي گرمسيري مي باشند به مخلوط خاك قوي تري به شرح زير نياز دارند.
مخلوطي از يك قسمت پوست خرد شده كاج يا اسموند 1 به اضافه خاك سبك يا گلداني به نسبت مساوي.
بهتر از خاكهاي كاكتوس را از فروشگاهها و گلخانه ها تهيه كنيم زيرا شامل كليه مواد غذايي و عناصر مورد نياز گياه مي باشند چون حالت استاندارد دارند.
البته اگر خودمان بخواهيم اقدام به تهيه خاك نماييم بهتر است با بهره گيري از فرمولهاي بالا، خاك مناسب را با در نظر گرفتن شرايط محيطي تهيه نماييم. بسياري از كلكسيونرها ترجيح مي دهند خاك مورد نياز را خود تهيه نموده زيرا كه افزودن بر بررسي عوامل بيماري زا، كيفيت م

طلوب را نيز براي رشد گياه خود فراهم مي آورند.
به ياد داشته باشيد، براي جاهايي كه داراي رطوبت بسيار بالا هستند مانند پهنه هاي شمالي ايران، خاك بايد داراي خلل و فرج بالا بوده و از كاربرد رس در خاك خودداري و درصد ماسه بيشتر گردد.

6-1 آبياري مناسب
كاكتوسها و گياهان گوشتي مانند ساير گياهان نياز آب دارند البته برنامه آبياري به عواملي مانند مخلوط خاك، نوع و سايز گلدان (گلدانهاي پلاستيكي و سراميكي آب را بيشتر و طولاني تر از گلدانهاي گلي در خود نگه مي دارند) و حرارت بستگي دارد.
آبياري بايد در صبح زود و يا غروب كه هوا خنك است و آفتاب مستقيم و سوزان نمي تابد انجام شود. معمولا براي فربه شدن كاكتوسها در طول فصل رشد آبياري چند بار با آبپاش و اسپري روي بوته انجام مي شود كه به رشد و هجيم تر شدن كاكتوسها كمك مي كند.
دفعات آبياري نيز به تدريج با گرم شدن هوا افزايش يافته و تا اوايل پاييز ادامه مي يابد. از پاييز به بعد به تدريج دفعات آبياري كاهش مي يابد. بسياري از كاكتوسها در زمستان احتياجي به آب ندارند اما بعضي از آنها مخصوصا كاكتوسهايي كه در منازل هستند، احتياج به آب داشته و لازم است هر 10 تا 15 روز يكبار آبياري انجام شود.
همانطور كه گفته شد آبياير از اوايل بهار به طور مرتب انجام مي شود. بايد توجه داشت كه خاك گلدان براي مدت طولاني گل آلود نماند. در خاكهاي سنگين فاصله و حجم آبياري را در هر نوبت بايد كاهش داد تا از بروز اين حالت جلوگيري شود. بين هر فاصله آبياري خاك بايد خشك باشد.
نكته قابل توجه اين است كه بر عكس گياهان ديگر، هر گاه گلدان كاكتوس را عوض مي كنيم تا مدتي نبايد به گلدان آن آب بدهيم زيرا ريشه ها هنوز ترميم نيافته اند و آبياري باعث ورود عوامل بيماريزا به داخل گياه و بروز بيماري مي شود. پس از عوض كردن گلدان بسته به بزرگي گلدان و نوع گياه، حداقل يك تا دو هفته به گياه آب داده نمي شود.
قانون كلي و عمومي اين است كه در هر بار آبياري گلدان را آب كامل بدهيد بطوري كه تمام خاك خيس شده و حتي قطرات اضافي از ته گلدان خارج شود. مرحله بعد آبياري زماني است كه به نظر خودتان گياه كاملا تشنه بوده و احتياج به آبياري دارد و چون اين گياهان بين دو مرحله آبياري تمايل به اندكي خشكي خاك دارند لذا فاصله زماني در آبياري را اندكي بيشتر مي كنيم.
بايد اين قانون كلي را در نظر داشت كه كاكتوسها مخالف گياهان از نظر نياز آبي قرار دارند و به تأخير افتادن زمان آبياري دشواري چنداني پديد نمي آورد ولي آبياري بيش از اندازه پوسيدگي گياه را پي خواهد داشت. همچنين آب مورد نياز بايد بدون املاحي چون گچ و كلسيم باش

د.

