بخشی از مقاله
چکیده
انار یکی از مهمترین میوههاي مناطق گرمسیري و نیمه گرمسیري جهان است. علاوه بر ارزش خوراکی، خواص دارویی و زینتی نیز دارد. در این پژوهش ریزنمونه جوانه جانبی را پس از گندزدایی در محیط کشت موراشیگی و اسکوگ که حاوي غلظتهاي مختلف بنزیل آدنین 1 - و 2 میلی گرم در لیتر - و نفتالین استیک اسید 0 - ، 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر - بود قرار گرفتند. نتایج نشان داد که محیط کشت شامل 2 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 0/5 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید بیشترین میزان پرآوري به تعداد 5 و بیشترین طول به میزان 4/5 سانتی متر بدست آمد. اما تفاوت معنی داري از نظر تعداد شاخساره بین این محیط کشت و محیط کشت شامل 2 میلیگرم در لیتر BA و 1 میلیگرم NAA وجود نداشت. همچنین بیشترین ریشه زایی شاخسارهها در محیط کشت MS حاوي 1و 2 میلی گرم در لیتر NAA حاصل شد.
مقدمه
انار یکی از مهمترین درختان مناطق نیمه گرمسیر جهان است که متعلق به تیره انارسانان - Punicaceae - و جنس Punica - تنها جنس این تیره - بوده و داراي دو گونهP.granatum وP.protopunica است . - Soukhak et al., 2011 - انار را میتوان بوسیله بذر، پیوند، پاجوش، خوابانیدن شاخه و قلمه افزایش داد. روش افزایش با قلمه رایج است و بدون تردید استفاده از قلمه چوب سخت و نیمه سخت یکی از ارزان ترین و اسانترین روش افزایش انار است.
ولی این روش خیلی کارآمد نیست، زیرا حدود 12 ماه لازم است تا یک قلمه به صورت بهینه ریشه دار شود - . - Anon, 1999 and Naik et al., 1999 امروزه بررسیهایی هم در ارتباط با استفاده از فنآوري کشت درون شیشهاي براي افزایش انار انجام شده است. در این راستا افزایش درون شیشهاي انار روش مطمئن با بازده بالا جهت افزایش ارقام مهم انار شناخته می شود. بنابر این هدف این پژوهش بررسی ریزازدیادي یکی از رقم هاي بسیار خوب انار به نام رقم میخوش است.
مواد و روش ها
ریزنمونهها از شاخسارههاي جوان تهیه و جهت کشت بافت به آزمایشگاه انتقال یافتند. نخستین مرحله به منظور گندزدایی اولیه، آنها را به مدت 10 دقیقه زیر آب جاري قرار داده شدند. و براي گندزدایی تکمیلی در زیر دستگاه جریان هوا به مدت 10 دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم تجاري به غلظت 10 درصد و سپس سه مرتبه به مدت 10 دقیقه با آب استریل شست و شو داده شد. در نهایت پس از حذف زائدات و تقسیم به قطعات حاوي یک گره به طول حداکثر یک سانتی متر در محیط کشت پرآوري آماده شده قرار گرفته و پس از بستن درب به اتاق رشد انتقال یافتند.
محیط کشتهاي پرآوري مورد استفاده حاوي محیط کشت MS کامل به همراه BA با غلظتهاي 1 و 2 میلی گرم در لیتر NAA با غلظتهاي 0، 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر تهیه شدکه پس از تنظیم pH در دماي 121 درجه سانتی گراد و فشار 1/2 اتمسفر و به مدت 15 دقیقه در اتوکلاو، گندزدایی شدند. سپس زیر دستگاه جریان هواي لامینار جهت جامد شدن قرار گرفتند. پس از گذشت 4 هفته شاخسارههاي پرآوري شده به اندازه بیش از 3میلیمتر را بریده و جهت ریشهزایی به محیط کشت MS حاوي 1، 2 و 3 میلیگرم در لیتر NAA انتقال یافتند. بعد از 30 روز تعداد و طول ریشهها در هر شاخساره مورد ارزیابی قرار گرفت.
