بخشی از مقاله
چکیده
امروزه شبکههای اجتماعی مجازی به دلیل جذابیتهای بیشمارش، مورد استفاده همگان قرار گرفته است و با توجه به اینکه در عصر حاضر عملکرد تحصیلی و موفقیتهای حاصل از آن مورد توجه همگان قرار گرفته است، لذا هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه فعالیت در شبکههای اجتماعی مجازی با افسردگی و پیشرفت تحصیلی میباشد که جامعه آن را دانش-آموزان دختر دبیرستانهای دوره اول و دوم شهر بیرجند تشکیل میدهد.
دراین پژوهش با استفاده از نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای تعداد 190 دانشآموز به عنوان نمونه انتخاب گردیدند و سپس تست افسردگی گلدبرگ و پرسشنامه فعالیت در شبکههای اجتماعی مجازی در اختیارشان قرار داده شد. نتایج نشان داد که بین فعالیت در شبکههای اجتماعی مجازی و افسردگی در سطح کمتر از 0/05رابطه مثبت و معناداری وجود دارد ولی بین شبکههای اجتماعی مجازی و پیشرفت تحصیلی رابطهای مشاهده نگردید. همچنین مشخص شد که دانشآموزان دبیرستانی از نظر افسردگی در وضعیت مطلوبی قرار دارند، ولی میزان فعالیت آنها در شبکههای اجتماعی مجازی بالاتر از میانگین نظری بودهاست.
مقدمه
در جامعه امروزه، عملکرد تحصیلی و موفقیتهای حاصل از آن مورد توجه همگان قرار گرفته است. مطالعه عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی، طی سه دهه اخیر، بیش از پیش مورد توجه متخصصان تعلیم و تربیت قرار گرفتهاست. حساسیت تعلیم و تربیت از یک سو و پیچیدگی جهان امروز از سوی دیگر، مدیران و معلمان آگاهتری را طلب میکند تا زمینه رشد جمعی را فراهم نمایند - مردعلی و کوشکی، . - 1387 پیشرفت تحصیلی در واقع، به مقدار یادگیری آموزشگاهی یا میزان دستیابی دانشآموزان به اهداف آموزشی اطلاق میشود که از طریق آزمونهای مختلف درسی سنجیده میشود.
همچنین میتوان اذعان داشت که پیشرفت تحصیلی، معلومات یا مهارتهای اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوعهای درسی است که معمولا به وسیلهی آزمایشها یا نشانهها و یا هر دو که معلمان برای دانشآموزان وضع میکنند، اندازهگیری میشود - شعاری نژاد، . - 1375 به بیانی دیگرپیشرفت تحصیلی به موفقیت فراگیران در امور تحصیلی اشاره دارد که براساس آزمونها قابل سنجش باشد - سپاهی و همکاران، . - 1393 معمولا پیشرفت تحصیلی با مواردی چون معدل دانشآموز، میزان واحد افتاده، اخراج یا ترک تحصیل شناخته میشود گرچه در بیشتر منابع از معیار معدل کل دروس یا بعضی از دروس خاص در این زمینه استفاده میشود.
دودانگه - 1375 - در این خصوص اظهار کردهاست که پیشرفت تحصیلی همان موفقیت دانشآموز در یک یا چند موضوع درسی میباشد - طباطبایی و همکاران، . - 1390 بر طبق نظر اتکینسون و همکاران - 1998 - پیشرفت تحصیلی همان توانایی آموختهشده یا اکتسابی حاصل از دروس ارائه شده یا بهعبارت دیگر، توانایی آموختهشده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی میباشد که به وسیلهی آزمونهای استاندارد شده، اندازهگیری میشود - سیف، . - 1384
همچنین انتظار میرود که پیشرفت تحصیلی تاثیرات عمیقی بر روحیات و شخصیت افراد داشته باشد، لذا درصورت افزایش سطوح پیشرفت تحصیلی در افراد، احتمال کاهش بیماریهای روحی و روانی نیز افزایش مییابد. لذا با در نظر گرفتن اهمیت پیشرفت تحصیلی از نظر والدین و نظام آموزشی میبایست ابعاد آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد و با توجه به تفاسیر مطرحشده، انتظار میرود که یکی از عوامل تاثیرگذار بر عدم موفقیت تحصیلی دانشآموزان افزایش سطوح افسردگی آنها باشد.