7-1 نور و حرارت
شدت نور، نوع نور، دوره و يا زماني كه گياه تحت تأثير نور قرار مي گيرد و اثرات متقابل اين عوامل پديده هايي هستند كه در رشد و نمو گياه دخالت مي كنند. اثرات نور در بعضي مواقع فوري و مستقيم است، مانند اثر نور در عمل كربن گيري يا فتوسنتز و تشكيل كلروفيل A كه از پروتوكلروفيل حاصل مي شود. در اين حالت نور باعث يكسري فعل و انفعالات شيميايي در داخل گياه يم شود، بسياري اثرات ديگر بعداز مدت زماني كه گياه در زير نور قرار گرفت، مشاهده مي شود. مثلا تأثير نور در پديده فتوتروپسم و همچنين تأثير آن در رشد ساقه و ايجاد برگها كه توسط نور انجام مي شود، تشكيل ريزوم و پياز ظهور گل تحت تأثير فتوپريود (طول مدت شب و روز) قرار مي گيرد.
در كاكتوسها نيز اندازه تابش نور و روشنايي تأثير بسزايي در شكل ظاهري، رنگ گل، ساقه ها و شكل غنچه هاي گل دارد. كاكتوسهايي كه در بيابانها و مناطق باز و طبيعي رشد كرده اند، به نور شديد عادت دارند اما گياهاني كه در گلخانه و منازل پرورش يافته اند، اگر در معرض نور شديد باشند كلروفيل آنها تجزيه شده و پوستشان مي سوزد. اين موضوع علاوه بر كاهش رشد باعث نازيبا شدن كاكتوس هم مي شود.
كاهش و كمبود ميزان نور در گياهان باعث كاهش شمار گلها و پراكندگي و بي رنگي آنها مي شود. همچنين باعث باريك شدن ساقه ها و شاخه ها گشته و گياه ضعيف و ناتوان مي شود.
البته گونه هايي مانند كاكتوسهاي جنگلي و اپي فيلوم و گروه كاكتوسهاي كرسيمس عموما سايه پسند هستند و به شدت نور كمتري نياز دارند.
معمولا براي جبران كمبود نور زاويه شيشه گلخانه را تغيير مي دهند. بنابراين زاويه شي

شه ها با صفحات سقف گلخانه ممكن است متحرك باشد. همچنين براي كاهش ميزان نور براي گونه هايي كه سايه پسند مي باشند در روزهايي كه شدت نور بالاست، روي شيشه هاي گلخانه را با موادي مانند آب آهك مي پوشانند تا از تابش شديد نور جلوگيري شود.
بهتر است در منازل گلدانها را پشت پنجره جنوبي قرار دارد و در تابش هاي شديد از پنجره دور گذاشت. در بيشتر كشورهاي اروپايي كه كاكتوسها را پشت پنجره هاي پهن پرورش م