گیاهچههاي ریشه دار شده را از محیطهاي کشت خارج و با آب مقطر ولرم شست و شو داده و در گلدان حاوي ترکیبی از پرلایت و کوکوپیت استریل شسته شده با نسبت 1:1 انتقال داده شد. در روزهاي نخست آبیاري با محیط کشت یک سوم غلظت MS فاقد آگار انجام شد و به تدریج این غلظت کاهش یافت. در ضمن در همین مدت درپوش پلاستیکی جهت خو گرفتن به شرایط نیز به تدریج برداشته شد.
براي مرحله پرآوري آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفت و براي ریشه زایی طرح کاملا تصادفی با 6 غلظت اکسین NAA - و - IBA بکار برده شد. صفات مورد ارزیابی شامل تعداد شاخساره، طول و تعداد ریشه بود. دادهها با استفاده از نرم افزار SAS 9.1 آنالیز شدند. مقایسه میانگین با استفاده از آزمون چند دامنه اي جدید دانکن مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین از نرم افزار اکسل براي ثبت دادهها و رسم نمودارها استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج مقایسه میانگین نشان می دهد که رقم میخوش در محیط کشت MS حاوي 2 میلی گرم در لیتر BA به همراه 0/5 و 1 میلی گرم در لیتر NAA بیشترین تعداد شاخساره را تولید کردند که با سایر تیمارها اختلاف معنی داري نشان داد - جدول. - 1 در پژوهش هاي مشابه توسط آل واسل - - 1991 در رابطه با افزایش درون شیشهاي همگروه انار ال-بلاهی و پارمار و کانمار - 2013 - افزایش درون شیشهاي انار رقم قندهاري-کابلی نشان دادند که استفاده از تنظیم کننده رشد BA با غلظت 2 میلی گرم در لیتر بهترین میزان در پرآوري را به همراه داشت. به نظر می رسد تنظیم کنند رشد بنزیل آدنین نقش مهم در جهت گیري تاخته اي به سمت افزایش جوانه و در نهایت پرآوري دارد.افزودنسایتوکینینها به محیط کشت براي پرآوري شاخساره ضروري است.
نتایج مقایسه میانگین طول شاخساره نشان می دهد که رقم میخوش در محیط کشت MS حاوي 2 میلی گرم در لیتر BA به همراه 0/5 میلی گرم در لیتر NAA بیشترین طول شاخساره بدست آمد که با سایر تیمارها اختلاف معنی داري نشان داد - جدول. - 2 استفاده از تنظیم کننده هاي رشد در کشت بافت انار اهمیت اساسی دارد. در این پژوهش مشاهده شد که غلظت بالاي سیتوکینینها نسبت به اکسین ها تاثیر مطلوبتري در پرآوري دارد. کانوار و همکاران - 2010 - گزارشی به منظور شناسایی ترکیب مطلوبی از تنظیم کنندههاي رشد براي باززایی انار اعلام نمودند. باقري - 1381 - نشان داد که سایتوکینینها باعث تسریع تقسیم سلولی، تشکیل اندام هوایی و ریخت زایی میشوند. همچنین سایتوکینینها به منظور غلبه بر چیرگی انتهایی در جوانههاي جانبی مورد استفاده قرار میگیرند. در مجموع به نظر می رسد نسبت بالاي سایتوکینینهابه اکسینها میتواند در پرآوري انار تاثیر بیشتري داشته باشد.
نتایج نشان داد که شاخسارهها بهترین ریشه زایی را در محیط کشت MS حاوي 1 و 2 میلی گرم در لیتر NAA با تعداد 3 به طول 1/4 سانتیمتر داشتند. با این وجود با محیط کشت حاوي 3 میلی گرم در لیتر NAA از نظر طول شاخساره تفاوت معنی داري وجود نداشت. اما با سایر تیمارها تفاوت معنیداري نشان داد - جدول. - 3 با توجه به این که در بسیاري از گزارش ها مشاهده شد که اسید نفتالین استیک و اسید ایندول بوتریک معمولیترین اکسینهاي مورد استفاده براي القاي ریشه زایی در شاخسارههاي باززایی شده درون شیشهاي انار هستند، گزارش این پژوهش نشان می دهد که اسید نفتالین استیک تاثیر بیشتري نسبت به اسید ایندول بوتریک در افزایش طول و تعداد ریشه داشت. به نظر می رسد در شرایط منطقه اي براي انار رقم میخوش ترکبیب محیط کشت همرا با اسید نفتالین استیک تاثیر بیشتري داشته باشد.