افسردگی از مقولههای حائز اهمیت در علم روانشناسی است چرا که یکی از شایعترین بیماریهای اعصاب و روان بوده و به گروه سنی خاصی محدود نیست. درواقع این اختلال روانی با احساس یاس و ناامیدی، ناراحتی، فقدان هرگونه انگیزه و امید و کاهش سطح اعتماد به نفس و بدبینی همراه است - طباطبایی، . - 1392 فروتنی - 1384 - در این خصوص معتقد است که افسردگی احساس بیمارگونه غم و اندوه میباشد و با درجاتی از رکود واکنشها همراه است.
قرارگیری اختلال افسردگی در طبقه اختلالات خلقی میباشد و این اختلال به هر شکلی که دیده شود، شیوه دید فرد از خود، از دیگران و از دنیا را تعریف میکند. اختلال فوق الذکر قدرت قضاوت را تضعیف میکند و باعث رفتارهای نامعقول میشود. در هر یک از موارد، بیمار نمیتواند زندگی روزمره عادی داشته باشد - پورافکاری، . - 1379 در اهمیت باب مذکور میتوان اذعان داشت که افسردگی اختلالی است که با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی اشتهائی و افکار مرگ و خودکشی مشخص میشود و با تغییر در سطح فعالیت، تواناییهای شناختی، تکلم، وضعیت خواب، اشتها و سایر ریتمهای بیولوژیک همراه است. همچنین اختلال مذکور منجر به اختلال در عملکرد شغلی، روابط اجتماعی مجازی و بینفردی میشود - ایلدرآبادی و همکاران، . - 1380
احتمال میرود یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان فعالیت در شبکههای اجتماعی مجازی باشد، چراکه ساعت مطالعه افراد با استفاده مداوم از شبکههای مذکور کاهش مییابد که این خود زمینهساز افت تحصیلی آنان را فراهم میآورد. درواقع افت تحصیلی یکی از مسائل گریبانگیر سیستم آموزشی در همه مقاطع تحصیلی است و موجب هدر رفتن نیروی انسانی و هزینههای صرفشده میشود - هولمبرگ، 1985؛ به نقل از رودباری و همکاران، . - 1388 واضح و مبرهن است که دانشآموختگانی که با افت تحصیلی روبرو میشوند، عملکرد موثری در جامعه نخواهند داشت. افزایش استفاده از فضاهای مجازی و شبکههای اجتماعی یکی از معضلات جامعه بوده که در حال حاضر بسیاری از جوانان کشور را به خود مشغول کردهاست.
شبکههای اجتماعی مجازی به مجموعهای از افراد اطلاق میشود که به صورت گروهی با یکدیگر ارتباط داشتهاند و مواردی مانند اطلاعات، نیازمندیها، فعالیتها و افکار خود را به اشتراک بگذارند. به عبارت دیگر شبکههای اجتماعی مجازی پایگاههایی هستند که با استفاده از یک موتور جستجوگر و افزودن امکاناتی مانند چت، پیامرسانی الکترونیکی، انتقال تصویر و صدا و ... امکان ارتباط بیشتر کاربران را در قالب شبکهای از روابط فردی و گروهی فراهم میآورند.
براساس تعریف هلن صدیق بنای، شبکههای اجتماعی مجازی واژهای است که برای نامیدن گروهی از افراد، که در میان خود دارای ارتباطات وسیع و مستمر هستند و یک حلقه منسجم ارتباطاتی را تشکیل میدهند بهکار میرود - صدیق بنای، . - 1378 پارکز1 و فلوید2 اظهار مینمایند که فضای مجازی ایجاد یک کارگاه هویتی میکند که در آن افراد مهارتهای اجتماعی را فراگرفتهاند و آن را تمرین میکنند - براتدستجردی و صیادی، . - 1391 بر همگان مشخص است که هدف اصلی استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی، برقراری ارتباط میباشد؛ چراکه افراد در زمان کمتر و با روشی آسانتر با افراد بیشتری ارتباط برقرار مینمایند ولیکن نکته حائز اهمیت آنجاست که در اکثر موارد فرد از دنیای واقعی فاصله گرفته و بیشتر زمان خود را در دنیای مجازی سپری میکند که این خود یکی از دلایل ابتلای افراد بالاخص نوجوانان به بیماریهای روانی است.