ي دهند در اين صورت، شيشه ها را در جداره مي گيرند و بدين سان همانگونه كه گياه، از جلو نور مي گيرد از بخشهاي بالايي نيز روشنايي دريافت مي كنند.
در گلخانه هاي نوساز با شيشه شفاف، نزديك به 91% از نوري كه با زاويه عمود و مستقيم به شيشه ها مي تابد مي تواند از شيشه گذر كرده و به گياهان برسد و نزديك به 1% از نور، جذب مولكولهاي شيشه و 8% بقيه بازتاب نور از سطح شيشه بشود.
ميزان درجه حرارت و طول مدتي كه گياه در يك درجه حرارت معين قرار مي گيرد و تناوب اين دوره سه پديده مشخص مي باشند كه در رشد و نمو گياهان دخالت دارند. موجودات زنده با اضافه شدن درجه حرارت بر ميزان متابوليسم خود مي افزايند، و اين امر در پي افزايش ميزان انرژي سلولها صورت مي گيرد. علاوه بر اين در بعضي حالات استثنايي ديده شده است كه در رشد و نمو گياهان، حتي در مقابل يك دوره بسيار كوتاه كه طي آن درجه حرارت بالا رفته، يا تنزل كرده است، تغييرات بارزي به وجود آمده است. در اين حالت خاص تغييراتي در گياه حاصل مي شود كه به آن تغييرات «موجبي» مي گويند. اثرات اين تغييرات، بعد از برطرف شدن تأثير عامل، مدتها در گياه باقي مي ماند. بهاره كردن (Vernalization) بذرها، كه در مورد بعضي از گلها بكار مي رود، يك چنين حالت خاص است.
پيدايش اولين آثار جوانه هاي گل در بسياري از گياهان زيتني، تحت تأثير ميزان درجه حرارت در شب است. اين بدين معني نيست كه درجه حرارت روز بي اهميت است، زيرا اگر ميزان درجه حرارت در روز بيش از حد معمول بالا رود (حدود 30 درجه سانتيگراد) و يا اينكه از حدي پايين تر آيد (حدود 10 درجه سانتيگراد) رشد و نمو غالب گياهان متوقف مي شود. معمولا درجه حرارت شب در گلخانه ها بايستي چند درجه اي از حرارت روز كمتر باشد. دليل اين موضوع مربوط به عمل تنفس است كه در شب باعث سوختن مواد ذخيره گياهي مي شود. در صورتي كه درجه حرارت در شب افزايش يابد، تنفس گياه شدت مي يابد و مواد بيشتري از آنچه در روز ذخيره شده است در گياه سوخته مي شود.
در نتيجه درجه حرارت مناسب براي رشد كاكتوسها در بهار 25 تا 30 درجه سانتيگراد است. اگر دما بالاتر رود و به 40 تا 45 درجه برسد، رشد خيلي كند شده يا متوقف مي شود.

1-7-1 چگونگي كاربرد نور مصنوعي
هر گاه نور طبيعي در محيط محدود و يا موجود نباشد مي توان با بهره گيري از نور مصنوعي، كاكتوسهايي سالم و زيبا پرورش داد. بايد دانست كه چراغهاي مهتابي خود به خود معجزه گر نيستند بلكه در اين حالت، گياهان به مراقبتي خيلي بيشتر از زماني كه كنار پنجره و در برابر نور خورشيد نگهداري مي شوند، نياز خواهند داشت. چراغهاي مهتابي مسطح، مي توانند نور كافي براي رشد گياه فراهم كنند.
لامپهاي حرارتي به ويژه در بخش طيف قرمز و آبي مورد نياز گياه به اندازه كافي نيرومند نبوده و براي بسياري گياهان حساس، گرماي بيش از اندازه اي پديد مي آورند از اين رو از ديدگاه نوردهي نمي توانند اثر بخش باشند گياهان در نور مصنوعي در تمام سال رشد مي كنند، و از آنجايي كه بخش حيايت رشد كاكتوسها و گياهان گوشتي را در زمانهاي مناسب، «روند استراحت» تشكيل مي دهد از اين رو برخي گياهان بالغ، دوره رشد ساليانه با نور مصنوعي را دوست ندارند.
يكي از نكات شناخته شده هنگام نوردهي به كاكتوسها پخش يكنواخت نور است، به ياد داشته باشيد كه نور در مركز لوله هاي چراغ مهتابي از جاهاي ديگر قوي تر است و كاربرد از چند چراغ مهتابي و با رديف مشخص در كنار هم به مراتب براي رشد گياه مناسب تر خواهد بود. نور لامپ مهتابي براي كاكتوس سودمند نيست ولي مي توان تا اندازه نياز، آن را در فاصله معين، نزديك گياه قرار داد.

8-1 كود
تنظيم يك برنامه كودي دقيق در پرورش گياهان گلداني اهميت خاص دارد. pH خاك در اين مورد نقش اساسي را بازي مي كند. pH خاك در حدود 5/4-5/5 بسيار اسيدي است و فقط آزاليا ممكن است در چنين خاكي به خوبي رشد و نمو كند.
در نوع كودي كه به كاكتوس داده مي شود بايد دقت كرد، چرا كه كاكتوس احتياج زيادي به كود نيتروژن ندارد. اگر كود نيتروژنه به گياه داده شود، به دليل افزايش رويشي گياه و تغيير نسبت كربن به ازت در گياه، تبديل فاز رويشي به زايشي به تأخير نمي افتد در نتيجه گلدهي نيز در گياه به تأخير افتاده و يا اصلا صورت نمي گيرد.
همچنين ممكن است گياه از نظر شكل ظاهري حالت غير طبيعي پيدا كند. بهترين فرمول كودي، مخلوط p-k همراه با ساير ميكروالمنت هاي ديگر است. البته يك تا دو بار در طول دوره رشد مي توان از كود نيتروژنه استفاده كرد كه با غلظت يك در هزار به همراه آبياري داده مي شود.
همچنين بايد از كودهايي سود جست كه ميزان ازت در نسبت ازت، فسفر و پتاسيم (N.P.K) پايين تر باشد و ميزان پتاسيم آن بالاتر.
البته بهتر است كودهاي مايع و يا از كودهاي محلول كامل، استفاده كرد و كودهاي حيواني را زماني بكار برد كه كشت بصورت زميني و بيرون از گلدان انجام مي گيرد. همچنين اين نكته قابل اهميت است كه مقدار پتاس و فسفر بستگي به مقدار آهك دارد و بايد ترازو تعادل آن را

حفظ نمود.

9-1 به گل نشاندن
كاكتوسها معمولا براي گلدهي بايد در زمستان به خواب بروند. براي به خواب رفتن آنها بايد از پائيز آبياري را به فواصل زيادتر انجام داد و در زمستان به كلي آن را قطع كرد. بسياري از كاكتوسها در زمستان احتياجي به آبياري ندارند.
دماي نگهداري كاكتوسها در زمستان 10 درجه سانتيگراد است تا گياه به خواب برود.
در بهار با بيدار شدن، گياه به گل مي نشيند. تعدادي از كاكتوسها را مي توان با پاره اي از مراقبتها و فراهم آوردن شرايط لازم مجدداٌ به گل نشاند.
مثلا كاكتوس كريسمس Schlumbergera bridgesii را مي توان در محيط با درجه حرارت 10 تا 15 درجه سانتيگراد و 14 ساعت تاريكي و 10 ساعت روشنايي قرار داد تا گياه در طول ماههاي مهر و آبان مجدداٌ گل بدهد. گلهاي اين كاكتوسها به رنگهاي سفيد قرمز و صورتي است.
كاكتوس Schlumbergera bridgesii را نيز مانند كاكتوس كريسمس وقتي كه اوايل بهار گل داد براي گلدهي مجدد، حداقل براي دو ماه در دماي 10 تا 12 درجه قرار مي دهند و مدتي تاريكي را به 14 ساعت مي رسانند، تا جوانه هاي گل دهنده ظاهر شوند.
10-1 هواي مناسب
كاكتوسها همانند ديگر گياهان، هنگام جذب مواد غذايي كاني يا آلي از خاك، نياز بسيار پايه اي به دخالت دي اكسيد كربن و اكسيژن هوا دارند. ريشه گياه در زير خاك، اندام و ساقه گياه در فضا و هوا گسترده هستند. پس اندامهاي هوازي آنها همواره در برخورد با هوا و مبادله با آن است.
ساختار هوا، گازهايي از اكسيژن، ازت، هيدروژن، گازهاي كمياب، گازكربنيك، منواكسيد كربن، بخار آب و ذرات گرد و غبار مي باشد كه به مصرف سوخت و ساز مواد دروني و تشكيل اندامهاي گياهي مي رسد. كاكتوسها كار دم و بازدم يا تنفس (جذب اكسيژن و دفع ا نيدريد كربنيك) را در شب انجام مي دهند و در نتيجه گازكربنيك (Co2) بدست آمده را در هوا رها مي سازند. از سوي ديگر به هنگام روز نيز در اثر عمل كربن گيري، كاكتوسها نيز مقدار فراواني اكسيژن به هواي مجاور پس مي دهند.

افزوده بر اين، كاكتوسها گاز كربنيك جذب شده از هوا را هموار با دريافت مواد جذبي از خاك، تركيب و انواع و اقسام مواد آلي كه داراي قند و اسيدهاي آلي هستند درست مي نمايند و از همين مواد است كه جدار ياخته ها و مواد ذخيره گياهي ساخته مي شود.
همچنين كاكتوسها مانند ديگر گياهان مي توانند مقداري ازت هوا را مستقيماٌ جذب نموده و به مصرف تشكيل اسيدهاي آمينه و مواد آلي بافتهاي خود برسانند. هوا در زندگي و موجوديت كاكتوسها و ديگر گياهان نقش زيربنايي و پايه اي را دارا مي باشد.
11-1 خواب زمستاني (استراحت گياهي)
در طول ماههاي سرد زمستان، كاكتوسها دوست دارند كه استراحت كنند. اگر شما مي خواهيد كه آنها بهار و تابستان سال بعد شكوفه بدهند بايد به خواب بروند. شرايط مختلفي نشان دهنده زمان رسيدن استراحت آنها مي باشد. اولين آن كوتاه شدن روزها و دومين شرط پايين آمدن درجه حرارت مي باشد. در زمان خواب زمستاني درجه دما نبايد از 8+ درجه سانتيگراد بالاتر و از 4- درجه سانتيگراد پايين تر بيابد.
در طول دوره استراحت بايد پنجره ها به وسيله پرده پوشيده شود و ميزان دماي اطاق پايين بيايد تا شرايط براي استراحت و خواب گياه فراهم شود.

همچنين در طول اين دوره بايد ميزان آبياري به كمترين مقدار خود برسد چرا كه آبياري بيش از حد مايه مزاحمت بوده و به رشدي ناهنجار مي انجامد و باعث پوسيدن و از بين رفتن گياه مي شود.
زمان دوره استراحت بسته به گونه هاي كاكتوس از يك ماه تا چند ماه متغير است. همچنين كاكتوسهاي سايه دوست و درختي، مانند اپي فيلوم ها و گونه هاي كاكتوسهاي كريسمس از چنين روندي بر كنار بوده و نياز به استراحت ندارند و در سراسر سال به آبياري منظم نياز دارند.
در طبيعت بيشتر كاكتوسها به علت خشكي آب و هوا و نبودن بارندگي در فصل تابستان، استراحت مي كنند و در گلخانه ها استراحت گياهي در فصل زمستان به علت كمبود نور، بطور مصنوعي به آنها رسانده مي شود.

هنگامي كه پرورش كاكتوس به تنهايي جنبه توليد داشته باشد خواب زمستاني آنها حذف مي گردد تا رشد سريعتر انجام شود.

12-1 گزينش گلدان مناسب براي كاكتوسها
گلدانهاي پلاستيكي و سفالي، جعبه هاي چوبي، جعبه هاي مسطح ويژه پرورش گل و حتي قطعات سنگي مي توانند ظرفهايي مناسب براي رشد كاكتوسها و گياهان گوشتي باشند. تنها شرط لازم براي اين ظرفها، آن است كه خوب آبكش شوند به گونه اي كه پيوسته، خاك آنها نرم و خوب و تهويه پذير نگه داشته شود. گلدان معروف Terra cotta كه از رس قرمز ساخته مي شود كم و بيش ارزان و در اندازه هاي گوناگون موجود است ولي تنها اشكال آن اين است كه به سبب ساخته شدن از مواد متخلخل، گياهان در آن خيلي زود خشك مي گردند.

از سوي ديگر، گياهاني كه در گلدانهاي لعابدار كاشته مي شوند به دليل آنكه رطوبت از پيرامون گلدان نمي تواند خارج شود بايستي با دقت بيشتري آبياري شوند.
از آنجايي كه گلدانهاي پلاستيكي، تميز، ارزان، رنگارنگ و سبك وزن هستند از اين رو بيشتر مورد كاربرد قرار مي گيرند. به هنگام گزينش يك گلدان همواره بايد تناسب اندازه گياه با اندازه گلدان را در نظر گرفت. يك گياه كوچك در يك گلدان بزرگ نه تنها به نظر نمي آيد بلكه از نظر آبدهي نيز دچار دشواري شده و به ندرت هم زنده مي ماند.
براي كاكتوسهاي گرد، توپي و شبكه اي شكل و يا گياهان گوشتي خوشه اي از گلدانهايي به اندازه 5/2 تا 5/5 cm (1 تا 2 اينچ) پهن تر از قطر گياه به كار بگيريد.
براي كاكتوسهايي با اسكلت راست و استوانه اي شكل گلداني به ع رض نصف قد گياه انتخاب مي كنيم. مواظبت از گلدانهاي كوچك دشوار است و اين گونه گلدانها مربع خشك مي شوند در نتيجه دائما بايد آبياري شوند.

فصل 2 : روشهاي تكثير و ازدياد
1-2 انواع تكثير
تكثير به دو صورت جنسي و غير جنسي انجام مي شود. تكثير جنسي يا زايشي از طريق بذر انجام مي شود. براي بذركاري احتياج به يك بستر كاشت متناسب داريم. معمولاٌ بذركاري كاكتوس احتياج به دقت و حوصله بسيار زيادي دارد، زيرا به زمان زيادي از كاشت تا رسيدن به حد قابل قبولي براي عرضه به بازار، احتياج است.
خاك مناسب براي بذركاري، خاك سبك همراه با ماسه زياد و يا پيت موس است.
بذرپاشي بايد پس از آبياري خاك و ضد عفوني بذرها و خاك انجام شود. براي اين كار بهتر است از قارچ كش هاي مناسبي مثل مانكورب استفاده شود. بذرهاي جوانه زده به عوامل مساعدي مثل خشكي، گرما و بيماريها بسيار حساس هستند.
طول دوره رشد گياهان از مرحله بذر تا رسيدن يك گياه كامل بسيار زياد است و شايد به چندين سال برسد. طي دوره رشد براي رشد مناسب اين گياه بايد كودپاشي آبياري، سمپاشي و تعويض بستر به طور مرتب انجام شود.
بذرها در مراحل اوليه جاي كمتري را اشغال مي كنند ولي زماني كه بزرگتر شدند بايد جاي بزرگتري برايشان در نظر گرفت، نكته قابل توجه اين است كه گلدان نبايد زياد

بزرگ باشد و بهتر است اندازه گلدان به تناسب رشد گياه در نظر گرفته شود.
تكثير غير جنسي داراي روشهاي مختلفي مانند قلمه، جدا كردن جوانه ها و پيوند است.
طول قلمه در كاكتوسها بسته به نوع گياه، شكل رويش و ارزش اقتصادي آن

تعين يم شود. معمولا تمام كاكتوسها از راه قلمه تكثير مي شوند، قلمه ها بايد داراي آوند سالم و مشخص باشند و بعد از جدا شدن از گياه، مدتي در جاي خشك و سايه قرار داده شوند تا آوندها ترميم شوند. محل قطع قلمه ها را بايد به قارچ كشها آغشته كرد. بعد از مسدود شدن آوندها، بايد قلمه ها را بصورت ايستاده در بستر و يا گلدان داراي خاك مناسب كه داراي مقداري ماسه نيز به آن اضافه شده است قرار داد.
آبياري منظم و درجه حرارت مناسب در اين مرحله بسيار مهم است، اما نور در ريشه دار شدن قلمه ها تأثيري ندارد. در اين مورد از هورمونهاي ريشه زا نيز مي توان استفاده كرد. اغلب كاكتوسها جوانه هايي از روي تنه ايجاد مي كنند كه مي توان به راحتي آنها را جدا كرد و در بستر كاشت، قرار داد. نكته مهم اين است كه در زمان جدا كردن جوانه ها نبايد آنها را با چرخش جدا كرد. مي توان با فشار وارد كردن به يك قسمت يا عكس آن به راحتي جوانه ها را جدا كرد، در اين صورت آوندها نيز صدمه كمتري مي بينند كه در نتيجه درصد تلفات كاهش يافته و جوانه ها نيز سريعتر ريشه دار مي شوند.
يك راه ديگر تكثير، پيوند است كه معمولا براي كاكتوسهاي كمياب و انواعي كه ريشه ضعيف و كم دارند، مورد استفاده قرار مي گيرد. براي تكثير بعضي از كاكتوسها كه به دلايلي مثل جهش (موتاسيون) فاقد انگيزه هستند و نمي توانند به خودي خود به زندگي ادامه دهند، مثل كاكتوس ژمينوي قرمز به نام Gemino cactus mihanoichi از اين روش استفاده مي شود. معمولا پايه هاي مورد استفاده، از جنس cereas هستند كه تنه استوانه اي با آوندهاي مناسب براي پيوند دارند.
پيوندها، شكلهاي مختلفي دارند و با ابتكار شخصي نيز مي توان انواع مختلفي از پيوند را ارايه

داد. نكته مهم در پيوند زدن دقت در نظر گرفتن آوندها روي يكديگر و ثابت شدن پايه و پيوند روي هم است كه براي برقراري ارتباط مابين آوندهاي پايه و پيوندك بايد مدتي با فشار انجام گيرد.
ساده ترين پيوند به اين شكل است كه قسمتي از پايه را برش عرضي داده و برش ديگري نيز ب

ه گياه مورد نظر به عنوان پيوندك زده و آن را روي پايه قرار مي دهند، به شكلي كه آوندها روي هم قرار گيرند. براي اتصال اين پيوندها به وسيله وزنه يا هر وسيله ديگر كه بتواند فشار ثابتي ايجاد كند، فشار ايجاد مي كنند. (بعد از يك هفته مي توان وزنه را برداشت) در زمان پيوند زدن گياه، آبياري بايد مرتب انجام شود، اما آب نبايد روي محل پيوند ريخته شود، همچنين بايد از قرار دادن بوته پيوند زده در معرض آفتاب مستقيم و شديد خودداري كرد.

2-2 روش جنسي (ازدياد به وسيله بذر)
گاهي ممكن است مقدار كمي بذر از هر يك از گونه هاي متنوع كاكتوسها يا گياهان گوشتي

در دسترس باشد. در اين صورت مي توانيم در سطح گلدان و خاك صرفه جوئي كنيم و لازم است كه پس از پر كردن گلدان يا ظرف گلكاري از خاك سطح آن را به تناسب مقدار بذري كه از هر يك از گونه هاي گياهان داريم، با قرار دادن نوارهاي باريكي از شيشه، تخته، كاغذ، مقوا، فلز و غيره به چند قسمت تقسيم كرده و هر يك از بذرها را در يك قطعه آن كاشته و نام آن را روي اتيكت كوچكي با مداد سياه نوشته و در قطعه مربوطه آن قرار دهيد. انجام اين عمل از نظر يكنواخت بودن خاك آبياري، كود، كارهاي رسيدگي و غيره خيلي بهتر از اين است كه براي كاشت هر نوع بذر يك گلدان كوچك مستقل انتخاب كنيم.
ازدياد از طريق كشت بذر گياهان فوق بسيار كند انجام مي گيرد. بهترين زمان كشت بذر در بهار يا اوايل تابستان است. گلداني را با مخلوطي از 50 درصد تورب و 50 درصد ماسه تقريبا پر كرده بذور را در سطح گلدانها قرار مي دهند، سپس لايه نازكي از ماسه نرم بر سطح آنها مي پاشند. پس از كشت بذور گياهان را در ظرفي از آب قرار مي دهند، وقتي كه خاك گلدان كاملا مرطوب شد سطح آن را با يك شيشه و يا پلاستيك مي پوشانند، سپس گلدان را در محلي گرم و نيم سايه قرار مي دهند.
در صورتي كه اين كار در مورد كاشت بذر تعداد زيادي از گياهان ديگر ميسر نيست زيرا نياز گياهان ديگر با هم فرق دارد و هر يك از آنها مراقبت و بستر كاشت متفاوتي لازم دارد ولي بذر كاكتوسها و گياهان گوشتي غالبا زود سبز مي كنند و از نظر نياز تقريبا مشابه هستند.
اشكال ديگر اين است كه در گياهان ديگر شيوه رويش يكسان نيست. برخي زود رشد و برخي دير رشد هستند در صورتي كه كاكتوسهائي كه از بذر مي رويند معمولا همه دير رشد هستند و شيوه رويش آنها مشابه است.

بجز بذر گياهان opuntia كه داراي جدار ضخيم تر هستند و آنها را قبل از كاشت بايد به وسيلة سائيدن با ماسه يا كاغذ سمباده و با قرار دادن در لايه ماسه مرطوب آماده كاشت نماييم (به اصطلاح باغباني استراتيفه بكنيم) بهتر است براي كاشت بذر كاكتوسها و گياهان گوشتي از خاك كمپوست ضدعفوني شده استفاده كنيم و در اين صورت بذرها را نيز قبل از كاشت بايد ضد عفوني كنيم. ابتدا بايد مطمئن شويم كه قسمتي از گوشت ميوه روي بذر باقيمانده باشد و بعد بذرها

دهيم ولي بهتر است آنها را با محلول هيپوكلريت كلسيم ضدعفوني كنيم.
براي اين كار 10 گرم از اين ماده را در 150 سانتيمتر مكعب آب حل كرده و بذرها را به مدت 10 دقيقه در آن مي ريزيم و اين روش تاكنون بهترين است زيرا اين ماده اثر بدي روي بذرهاي ديگر گياهان ندارد. پس از آنكه بذرها را از اين محلول بيرون آورديم، بايد روي كاغذ خشك كن يا روزنامه پهن كنيم تا قبل از كاشت خشك شود، براي ضدعفوني كردن بذر كاكتوسها و گياهان گوشتي تاكنون تعداد زيادي از مواد شيميايي به صورت گرد پيشنهاد شده است و در بازار وجود دارد كه بذر را قبل از كاشت بايد در كيسه اي با اين گردها آلوده كنيم برخي از اين گردها نيز براي گياهان ديگر بدون ضرر هستند ولي به نظر مي رسد كه بهترين وسيله ضدعفوني بذر كاكتوسها و گياهان گوشتي همان روش هيپوكريت كلسيم باشد.
پس از ضدعفوني كردن بذرها را به طور دستپاش يا خطي با احتياط روي خاك گلدان يا ظروف

گلكاري مي كاريم.
اينك نوبت به آبياري آنها مي رسد. اين عمل بايد با دقت هرچه تمام تر انجام شود تا بذرها ابدا شسته نشده و يا بطور عميق زير خاك نروند. بهترين راه آبياري اين است كه خاك گلدان يا ظروف گلكاري (بستر كاشت) را قبل از كاشت بذر يك بار آبياري نمائيم كه هم بذرها هنگام كاشت بخ

وبي به خاك بچسبند و هم بعد از كاشت تا مدتي نيازي به آبياري آنها نباشد.
براي آبياري دفعات بعد بهتر است بجاي آبياري از بالا، گلدان يا تزيين يا جعبه هاي گلكاري را در ظرفي محتوي آب تا حدود ارتفاع آنها از پايين قرار دهيم (قبل به آن اشاره شد) كه گلدان يا بستر كاشت، با استفاده از خاصيت لوله هاي موئين و نشت رطوبت لازم را جذب كرده و در دسترس بذرها قرار دهند و بذرها ابدا شسته نشده و در جاي خود باقي مي مانند.
در مورد بذرهاي درشت تر مانند بذرهاي opuntia ها و غيره براي كاشت آنها بايد بذر را با گيره بر سطح خاك گلدان قرار داد و بذور زير را با كمي ماسه مخلوط كرده و توسط صافي بر سطح بپاشيم. در هر صورت روي بذور را با لايه اي از ماسه (تقريبا دو برابر اندازه بذرها) مي پوشانند.
در مورد آبياري اينگونه بذور (درشت) مي توان به وسيله تلمبه هائي كه آب را بصورت گرد مي پاشند (مانند سمپاشهاي دستي و پشتي) آب را از بالا بدهيم و باز هم بايد توجه كرد كه آبياري آن اندازه نباشد كه خاك را شسته و بذرها را در يكجا جمع كند.
در هر صورت خاك روي بذر هرگز نبايد سله بسته و شقه شود و سفت گردد بلكه مرتبا نبايد رطوبت متعادل را داشته باشد و خشك نشود تا نيازي به خرد كردن آن احساس شود. وقتي كاشت بذر تمام شد، براي اينكه هم باد مزاحم نشود و هم ا ينكه يك محيط گرم و مرطوب و مناسب براي

رويش بذر آماده شود، عمل با روش كردن يك لامپ 100 وات تقريباٌ در ارتفاع 3-40 سانتيمتري گلدان يا بستر كاشت ميسر خواهد بود. بدين ترتيب بسياري از بذرها در ظرف چند روز (10-40 روز) سبز مي شوند و به رويش سالم خود ادامه مي دهند تا زمان نشاء كردن آنها برسد.

1-2-2 نشاء كردن گياهان دانه زاد كاكتوس و گياهان گوشتي
پس از آنكه كاكتوسها و گياهان گوشتي دانه زاد (روئيده از بذر) تا اندازه اي بزرگ شدند كه خطر از بين رفتن براي آنها ديگر وجود نداشت و احساس كرديم كه در روي بستر كاشت جا براي ادامه رويش آنها تنگ مي شود و گياهان همديگر را تحت فشار قرار مي دهند، زمان نشاء كردن آنها فرا رسيده است.